منشی نڡل کشور
منشی نڡل کشور | |
---|---|
جم | 3 جنوری 1836 |
وفات | 19 فروری 1895 (59 سال) |
شہریت | برطانوی ہند دے صوبے تے علاقے |
عملی زندگی | |
پیشہ | ناشر ، مدیر |
پیشہ ورانہ زبان | اردو [۱] |
باب ادب | |
ترمیم |
منشی نڡل کشور (پیدائش: 3 جنوری 1836ء— وفات: 19 فروری 1895ء) برطانوی ہندوستان دے نامور شہرت یافتہ ناشر کتاباں سن ۔
جیون
سودھومنشی نڡل کشور دی پیدائش 3 جنوری 1836 نوں متھرا وچ ہوئی۔ منشی نول کشور دے والد کانام پندت جمونا پرساد بھگاو کاسی، انہاں دے والد علی گڑھ دے زمیندار سن ۔ آپ نے ابتدائی تعلیم دا آغاز مکتاباں وچ فارسی تے اردو پڑھ کے کیتا سی ۔ منشی نول کشور اک کتاب پبلشرسن ۔ انہاں نوں بھارت دا Caxton کہیا جاندا اے۔ 1858 ء وچ ، 22 سال دی عمر وچ ، انہاں نے 'نول کشور پریس تے کتاب ڈپو' قائم کیتا سی لکھنؤ وچ ۔ اج ایہ ادارہ ایشیا وچ سب توں پرانی پرنٹنگ تے اشاعت دا مرکز اے۔ مرزا غالب منشی نول کشور دے وفاداردوست سن ۔ منشی نول کشور دے والد کانام پندت جمونا پرساد بھگاو کاتھا،آپ دے والد علی گڑھ دے زمیندار سن 1970 وچ ہندوستان دی حکومت نے انہاں دے اعزاز وچ اک ڈاک ٹکٹ جاری کیتا۔
خدمات
سودھومنشی نڡل کشور دی نوجوانی دے زمانے وچ لہور توں اخبار 'کوہِ نور' نکلدا سی جس وچ آپ دے مضامین شائع ہونے لگے، جو اس قدر مقبول ہوئے کہ اس دے مدیر منشی ہرسُکھ رائے نے انھاں لہور آ کے اخبار وچ کم کرنے دی دعوت دتی جو نول کشور نے قبول کر لی۔1857 دے ملک گیر فسادات شروع ہو چکے سن، جنہاں وچ امرا و روسا دے صدیاں پرانے کتب خانیاں وچ موجود ہزاراں نادر مخطوطے تلف ہو گئے۔ 21 سالہ نول کشور نے تمام صورتِ حال دا گہری نظر توں جائزہ لیا تے انھاں ہم وطناں دی حالت سدھارنے دا اک کارگر طریقہ سجھ گیا۔[۲] آپ نے چند مذہبی رسائل تے بچےآں دے قاعدے چھاپے تے انھاں خود ہی بیچنا شروع کیتا۔ اوہ خود اپنے کندھیاں اُتے طبع شدہ مواد دے گٹھڑ اٹھا کے بازار تے دفاتر تک لے جاندے سن ۔ انگریزاں نوں انہاں دی لگن پسند آئی تے انھاں دفتری سٹیشنری دے ٹھیکے ملنے لگے۔26 نومبر 1858 وچ انھاں نے ’اودھ اخبار‘ دا اجرا کیتا جو وڈے سائز دے چار صفحات اُتے مبنی ہُندا سی ۔
داستان امیر حمزہ
سودھواس سلسلے وچ غالباً انہاں دے پریس دا سب توں وڈا کارنامہ داستان امیر حمزہ دی 46 جلداں دی اشاعت اے جسنوں دنیا دی سب توں وڈی داستان کہیا جاندا اے۔
ہور کتاباں دی اشاعت
سودھوہندو ہونے دے باوجود منشی نول کشور نے کئی اہم اسلامی کتاباں، قرآن دی تفاسیر، احادیث دے مجموعے تے فقہ دیاں کتاباں شائع کيتیاں ۔ مطبع منشی نول کشور لکھنؤ توں 1858 توں 1950 تک6000 توں زیادہ کتاباں شائع ہوئی۔1950 وچ منشی نول کشور دا پریس خاندانی جھگڑیاں دی بنا اُتے بند ہو گیا ۔[۳]
نول کشور پریس دیاں طبع کتاباں
سودھونول کشور پریس دی طبع کتابیاں دے چند نام ۔
- فتاویٰ عالمگیری
- سنن ابی داؤد
- سنن ابی ماجہ
- مثنوی مولانا روم
- قصائدِ عرفی
- تاریخِ طبری
- تاریخِ فرشتہ
- دیوانِ امیر خسرو
- مراثی انیس
- فسانۂ آزاد
- داستانِ امیر حمزہ
- دیوانِ غالب
- کلیاتِ غالب فارسی
- الف لیلہ
- آثار الصنادید (سر سید احمد خان)
- قاطعِ ب رہان (غالب)،
- آرائشِ محفل
- دیوانِ بیدل
- گیندا دا اردو ترجمہ
- رامائن دا اردو ترجمہ
- بوستان
تے ہور کئی صد کتاباں نيں۔
غالب نال دوستی
سودھومنشی صاحب دے نال جنہاں لوگاں نے اس اخبار وچ کم کیتا انہاں وچ رتن ناتھ سرشار، عبد الحلیم شرر، قدر بلگرامی، منشی امیر اللہ تسلیم تے دوسرے مشاہیرِ اردو شامل نيں۔
اس اخبار وچ جنہاں لوگاں دے مضامین چھپدے سن انہاں وچ مرزا غالب تے سر سید احمد خان وی شامل نيں۔ سرشار دا شاہکار ’فسانۂ آزاد‘ اسی اخبار وچ دسمبر 1878 توں دسمبر 1879 تک قسط وار چھپدا رہیا۔
غالب منشی صاحب دے ذاتی دوستاں وچ شامل سن ۔ اوہ نول کشور پریس دے بارے وچ اک خط وچ لکھدے نيں: 'اس چھاپہ خانے نے جس دا وی دیوان چھاپیا، اسنوں زمین توں آسمان تک پہنچیا دتا۔' غالب منشی صاحب دی تعریف وچ زمین آسمان دے قلابے ملانے توں دریغ نئيں کردے، چنانچہ اک تے خط وچ انہاں دے بارے وچ لکھدے نيں: 'خالق نے اسنوں زہرہ دی صورت تے مشتری دی سیرت عطا کيتی اے۔'
غالب دے دوست قدر بلگرامی جدوں مالی مشکلات دا شکار ہوئے تو غالب نے انھاں خط وچ لکھیا کہ جا کے لکھنؤ وچ میرے دوست نال ملو، تواڈا کم ہو جائے گا۔[۲]
وفات
سودھو19 فروری 1895کو منشی نول کشور دی وفات ہوئی۔[۲][۴]
حوالے
سودھو- ↑ سوڈوک شناختی: https://www.idref.fr/230883540 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۴ مئی ۲۰۲۰ — عنوان : Identifiants et Référentiels — ناشر: Agence bibliographique de l'enseignement supérieur
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ظفر سید (7 ستمبر، 2017)۔ "منشی، جنہاں دے بادشاہ وی معترف سن" – www.bbc.com سے
- ↑ "Naval Kishore heritage books restored, Urdu books go digital – Times of India"۔ The Times of India
- ↑ Rauf Parekh (15 فروری، 2010)۔ "A great benefactor of Urdu and Islam"۔ DAWN.COM