مہینہ وار پنچم
پنچم، اک مہینہ وار پنجابی شاہمکھی رسالہ اے جو 1998ء توں چھپ رہیا اے ۔
آغاز
سودھومہینہ وار پنچم، سچیت کتاب گھر، فائزہ رعنا تے مقصود ثاقب دے رل ٹُرن دی کہانی اے۔ ایہہ دوویں جُڑے تے 1986 توں 1997 تیکر چھپدا مہینہ وار ماں بولی 1998 وِچ پنچم ہویا۔ پنچم دا مُڈھ کتاب لڑی نال بجھا۔ پنج ایہدِیاں کتاباں چھپیاں۔ پھیر سرکاری اجازت نامے نال مہینے وار پراگا بنیا۔ اقصا رعنا تے محمد آصف ببی نے ایہدی پربندھ کاری دی بِلے داری سانبھی۔ اج ایہہ بھاویں یو کے، امریکا بیٹھے نیں پر پنچم دے آہر پاہر نال ایہناں دی جُڑت سگوِیں ٹُردی پئی اے۔
ماں بولی دا ماݨ
سودھو1998 توں لے کے ہُن تائیں چھپدا ایہہ مہینہ وار فائزہ رعنا تے مقصود ثاقب دی سانجھی سودھ کاری دا سِٹا اے۔ لوک بولی نال دھرو نُوں ایہہ لوکائی نال ہوندے ہر پدھر دے دھرو دا انگ سمجھدا اے۔ ایہدا وچار اے لوک بولی دا اگے آون چالُو ویہار دے بدلن نال جُڑیا ہویا اے۔ ایس کر کے ویہار واناں توں لوک بولی لاگُو کرن دی منگ کرنا ٹریڈ یونین پدھر دی گل اے۔ لاکڑ اول تاں پنجابی نُوں سرکاری کم کار دی بولی بناون نہیں لگی تے جے بنا وی لوے تاں لوکاں دے برخلاف پنجابی نُوں آپنا ہتھ ہتھیار بنا کے ورتسی۔ پنجابی دا ویہر والا اصلا جیہڑا بابیاں لوک رِیت کر کے اُساریا مُک ویسی۔ سرکار دربار ایہنوں پنجابی تاں بنا لیسی جیویں دے اوہنے وجوگے ہوئے ناں دے پنجابی بنائے ہوئے نیں پر ایہہ لوک بولی نہ رہسی۔ ایہدی سُدھ مثال دیکھنی ہووے تاں پنجابی نُوں سرکاری بولی منوان دے ترلے وِچ جُٹے ہوئے پنجابی لکھاریاں، شاعراں دِیاں لِکھتاں دی تھوتھ دیکھی جا سکدی اے۔ نِری اُردُو لِکھتاں دی جگالی، پنجابی دا میل سانگا (کلاس ریلیشن) ایہدے لوک بولی ہوون نال اے تے لوک تے اُتلے مالکی وال میلاں وِچالے بھیڑ اُتے اے۔ سرکاری تے اُچ میلیے ورت ورتاریوں باہر رہن ای ایہدی حیاتی اے۔ ایہ حیاتی پُگدی اُدوں اے جدوں بابیاں دِیاں لِکھتاں مُکھ رکھ کے چالُو ویہار توں نابری دا راہ پھڑے۔ لوک بولی دی سانبھ سنبھال تے ایہدے پکے سلیکھ نُوں اگے ودھاون والِیاں لِکھتاں ویہر تے نابری دے راہے پیاں ای لِکھیاں جا سکدِیاں نیں۔ پنچم ایہو ٹِیچا جگاون دا اِک نمانا جیہا آہر اے۔ حاکم میلاں تے اوہناں دے لاگِیاں سیپیِاں ولوں لوکائی نُوں ونڈن دے ہر آہر دا تروڑ پنچم دا مُول مُدا اے۔ ایہ لہندے تے چڑھدے پنجاب دِیاں کُل لوک بولِیاں نُوں ساواں آدر دیندا اے تے سواہری پدھر اُتے ورتدا اے۔ ایہدے لئی نہ کوئی انگ ماں اے تے نہ ای کوئی انگ ایس ماں دی وڈی نِکی اولاد۔ پنچم نکِھد تے ہار ہوئے مُدیاں والِیاں لِکھتاں توں وی پرہیز کردا اے۔ ایہدے لئی ہر اوہ مُدا اُچیچا اے جیہڑا لوک بولی دے لفظ بھنڈار دی سُگھ دیندا اے تے اگے نویں بولی اُسارن دی لوڑ جگاندا اے۔ تے ایہہ اودوں ای ہو سکدائے جدوں مُدا لوک ہِت دا تے مالکی وانی نال ٹکراء دا ہووے۔ پنچم نِرا سلیکھ دِیاں ای نہیں ہر مضمون دِیاں لِکھتاں چھاپدا اے، سماج سار، رِزق ویہار، وار، چِت سار، وچار سار، کلا، ناری سار ورتاؤندِیاں۔
پنچم ناں دا مطلب
سودھوپنچم ہے سنگیت دا پنجواں سُر تے پنجویں جاتی۔ چار جاتِیاں اُچ گِنیاں گئیاں سن پرانے ویلیاں دے پنجاب وِچ تے رہندی نمانی تے پورہیا کردی خلقت پنجویں جاتی سی۔ سو پنچم اُچ جاتِیاں دی ونڈوں باہر دھکی ہوئی کاما میل خلقت دی دس پاؤندا اے۔