ندھان سنگھ پنج ہتھا

ندھان سنگھ پنج ہتھا
جم
وفات

سردار دلچا سنگھ جموں دے راجا رنجیت دیو دی فوج وچ کم کردا سی۔ اس دا پتر رام دات سنگھ شکرچکیا مثل وچ مہاں سنگھ نال جنگ لڑدا رہا۔ رام دات دے پتر رام سنگھ نے سن 1798 وچ مہاراجہ رنجیت سنگھ دی فوج وچ شامل ہو کے جنگ لڑی تے سن 1799 وچ لاہور اتے قبضہ کرن والی ٹکڑی وچ وی لڑیا۔ اس دا پتر ندھان سنگھ سیوادار وجوں مہاراجے دی فوج وچ شامل ہویا۔

اس دی بہادری، ڈیل ڈول اتے پھرتیلیپن نوں ویکھ ہری سنگھ نلوئے نے اس دے موڈھے اتے ہتھ دھریا تے سر۔ شیر سنگھ نال سن 1823 وچ جہانگیرا دی جنگ وچ جوہر وکھاؤن لئی کیہا۔

اوہ جنگ ندھان سنگھ دی بہادری دے جھنڈے گڈّ گئی۔

ادوں افغانی فوج ہار دا منہ ویکھن بعد دوبارہ ہلاّ بولن لئی ٹیہڑی پہاڑی ول تر پئی سی۔ اٹک دے پچھم ولوں تردیاں محمد اعظم خاں، جو افغانستان دا نازم سی، نے سکھاں نوں ڈھاہن لئی نوشہرا ول چالے پا دتے۔

نلوئے نے کجھ گنے چنے سنگھاں دا چارج دے کے ندھان سنگھ اتے مہاں سنگھ اکالی نوں ادھر مورچہ سامبھن دا حکم دتا۔ وڈی گنتی وچ ہلاّ بولن آئے اپھگانیاں نے گنے چنے سنگھاں اتے گولیاں تے تیراں دا مینہہ وسا دتا۔ اس ہلے وچ پھولا سنگھ اکالی وی کئی ہورناں نال شہید ہو گئے۔

ندھان سنگھ نے ویکھیا کہ ویری پورا زور وکھا رہے ہن۔ اسے لئی اس نے آپ سبھ توں اگے ہو کے میدان سانبھ لیا۔ پورا گجّ کے جیکارا لاؤندیاں جویں اوہ ویریاں اتے ٹٹ کے پیا، انج جاپدا سی جویں بھکھا شیر شکار اتے جھپٹا مار رہا ہووے۔

اس نے اپنے سپاہیاں دی شہادت نوں روکن لئی جتھے لوڑ پئی، آپ اوہلے توں باہر نکل کے کئی دشمناں دے سر جھٹکا دتے تے کئی ہتھوپائی کر مار مکائے۔ اجیہا کردیاں اس دے جسم دا انچ-انچ زخمی ہو گیا۔ دشمناں دی گنتی ودھدی جا رہی سی۔ اس لئی سر۔ ہری سنگھ نلوئے کولوں گورکھا تے نجیب بٹالیئن دی منگ کیتی گئی جس دے آؤن وچ کافی سماں لگنا سی۔

ایہہ سماں ندھان سنگھ نے جس نڈرتا اتے بہادری نال لنگھایا تے دشمناں نوں اک انچ وی اگانھ آؤن توں روکیا، اوہ بے مثال ثابت ہو گیا۔

جدوں پچھوں ہور بٹالیئن پہنچی اتے اوہناں ندھان سنگھ دی حالت ویکھی تاں اوہ وی اس دی ہمت ویکھ کے دنگ رہِ گئے۔ ساتھیاں نے تاں کہنا ہی سی پر دشمن فوجی وی کہہ اٹھے کہ خورے ندھان دے دو نہیں پنج ہتھ ہن کیونکہ جس بجلی ورگی تیزی نال اوہ اک نہیں، دو نہیں، بلکہ پنج-پنج دشمناں نوں اکھ دے پھور وچ اکو ویلے پٹکہ کے مار رہا سی، اوہ کسے اک بندے دا کم ہو ہی نہیں سکدا۔ موت دا بھے تاں اس دے نیڑے تیڑے وی نہیں سی چھٹک رہا۔

بے خوف ندھان نوں اپنے ونھے ہوئے سریر دی پرواہ ہی نہیں سی۔ زخماں دی پیڑ اس نوں محسوس ہی نہیں سی ہو رہی۔ چڑھدی کلا اس دے چہرے توں ڈلّ-ڈلّ پے رہی سی۔

دشمناں نے اس دے گھوڑے نوں مار مکایا تاں گھیرے وچ پھس جان بعد وی اس اکلے جامباز نے اپنیاں تگڑیاں دوناں باہواں وچ پھڑیاں تلواراں نال گھیرا پا کے کھڑے پنج اچے لمے پٹھان اوہناں دے ہتھیاراں سمیت گھڑیس کے وڈھّ سٹے۔ ایہہ کوتک اکھاں ساہمنے ویکھ کے وی کسے نوں اعتبار نہیں سی ہو رہا۔

جدوں مہاراجہ رنجیت سنگھ نے ندھان سنگھ دے تانڈو وانگ گھوماؤدار واراں نوں اکھیں ویکھیا تاں اوہناں ندھان سنگھ نوں خطاب بخشیا-‘پنج-ہتھا’!

مہاراجہ رنجیت سنگھ نے ندھان سنگھ نوں سینے نال گھٹ کے لا کے اعلان کیتا سی، ‘‘ایہہ اے میرا پنج-ہتھا سورما۔ اج اس نے خالصائی شان نوں پنج گنا ودھا دتا اے۔ اس نوں سرکاری کاغذاں وچ وی پنج-ہتھا ہی منیا جائیگا۔’’ اس توں بعد بہادر ندھان سنگھ نوں ‘ندھان سنگھ پنج-ہتھا’ کہہ کے بلایا جان لگ پیا۔

جرنیل ندھان سنگھ پنج-ہتھا نوں شیر-اے-پنجاب ہمیشہ ہی اس ویلے نال رکھدے سن جدوں کوئی باہری ملک دے نمائندے جاں راجے ملن آؤندے۔ اوہناں نوں ندھان سنگھ دے سریر دے پھٹّ وکھائی جاندے تاں جو اوہ یاد رکھن کہ سکھ راج دے جودھے کیہو جہے ہندے ہن۔

اس بارے مشہور سی کہ اجیہا طاقتور تے جانباز ہزاراں سالاں وچ اک ہی پیدا ہندا اے۔ ندھان سنگھ نوں پچھے جان اتے اس دا سدا اک ہی جواب ہندا کہ اس دی ایہہ طاقت صرف جسمانی نہیں، دماغی بلندی وی نال ہی شامل اے۔ ایہہ دماغی طاقت اس نوں دسم پاتشاہ ولوں بخشے انقلابی جیکارے راہیں سدا حاصل ہندی رہندی اے۔

پنج-پنج پٹھاناں نوں اوہناں دے ہتھیاراں سمیت اکو ویلے قبضے وچ اکلے بندے ولوں لے لینا، کوئی خالہ جی دا گھر نہیں ہندا۔ عام بندہ اجیہا سوچ وی نہیں سکدا۔

ہر جنگ وچ ندھان سنگھ پنج-ہتھا ہمیشہ سبھ توں اگے ہندا تے سبھ توں اخیر وچ دشمناں نوں مار مکا کے ہی واپس مڑدا۔ اس دا سریر ہر جنگ وچ ونیا جاندا پر اس کدے پرواہ نہیں کیتی۔ جنگ وچلے ملے زخماں نوں اوہ ٹراپھیاں گندا سی۔

سریر دے ہر انچ-انچ اتے لگے بہادری دے زخم، جو ڈونگھے نشان چھڈّ گئے سن، اوہناں صدقہ کئی جنے اس نوں ٹرافیاں والا ببر شیر کہندے سن! ایہناں جنگی ٹرافیاں نوں اوہ بڑے فخر نال ہر کسے نوں وکھاؤندا سی۔

اک وار شیر-اے-پنجاب نوں گورنر جنرل لاہور ملن آیا تاں اس نے ندھان سنگھ نوں ملن دی اچھا ظاہر کیتی۔ جدوں اس نے ندھان سنگھ نوں ویکھیا تاں حیران ہو گیا کہ اس دے تاں دو ہی ہتھ ہن۔ اس نوں پنج-ہتھا کیوں کیہا جاندا اے۔

اس تے مہاراجہ رنجیت سنگھ نے ہسّ کے کیہا، ‘‘شکر کر تینوں اس دے پنج ہتھ ویکھن دا موقع نہیں ملیا۔ جے اس نے وکھا دتے تاں توں دنیا ویکھن جوگا ہی نہیں رہنا۔ ایہہ سورما تاں ہاتھیاں دیاں ہکاں وی اکو ہتھ نال چیر دندا اے۔ ایہو جہے جودھیاں دیاں ہکاں اتے ہی خالصہ راج ٹکیا اے۔ جد تک ایہو جہے سرڑ سر خالصہ راج وچ ہن، کسے ویری دی اکھ اس پاسے جھاک وی نہیں سکن لگی۔’’

ندھان سنگھ نوں ‘گڈول مشن’ تحت شملے وچ سن 1831 وچ 'لورڈ ولیئم بینٹنگ' نال ملاقات کرن وی بطور میمبر بھیجیا گیا۔ سن 1834 وچ اوہ کنور نونہال سنگھ، سر۔ ہری سنگھ نلوآ تے جنرل وینچورا نال پشاور وی گیا۔

پیشاور اتے سنگھاں دے قبضے بعد ندھان سنگھ پنج-ہتھا نوں سر۔ ہری سنگھ نلوئے نے اپنے نال ہی رکھیا۔ پھر سن 1837 وچ زمرد دی جنگ وچ وی ‘پنج-ہتھا’ دے باکمال جوہر ویکھن نوں ملے۔

سن 1839 دے مئی وچ پنج-ہتھا بے مثال جودھا اس دنیا نوں سدا لئی الوداع کہہ گیا۔ اس دے تر جان بعد وی اک صدی تک اس نیارے سنت سپاہی دی بہادری دے قصے ماواں اپنے پتراں نوں سناؤندیا رہیاں۔

اوہناں قصیاں وچ ایہہ قصہ وی شامل کیتا جاندا سی-افگاناں دا بہت بہادر جرنیل خان محمد سن 1823 دی لڑائی وچ شامل سی۔ اس دی چرچہ پورے افغانستان وچ سی کہ اس اگے کھڑھا ہون والا سورما حالے تک جمیا ہی نہیں۔ اس دا دبدبا اینا سی کہ کسے افغان فوجی دا اس دے چہرے ول ویکھن دا ہیا نہیں سی پیندا۔ اس جنگ وچ اک موقعے ندھان سنگھ تے خان محمد آہمو ساہمنے ہو گئے۔ دوناں سورمیاں دی تیغ دے جوہر ویکھن لئی باقی فوجی ساہ روک کے کھلو گئے۔ بھلا کنی دیر پنج-ہتھے اگے دو ہتھاں والا ٹکدا؟ ندھان سنگھ دی تیغ خان محمد دے سینے نوں چیر گئی تے اوہ ٹھاہ کر کے زمین اتے ڈگّ پیا۔ پوری اپھگانی فوج ہی ایہہ نظارہ ویکھ کے ہمت چھڈّ گئی سی۔