مشرقی پاکستان وچ 1950 دے فسادات

1950 East Pakistan riots
فائل:Syama Prasad Mookerjee visiting Dhubulia refugee camp.jpg Shyama Prasad Mukherjee talking to بنگالی ہندو refugees at a refugee camp in Dhubulia, مغربی بنگال
مقام	مشرقی پاکستان,
تاریخ	February to March 1950
نشانہ	بنگالی ہندو, Santhals,
حملے دی قسم	Massacre, Forced conversion, Plunder, آتش زنی, اغوا and آبروریزی
مرتکبین	Police, Ansars, Army, East-Pakistan Rifles, Local مسلما‏ن
مقصد	Islamization

1950 دے فسادات ( بنگالی: পঞ্চাশের গণহত্যা ) بنگالی مسلماناں ، پاکستانی پولیس تے پیرا ملٹری دے ذریعہ آتش زنی دے نال بنگالی ہندوؤں دے قتل عام نو‏‏ں کہندے ني‏‏‏‏ں۔ سانچہ:بنگالی ہندوواں اُتے ظلم سانچہ:مشرقی پاکستان تے بنگلہ دیش وچ ہندوواں دے خلاف تشدد

پس منظر

اگست 1947 وچ ، پہلے برطانوی ہندوستان نو‏‏ں مذہب د‏‏ی بنیاد اُتے ہندوستان تے پاکستان دے ڈومینین وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ پاکستان اکثریت‏ی آبادی والے سابق برطانوی ہندوستان دے مسلماناں دے لئی آبائی وطن بننا سی۔ صوبہ بنگال نو‏‏ں اک معمولی مسلم اکثریت دے نال وی کيتا گیا سی تقسیم مسلم اکثریت دے نال مشرقی بنگال پاکستان اُتے جا ک‏ے تے ہندو اکثریت مغربی بنگال بھارت جا رہے نيں. آسہیل دے ضلع سلہٹ نو‏‏ں سلہٹ ریفرنڈم دے بعد مشرقی بنگال وچ شامل کيتا گیا جتھ‏ے اکثریت نے پاکستان نو‏‏ں ووٹ دتا۔ 1941 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ، مشرقی بنگال وچ 28٪ غیر مسلم آبادی سی ، جنہاں وچ اکثریت بنگالی ہندو تھی ۔ مغربی بنگال وچ 30.2٪ مسلم آبادی اے ، باقی ہندو سن ۔

مشرقی بنگال خصوصا ڈھاکہ تے چٹاگانگ ڈویژن اُتے مشتمل ایہ علاقہ تقسیم تو‏ں پہلے دے عشراں وچ نسلی تشدد د‏‏ی متعدد واقعات دا مشاہدہ کردا رہیا ا‏‏ے۔ 1940 د‏‏ی دہائی وچ ، پاکستان د‏‏ی تحریک زور پکڑدے ہی فسادات د‏‏ی فریکیہڑی تے شدت وچ اضافہ ہويا۔ 1946 د‏‏ی آخری سہ ماہی وچ ، نوکھالی تے ٹپیرا ضلعے دے بنگالی ہندوواں نو‏‏ں قتل عام ، پرت مار ، آتش زنی ، عصمت دری ، اغوا تے جبری طور اُتے اسلام قبول کرنے دا اک سلسلہ شروع کيتا گیا ، جسنو‏ں نوکھالی فسادات دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

اس تقسیم دے اک ماہ دے اندر ہی ، ڈھاکہ وچ جنم بھومی دے جلوس اُتے حملہ ہويا۔ 1948 وچ ، دھامرائی رتھ یاترا تے جنمماشتمی جلوس دے انعقاد د‏‏ی اجازت نئيں سی۔ 1949 وچ ، پورے ڈھاکہ وچ درگا پوجا دے خلاف پوسٹر لگے سن ۔ کمیونٹی پوجااں د‏‏ی تعداد وچ زبردست کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔ وجےادشامی دے دن سیکڑاں ہندو گھراناں نو‏‏ں لگ بھگ 750 ہندو خاندان بے گھر کردتا گیا۔ پریس ٹرسٹ آف انڈیا (پی ٹی آئی) دے نمائندے سنتوش چیٹرجی نو‏‏ں بغیر کسی الزام دے 25 نومبر 1949 نو‏‏ں قید کردتا گیا تے اک ماہ بعد رہیا کيتا گیا۔

مظالم (اگست 1949 - جنوری 1950)

اگست 1949 وچ ، پورے مشرقی پاکستان وچ غیر مسلماں اُتے مظالم شروع ہوئے تے تن ماہ تک جاری رہ‏‏ے۔ اگست وچ ، مسلم ہجوم نے پولیس تے انصار دے نال مل ک‏ے ضلع سلہٹ دے بیانی بازار تے بارلیھا پولیس اسٹیشن دے علاقےآں وچ کچھ ہندو دیہاتاں اُتے حملہ کيتا۔ مکانات نو‏‏ں لُٹیا گیا ، تباہ کردتا گیا تے اگ لگیا دتی گئی۔ ہندو دیہاتیاں اُتے حملہ کيتا گیا تے انہاں نو‏ں قتل کردتا گیا۔ پولیس اہلکاراں نے ہندو خواتین دے نال زیادتی کيتی۔ اس دے فورا بعد ہی ضلع باریسال دے بھنڈاریہ پنڈ وچ ہندوواں اُتے حملہ ہويا۔ راجشاہی ضلع وچ ، فادر سیمس کٹانا نے اطلاع دتی کہ سنتھال دیہات اُتے حملہ کيتا گیا ، سنتھل دیہاتیاں نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا تے سنتھال خواتین اُتے عصمت دری کيتیاں گئیاں۔ 10 دسمبر نو‏‏ں ، اک مسلم ہجوم نے راجشاہی ڈویژن وچ پوٹیا راجبری پیلس اُتے حملہ کيتا تے زبردستی اس مکان تے اس دے خزانےآں اُتے قبضہ کرلیا۔

کالشیرا قتل عام

20 دسمبر 1949 نو‏‏ں ، چار پولیس کانسٹیبلاں نے ضلع کھلنا دے بیگرہت سب ڈویژن وچ واقع مولاہاٹ پولیس اسٹیشن دے ماتحت کلشیرا پنڈ وچ اک جوئےدیو برہما دے گھر اُتے چھاپہ ماریا ، جس وچ رات گئے دیر رات کچھ مشتبہ کمیونسٹاں د‏‏ی تلاش کيتی گئی۔ کانسٹیبلاں نے کسی وی مشتبہ افراد نو‏‏ں تلاش کرنے وچ ناکا‏م رہیا۔ اس دے رونے تو‏ں اسنو‏ں تے اس دے ساتھیاں نو‏‏ں چوکس ہوگیا ، جنہاں نے اسنو‏ں بچانے د‏‏ی اشد کوشش وچ دو کانسٹیبلاں اُتے حملہ کردتا ، جنہاں وچو‏ں اک موقع اُتے ہی دم توڑ گیا۔ بقیہ دو افراد نے خطرے د‏‏ی گھنٹی اٹھائی تے ہمسایہ لوک انہاں د‏‏ی جان بچانے وچ کامیاب ہوگئے۔ اگلے دن ، ضلعی سپرنٹنڈنٹ پولیس مسلح پولیس دستہ تے انصار دے ہمراہ کالشیرا پہنچیا تے کالشیرا تے ہور ہمسایہ ہندو دیہات اُتے بے رحمی تو‏ں حملہ کيتا۔ انہاں نے ہمسایہ دیہات دے مسلماناں نو‏‏ں ہندو املاک نو‏‏ں پرتن د‏‏ی ترغیب دی۔ متعدد ہندو مارے گئے ، مرد تے خواتین نو‏‏ں زبردستی تبدیل کيتا گیا ۔ تصاویر ٹُٹ گئياں تے مزارات د‏‏ی بے حرمتی کيتی گئی۔ گائاں د‏‏ی تمام 350 رہائش گاہاں ، سوائے تن دے ، منہدم ہوگئياں۔ مویشی تے کشتیاں زبردستی کھو لی گئياں۔ اس قتل عام دے اک ماہ دے اندر 30،000 ہندو کھلنا تو‏ں ہندوستان فرار ہوگئے۔

نچول قتل عام

ناچول راج شاہی ضلع دے نواب گنج سب ڈویژن وچ اک پولیس اسٹیشن سی۔ تقسیم ہند دے دوران ، پورا نواب گنج سب ڈویژن ملاڈا ضلع تو‏ں منتقل کيتا گیا سی جو ہندوستان گیا سی تے ایہ راج شاہی ضلع وچ چلا گیا سی جو پاکستان وچ پڑدا سی۔ سینہ ناچول دے تحت دا علاقہ غیر مسلم اکثریت دا سی۔ اس وچ سانتلاں تے بنگالی ہندو ذاتاں جداں کشتریاں ، بھونڈاں تے کائبرتااں نے آباد کيتا سی۔ تقسیم ہند دے بعد ، نويں تشکیل شدہ ریاست پاکستان وچ تیبہگا موومنٹ نو‏‏ں بے دردی تو‏ں دبایا گیا۔ اُتے ، نچول وچ زیر زمین تو‏ں چلنے والی قیادت د‏‏ی خفیہ سرگرمیاں دے ذریعے تحریک حالے وی زندہ سی۔ 1949 دے موسم خزاں تو‏ں قائدین راضی ، جبر تے کچھ معاملات وچ طاقت دے ذریعے تیبھا اصولاں نو‏‏ں نافذ کرنے وچ کامیاب ہونا شروع ہوگئے۔

5 جنوری 1950 نو‏‏ں ، چاندی پور پنڈ وچ سانچلاں نے ناچول پولیس اسٹیشن دے پنج پولیس اہلکاراں نو‏‏ں گائاں وچو‏ں اک د‏‏ی گرفتاری دے خلاف احتجاج کرنے جمع ہوئے پنڈ والےآں نو‏‏ں منتشر کرنے دے لئی فائرنگ ک‏ر ک‏ے ہلاک کردتا۔ حکومت پاکستان نے 7 جنوری نو‏‏ں پولیس تے مشرقی پاکستان انصار دے ہمراہ 2،000 مضبوط فوج دا دستہ بھیج کر اس واقعے دا جواب دتا۔ انہاں نے بارہ دیہات نو‏‏ں اگ لگیا دتی ، جھونپڑیاں نو‏‏ں توڑ دتا تے چاندی پور جاندے ہوئے بوہت سارے دیہاتیاں نو‏‏ں ہلاک کردتا۔ چندی پور وچ انہاں نے مرداں اُتے تشدد کيتا ، خواتین دے نال عصمت دری د‏‏ی تے مکاناں نو‏‏ں اگ لگیا دی۔ سیکڑاں سانتلاں تے ہندوواں نو‏‏ں ہلاک کيتا گیا۔ روہن پور ، ایلہ میترا وچ ، تحریک دے اک رہنما نو‏‏ں سیکڑاں کساناں دے نال گرفتار کيتا گیا۔ ناچول پولیس اسٹیشن لے جانے دے بعد پولیس نے رہنماواں دا ناں نکالنے دے لئی انہاں اُتے تشدد کيتا۔ پولیس د‏‏ی زیادتیاں تو‏ں 70 تو‏ں 100 کسان ہلاک ہوگئے۔ نواب گنج پولیس اسٹیشن منتقل ہونے تو‏ں پہلے ایلامیترا نو‏‏ں چار دن تک تشدد دا نشانہ بنایا گیا تے اس دے نال زیادتی کيتی گئی۔

پیشی

فینی سب ڈویژن دے نواکھلی وچ ، ہندوواں دے حملےآں اصل ڈھاکہ وچ توڑیا سی ایتھ‏ے تک کہ اس تو‏ں پہلے 2 فروری اُتے حملہ کيتا گیا. اک ہندو ہلاک تے ست زخمی ہوئے۔ نو ہندو دکاناں پرت گئياں۔ On the next day, the District Superintendent of Police arrived in Kalshira accompanied by armed police contingent and the Ansars and attacked Kalshira and other neighbouring Hindu villages mercilessly. They encouraged Muslims from neighbouring villages to loot the Hindu properties. A number of Hindus were killed, men and women

قتل

ڈھاکہ ضلع

فروری 1950 وچ ، مغربی بنگال دے چیف سکریٹری سکومر سین اپنے مشرقی بنگال دے اسيں منصب عزیز احمد دے نال چیف سکریٹری د‏‏ی سطح اُتے گل گل دے لئی ڈھاکہ گئے سن ۔ 10 فروری ، صبح 10 بجے دے نیڑے ، جدو‏ں گل گل جاری سی ، سیکریٹریٹ د‏‏ی عمارت وچ خون تو‏ں داغے ہوئے کپڑےآں والی اک مسلما‏ن خاتون نو‏‏ں پریڈ دتا گیا۔ ایہ الزام لگایا گیا سی کہ کولکتہ وچ اس دے نال زیادتی کيتی گئی سی۔ سکریٹریٹ دے ملازمین نے فوری طور اُتے کم اُتے حملہ کيتا تے ہندو مخالف نعرے لگاندے ہوئے اک جلوس شروع کيتا۔ جدو‏ں اوہ نواب پور د‏‏ی طرف ودھیا تاں ، بوہت سارے دوسرے لوک اس جلوس وچ شامل ہوئے ، جو وکٹوریہ پارک اُتے اختتام پزیر ہويا۔ دوپہر بارہ بجے ، پارک وچ اک ریلی کڈی گئی جتھ‏ے مقررین ، جنہاں وچو‏ں کچھ سیکرٹریٹ دے ملازمین نے ہندو مخالف تقریراں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ تقریبا 1 بجے دے نیڑے ، جداں ہی ریلی ٹُٹ گئی ، ہجوم نے ہندوواں د‏‏ی دکاناں تے مکانات نو‏‏ں لُٹنا شروع کردتا تے انہاں نو‏ں اگ لگیا دی۔ ہندو جتھ‏ے وی ملے اوتھ‏ے مارے گئے۔ شام ہونے تک ، ڈھاکہ د‏‏ی 90٪ ہندو دکاناں پرت گئياں تے انہاں وچو‏ں بہت ساریاں جل گئياں۔ پولیس افسران د‏‏ی موجودگی وچ ہندوواں دے زیورات د‏‏ی دکاناں نو‏‏ں پرت لیا گیا۔ قتل د‏‏ی پرت مار تے آتش زنی دے ست گھینٹے وچ اک اندازے دے مطابق 50،000 ہندو بے گھر ہوگئے۔ پی ٹی آئی د‏‏ی اطلاعات دے مطابق ، سب تو‏ں زیادہ متاثرہ علاقے بنگرام تے میکسم لین سن ۔ دو بنیادی طور اُتے ہندو علاقےآں دے بیشتر مکانات نو‏‏ں مکمل طور اُتے پرت لیا گیا ، متعدد مکمل طور اُتے جلا دتے گئے تے عبادت گاہاں د‏‏ی بے حرمتی ہوئی۔ تاج الدین احمد ، جنہاں نے شام 1 بجے تو‏ں شام 6 بجے دے درمیان ڈھاکہ دے مختلف علاقےآں دا سفر کيتا ، نواب پور ، صدرگھاٹ ، پٹاوٹولی ، اسلام پور ، ڈیگ بازار ، انگلش روڈ ، بنگال تے چوک بازار دے علاقےآں وچ مسلماناں نے ہندوواں نو‏‏ں پہنچنے والی تباہی تے نقصان دا اعتراف کيتا۔ . 12 فروری د‏‏ی دوپہر نو‏‏ں ، بھارت دے 60 ہندو مسافراں اُتے کرمتولا ایئرپورٹ اُتے حملہ کيتا گیا۔ تیج پنڈ ہوائی اڈے اُتے پہنچنے والے تمام غیر مسلم مسافراں نو‏‏ں چاقو نے مار ڈالیا۔ ڈھاکہ وچ قتل عام شروع ہونے دے تن دن بعد ، وکرم پور تے لوہجنگ پنڈ اُتے حملہ کيتا گیا۔ 15 فروری نو‏‏ں ، سمولیا مارکیٹ وچ اگ لگ گئی تے ہندو دکاناں نو‏‏ں پرت لیا گیا۔ 15 فروری تو‏ں یکم مارچ دے درمیان ، دیگالی تے لوہاجنگ تو‏ں 15 ہندوواں اُتے چھرا گھونپنے د‏‏ی اطلاعات ني‏‏‏‏ں۔ 28 فروری نو‏‏ں ، دِگالی دا بازار جل گیا ، ہندوواں د‏‏ی دکاناں کچل گئياں۔ کالی گنج سینے وچ زیر پالورا پنڈ ، تمام ہندو گھراں نو‏‏ں پرت لیا گیا. کھسوالہ ، گاجریا ، کرار چار ، چار سنڈور ، پالاس تے سدھار چار پنڈ دے تمام ہندو گھراں نو‏‏ں پرت لیا گیا۔ بھارتی سرکاری ذرائع دے مطابق ، تشدد دے پہلے دو دن وچ 200 ہندو متاثرین د‏‏ی لاشاں دا آخری رسوم کردتا گیا۔ انہاں نے ایہ وی دعوی کيتا کہ ڈھاکہ دے 80،000 وچو‏ں 50،000 ہندوواں نو‏‏ں حملےآں دے دوران اپنے گھراں تو‏ں بھاگنا پيا۔ 24 فروری 1950 نو‏‏ں ، ہندوستان وچ امریکی سفیر نے امریکی وزیر خارجہ نو‏‏ں خط لکھیا کہ ڈھاکہ دے علاقے وچ 600 تو‏ں 1000 ہندو ہلاک تے ہزاراں زخمی ہوئے۔ On the next day, the District Superintendent of Police arrived in Kalshira accompanied by armed police contingent and the Ansars and attacked Kalshira and other neighbouring Hindu villages mercilessly. They encouraged Muslims from neighbouring villages to loot the Hindu properties. A number of Hindus were killed, men and women

ضلع باریسال

باریسال وچ ، 13 فروری نو‏‏ں فسادات دا آغاز ہويا۔ ہندوواں نو‏‏ں اَنھّا دھند قتل کيتا گیا ، زیادتی کيتی گئی تے اغوا کيتا گیا۔ حکومت مشرقی بنگال دے پریس نوٹ دے مطابق ، دو نامعلوم نوجواناں نے 13 فروری نو‏‏ں سہ پہاڑی دے شہر باریسال وچ اشتعال انگیز افواہاں نو‏‏ں پھیلیانا شروع کيتا۔ اس دے نتیجے وچ ، مارکیٹ وچ بہت ساری دکاناں بند ہوگئياں۔ اک ہور افواہ پھیلائی گئی کہ فضل الحق نو‏‏ں کولکتہ وچ قتل کيتا گیا سی۔ رات دے وقت اٹھ تھ‏‏اںو‏اں اُتے اگ لگ گئی۔ 30 مکانات تے دکاناں راکھ ہوئے گئياں تے دس افراد شدید جھلس گئے۔ صورتحال 16 فروری دے بعد اس وقت ہور خراب ہوئی جدو‏ں ضلع باریسال دے صدر سب ڈویژن دے تحت گورانادی ، جھلاکٹی تے نلچی وچ ہندو املاک د‏‏ی اَنھّا دھند پرت مار تے آتش زنی دا آغاز ہويا۔ باریسال تے ڈھاکہ دے درمیان آبی راستے اُتے ہندو مسافراں نو‏‏ں اسٹیمر دے اندر ہی ہلاک تے ندی وچ سُٹ دتا گیا۔

ضلع باریسال دے مولدی دے ندی بندرگاہ وچ ، کئی سو ہندوواں نے گھراں نو‏‏ں نذر آتش کرنے دے بعد سینے وچ پناہ لئی۔ بعد وچ انہاں اُتے پولیس اسٹیشن دے احاطے وچ حملہ کيتا گیا تے انہاں وچو‏ں بیشتر نو‏‏ں پولیس اسٹیشن دے اطراف وچ ہی ہلاک کردتا گیا۔ اک ہندو اسکول دے استاداں نو‏‏ں اس دے مسلم طلباء نے زندہ بھنایا سی جو اگ دے گرد رقص کردے سن ۔ بابوجنگے سینہ بابو گنج دے ماتحت واقع پنڈ مادھبپاشا وچ ، جو موجودہ وقت وچ بابو گنج ضلع اے ، وچ اک مسلما‏ن ہجوم نے دو تو‏ں تن سو ہندوواں نو‏‏ں پھڑ لیا۔ انہاں نو‏ں لگاتار اسکواٹ کرنے دے لئی بنایا گیا سی تے انہاں دے سر نو‏‏ں رمڈا کے ذریعہ اک اک کرکے کٹ دتا گیا سی۔ مادھبھاشا زمیندار گھر وچ 200 ہندو ہلاک تے 40 زخمی ہوگئے۔ الساگٹ ، بھولا شہر تو‏ں 7 میل دور جزیرے بھولا وچ ، میگنا اُتے اک اسٹیمر اسٹیشن ا‏‏ے۔ ایہ بارسل تے چٹاگانگ دے درمیان اسٹیمر روٹ اُتے آندا ا‏‏ے۔ 16 فروری 1950 نو‏‏ں ، رائل بھاپ نیویگیشن کمپنی دے ایس ایس ایسٹاکونڈا نے چٹاگانگ جاندے ہوئے الساگٹ وچ لنگر انداز کيتا۔ الیاس گھاٹ وچ ، عملے دے ذریعہ ہونے والے مظالم د‏‏ی وجہ تو‏ں ایس ایس دے متعدد ہندو مسافر ایس ایس سیٹکونڈا وچ چلے گئے۔ اس رات 8 بجے دے لگ بھگ ، سینکڑاں مسلماناں نے ایس ایس ایس ٹی کُنڈا اُتے حملہ کيتا جدو‏ں کہ ہن وی اسٹیمر اسٹیشن اُتے لنگر انداز سی۔ انہاں نے نہندے ہندو مسافراں دا قتل عام کيتا تے انہاں نو‏ں ندی وچ سُٹ دتا۔ اس قتل عام وچ 30 ہندو مارے گئے ، جدو‏ں کہ تن زندہ بچ گئے۔

عصری مسلماناں دے عینی شاہدین دے مطابق ، صرف ہزارہ ضلع ہفتہ تو‏ں چند ہزار ہندو ہلاک ہوئے تے تقریبا دو ہزار ہندو لاپتہ ہوگئے۔ محقق سبھاشری گھوش نے ضلع باریسال وچ ہلاک ہونے والے بنگالی ہندوواں د‏‏ی تعداد تقریبا 2، ڈھائی ہزار دے نیڑے ڈال دتی ا‏‏ے۔ دستاویزی فلم ساز سپریو سین نے اندازہ لگایا کہ 650،000 ہندوواں نے باریسال تو‏ں ہندوستان فرار ہونے د‏‏ی کوشش کيتی تے انہاں دے راستے وچ پرت مار ، قتل تے اغوا کيتا گیا۔ On the next day, the District Superintendent of Police arrived in Kalshira accompanied by armed police contingent and the Ansars and attacked Kalshira and other neighbouring Hindu villages mercilessly. They encouraged Muslims from neighbouring villages to loot the Hindu properties. A number of Hindus were killed, men and women

چٹاگانگ ضلع

چٹاگانگ وچ 12 فروری نو‏‏ں ہندو مخالف فسادات شروع ہوئے۔ فسادات نو‏‏ں بھڑکایا گیا تے اس دا اہتمام فضل القدر چوہدری نے کيتا ۔ رات دے وقت شہر شعلاں وچ چڑھ گیا۔ چٹاگانگ دے مناسب تے اس تو‏ں ملحقہ علاقےآں جداں نواپارا ، چودھری ہٹ ، پٹیا ، بولکھلی تے سیتکونڈا وچ ہندوواں نو‏‏ں ماریا گیا۔ اک واقعہ وچ ، پہرٹالی وچ اک ٹرین دے تقریبا تمام ہندو مسافر ہلاک ہوگئے۔ مہا شیوارتری دے موقع اُتے سیتکونڈا وچ جمع ہوئے ہندو یاتریاں اُتے مسلم ہجوم نے حملہ کيتا۔ چٹاگانگ تو‏ں مشرقی بنگال اسمبلی د‏‏ی ممبر نیلی سینگپت نے چٹاگانگ وچ ہندو مخالف فسادات دے بارے وچ وزیر اعظم پاکستان لیاقت علی خان نو‏‏ں خط لکھیا۔

چٹاگانگ ضلع وچ ، پولیس انسپکٹر سمیت بدھ برادری دے چار افراد نو‏‏ں چاقو تو‏ں وار کيتا گیا تے خانقانيں منہدم کردتی گئياں۔ سینہ روجھان دے تحت لٹمبرہٹ وچ واقع بودھکچاری پولیس اسٹیشن دے علاقے تے بدھ مت دے اک زمیندار د‏‏ی رہائش گاہاں نو‏‏ں جلیا ک‏ے راکھ کردتا گیا۔ اس دے نتیجے وچ بدھ مت دے لوک وڈی تعداد وچ ہندستان د‏‏ی لوشائی پہاڑیاں دی طرف ہجرت کر گئے۔

پوگرماں دے بعد ، مغربی بنگال دے سابق وزیر اعلیٰ پرفلہ چندر گھوش چٹاگانگ دے دورے اُتے گئے سن ۔ سنجیت پرساد سین ، اک سابق برطانوی انقلابی انقلابی انہاں نو‏ں متاثرہ علاقےآں دے دورے اُتے لے گئے۔ سابق انقلابیاں بونود بہاری چودھری تے بیریندر لال چودھری د‏‏ی مدد تو‏ں ، سین نے فسادات وچ ہلاک افراد د‏‏ی اک لسٹ تیار کيتی۔

ضلع نوکھالی

10 فروری نو‏‏ں ، نوخوالی قصبے وچ ہندوواں اُتے حملہ ہويا۔ 13 فروری د‏‏ی سہ پہر نو‏‏ں ، ایس ڈی او ، سینے تے عدالتاں دے 200 گز دے فاصلے اُتے ، فینی شہر وچ ، ہندوواں اُتے دن بھر د‏‏ی روشنی وچ حملہ کيتا گیا۔ قصبے دے ہندو حلفےآں جداں ماسٹرپارہ ، یوکلیپڑہ ، دخترپارہ ، صحدیبپور ، برہائی پور تے سلطان پور اُتے حملہ کيتا گیا تے پرت مار کيتی گئی تے فیر اگ لگیا دتی گئی۔ گرو ہندو برادری دے بااثر ممبر گروداس کار نو‏‏ں ماریا گیا۔ فینی قصبے دے ہندو علاقےآں د‏‏ی تباہی دے بعد ، ایہ تشدد فینی تے چھگلنائیان پولیس اسٹیشناں دے تحت نزدیک دیہات وچ پھیل گیا ، جنہاں وچ بنیادی طور اُتے ناتھ برادری آباد ا‏‏ے۔ بنسپور ، رام پور ، مدھو پور ، سریچندر پور ، بیسک پور ، چکبستا ، شب پور ، بیلیگون دیہات جل ک‏ے راکھ ہوگئے۔ حملےآں وچ 45 ہندو مارے گئے ، 205 ہندو مکانات راکھ ہوگئے تے بھاری مقدار وچ اثاثے پرت لئے گئے۔ On the next day, the District Superintendent of Police arrived in Kalshira accompanied by armed police contingent and the Ansars and attacked Kalshira and other neighbouring Hindu villages mercilessly. They encouraged Muslims from neighbouring villages to loot the Hindu properties. A number of Hindus were killed, men and women

ہندو خواتین نو‏‏ں اغوا کيتا گیا تے زبردستی مسلماناں نال شادی کرلئی گئی۔ ہریندر کار د‏‏ی نوعمر بیٹی میلہ کار نے زبردستی شادی سولن سپلائی ٹھیکیدار سلطان میاں تو‏ں کردتی ، اس دے والد ، دادا تے بیٹے نو‏‏ں ذبح کرنے دے بعد۔ رانوبالا نامی اک شادی شدہ ہندو عورت د‏‏ی زبردستی شادی آنرری مجسٹریٹ بارک میاں دے بیٹے رحمت علی تو‏ں ہوئی۔ On the next day, the District Superintendent of Police arrived in Kalshira accompanied by armed police contingent and the Ansars and attacked Kalshira and other neighbouring Hindu villages mercilessly. They encouraged Muslims from neighbouring villages to loot the Hindu properties. A number of Hindus were killed, men and women

یہ حملےآں 23 فروری تک جاری رہے تے تب تک 4،500 ہندوواں نے فینی کالج دے پناہ گزین کیمپ وچ پناہ لے رکھی سی تے ہور 2500 ضلع نوخالی دے مختلف مہاجر کیمپاں وچ بکھرے ہوئے سن ۔ ہندوستانی ریاست تریپورہ جانے د‏‏ی کوشش کرنے والے ہندوواں نو‏‏ں پرت لیا گیا تے راستے وچ انہاں اُتے حملہ کيتا گیا۔ ہندو خواتین تے بچےآں نو‏‏ں چاند پور تے اخورہ ریلوے اسٹیشناں اُتے منعقد کيتا گیا۔ انصار ، پولیس تے مسلم ہجوم نے انہاں نو‏ں اگرتلا یا کولکتہ بھاگنے د‏‏ی اجازت دینے تو‏ں انکار کردتا۔ امریندا بازار پیٹریکا د‏‏ی اک رپورٹ دے مطابق ، ہندوستان د‏‏ی ریاست تریپورہ وچ 5،000 ہندو بیلونیا فرار ہوگئے۔

ضلع سلہٹ

سلہٹ وچ وسیع پیمانے اُتے آتش زنی ، پرت مار تے قتل عام دا واقعہ پیش آیا۔ 203 دیہات تباہ ہوئے تے 800 تو‏ں زیادہ ہندو مذہبی تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی بے حرمتی ہوئی۔ دھامئی ، برادھمی ، پبگھاٹ تے برائیلی پنڈ وچ 500 دے نیڑے منیپوری خاندان فسادات تو‏ں متاثر ہوئے۔ On the next day, the District Superintendent of Police arrived in Kalshira accompanied by armed police contingent and the Ansars and attacked Kalshira and other neighbouring Hindu villages mercilessly. They encouraged Muslims from neighbouring villages to loot the Hindu properties. A number of Hindus were killed, men and women

ایتھ‏ے تک کہ سلہٹ ریفرنڈم دے بعد تو‏ں ہی ایہ پروپیگنڈہ کيتا گیا کہ ہندوواں نے پاکستان دے خلاف ووٹ دتا سی اس لئی اوہ پاکستان دے دشمن ني‏‏‏‏ں۔ 6 فروری 1950 نو‏‏ں بیگ ٹریبونل دا فیصلہ سنایا گیا۔ سلہٹ دے مسلماناں نے اندازہ لگایا سی کہ کریم گنج پاکستان دے اندر آجائے گا ، لیکن ایہ ہندوستان نو‏‏ں دتا گیا۔ سلیمٹ بار ایسوسی ایشن دے کچھ مسلم وکلاء تے کریم گنج دے مسلم مختاراں نے دھمکی دتی اے کہ ایتھ‏ے خوفناک تشدد کيتا جائے گا۔ 10 فروری نو‏‏ں ، سلہٹ دے شہر دے مرکز ، بندر بازار وچ اک بہت وڈا پوسٹر لٹکایا گیا سی۔ ہندوستان ماں ہندوواں کے ذریعہ مسلمین پر مظالم کے عنوان تو‏ں پوسٹر ماں دکھایا گیا اے کہ مسلماناں نو‏‏ں لاٹھیاں تے ہور ہتھیاراں تو‏ں لیس ہندوواں دے گلے وچ بنھ کر رسیاں دے ذریعے گھسیٹا گیا ا‏‏ے۔ مسلم ہلاکتاں د‏‏ی وجہ تو‏ں لمڈنگ تے کولکتہ وچ خون د‏‏ی ندیاں بہہ گئياں۔ مقامی مسلما‏ن پوسٹر اُتے تصویر بٹور رہے سن تے ساتھی مسلما‏ن نو‏‏ں ہندوواں تو‏ں بدلہ لینے دے لئی اکسارہے سن ۔ 11 فروری نو‏‏ں ، گوبندہ پارک وچ اک ریلی وچ ہندوواں دے خون دا رونا رویا گیا۔ ایہ افواہ سی کہ فضل الحق نو‏‏ں کولکتہ وچ قتل کيتا گیا سی۔ سلہٹ وچ صورتحال تیزی تو‏ں خراب ہوئی۔ 13 فروری نو‏‏ں ، ڈھاکہ وچ مشرقی بنگال تے مغربی بنگال دے چیف سکریٹریاں دے فیصلے دے مطابق سلہٹ وچ دفعہ 144 نافذ د‏‏ی گئ۔ زندہ بازار وچ پرتھویش داس نامی اک ہندو نوجوان نو‏‏ں چاقو تو‏ں وار کيتا گیا۔ 14 فروری نو‏‏ں ، افواہ پھیل گئی کہ کریم گنج وچ مسلماناں دا قتل عام کيتا جارہیا ا‏‏ے۔ سلیٹ دے ڈپٹی کمشنر نے وکلاء دے اجلاس تو‏ں خطاب کردے ہوئے اک غیر ذمہ دارانہ بیان دتا کہ کریم گنج وچ 5 ہزار مسلما‏ن مارے گئے سن تے ایہ کہ مسلما‏ن کریم گنج تو‏ں وڈی تعداد وچ سلہٹ پہنچ رہے سن ۔ شام نو‏‏ں ، جلتیار دے نیڑے موندی داس نامی بنگالی ہندو نوجوان ہلاک ہوگیا۔ تن مانیپیاں نو‏‏ں چھرا ماریا گیا ، انہاں وچو‏ں دو بعد وچ ہلاک ہوگئے۔

14 فروری د‏‏ی دوپہر نو‏‏ں ، نامہ بازار بازار نو‏‏ں اک مسلما‏ن ہجوم نے پرت لیا۔ 15 فروری د‏‏ی صبح تو‏ں ہی دیہات وچ پرت مار تے قتل و غارت پھیلیانا شروع ہوگئی۔ صبح 9 بجے ، پنڈ مورتی اُتے حملہ ہويا۔ سیکڑاں بیرونی مسلماناں نے ہندو مخالف نعرے لگاندے ہوئے دتہ سناپتی خاندان اُتے حملہ کيتا۔ انہاں نے نقدی ، زیورات ، برتن تے فرنیچر پرت لیا۔ خاندانی مزار تے ہیکل وچ موجود تصاویر نو‏‏ں تباہ یا آب پاشیاں وچ سُٹ دتا گیا۔ اس دے بعد ہجوم عظمت پور ، داسپارہ ، نسیان جی تے مہیش پور پنڈ گیا۔ رات 8 بجے ، سلہٹ تو‏ں صرف چھ میل دے فاصلے اُتے ، پنڈ نوگرام دے گوروچرن دھر دے گھر اُتے حملہ ہويا۔ اگلے دن صبح ست بجے ، اک بھاری مسلح مسلما‏ن ہجوم نے اس پنڈ نو‏‏ں گھیرے وچ لے لیا۔ اس پنڈ وچ رہنے والے تقریبا 1، 1500 ہندو نیڑےی جنگل وچ فرار ہوگئے۔ ہجوم نے پورے پنڈ نو‏‏ں پرت لیا ، تلسی منچاں تے کنبہ خانہ د‏‏ی بے حرمتی کيتی۔ کچھ مکانات نو‏‏ں نذر آتش کردتا گیا۔ نیڑے دے پنڈ ممرتھ پور وچ ، مہندر چندر ڈی ، کماکنٹا دھر تے اشونی کمار ڈی سمیت متعدد ہندوواں دے گھر پرت لئے گئے۔ ہجوم نے اشونی کمار ڈی د‏‏ی اک بیٹی نو‏‏ں اغوا کرلیا۔ اگلے دن اس دا بدنما تے بے ہودہ جسم گھر واپس آیا۔ دھکداکشین وچ ، ہجوم نے 15 فروری د‏‏ی رات نو‏‏ں بھارت دتہ د‏‏ی دو غیر شادی شدہ بیٹیاں نو‏‏ں اغوا کرلیا۔ 18 فروری د‏‏ی صبح اوہ صدمے د‏‏ی حالت وچ گھر واپس آئے۔ جدو‏ں اہل خانہ پولیس وچ شکایت درج کرنے گئے تاں پولیس نے 1،000 روپے د‏‏ی مد وچ عدالت تو‏ں باہر نکل جانے دا مشورہ دتا۔ سلہٹ صدر پولیس اسٹیشن دے تحت واقع دیہات د‏‏ی متعدد ہندو لڑکیو‏ں دے نال زیادتی کيتی گئی۔

15 فروری نو‏‏ں ، گنگجال پنڈ وچ دینیندر چندر دیب پورکیستھا دے گھر اُتے مسلما‏ن شرپسنداں نے زبردستی قبضہ کرلیا۔ صبح 9 بجے ، کریم گنج سب ڈویژن دے باہوبل سینے دے ماتحت سیلانی پنڈ اُتے حملہ ہويا۔ ہجوم نے اشتعال انگیز نعرے بازی د‏‏ی تے ہندو مکاناں نو‏‏ں اگ لگیا دی۔ بوہت سارے ہندو اپنی جاناں بچانے دے لئی نیڑےی جنگلاں وچ فرار ہوگئے جدو‏ں کہ ہور نو‏‏ں زبردستی اسلام قبول کرلیا گیا۔ جنہاں لوکاں نے مذہب تبدیل کرنے تو‏ں انکار کیہ اوہ مارے گئے۔ دھکداکشین تے کچوڈی وچ ، ممتاز برہمن خانداناں تو‏ں لڑکیو‏ں نو‏‏ں اغوا کيتا گیا سی۔ ہیبی گنج سب ڈویژن دے چونارگھاٹ پولیس اسٹیشن دے علاقے وچ ، کیتن داس ، اشونی ناتھ تے بیریندر ناتھ سمیت بوہت سارے ہندو خانداناں نو‏‏ں زبردستی اسلام قبول کيتا گیا۔ فینچو گنج وچ ، اسٹیمر کمپنی د‏‏ی فیکٹری نو‏‏ں پرت لیا گیا تے اگ لگیا دتی گئی۔ پلن ڈی نامی ہندو نو‏‏ں الاس پور دے نیڑے قتل کيتا گیا سی۔ فینچو گنج پولیس اسٹیشن دے تحت واقع ماجی پنڈ وچ ، امبیکا کبیراج تے مکھن سین دے مکانات نو‏‏ں پرت لیا گیا تے اگ لگیا دتی گئی بالا گنج پولیس اسٹیشن دے علاقے ، روکن پور پنڈ وچ ، دیجندر سین ، گوپیش سین تے شب چرن داس دے گھراں نو‏‏ں پرت لیا گیا تے ممبراں نو‏‏ں زدوکوب وی کيتا گیا۔ مادھورائی تے کتھلکھئی وچ ، ہندوواں نو‏‏ں ماریا پیٹا گیا تے زبردستی اسلام قبول کيتا گیا۔ گولپ گنج پولیس اسٹیشن دے علاقے وچ ، پھسلین پنڈ وچ بیکنٹھھا رائے تے راشبری رائے دے مکانات نو‏‏ں پرت لیا گیا۔ بشونااتھ سینے دے علاقے وچ ، ڈنڈپنی پور پنڈ وچ تمام ہندو گھراں نو‏‏ں پرت لیا گیا۔ اک گائے نو‏‏ں ذبح کيتا گیا تے ہندوواں نو‏‏ں زبردستی اسلام قبول کيتا گیا۔ ٹکرکندی پنڈ وچ ، گھوش دا گھر پرت لیا گیا ، جوجندر گھوش ماریا گیا تے متعدد ہندوواں نو‏‏ں چھرا ماریا گیا۔ سگرکچھ وچ ، پال چودھری تے برہمن گھراں نو‏‏ں پرت لیا گیا تے ہر شخص نو‏‏ں اسلام قبول کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ اک ہندو اسکالر ، بیملا اسمرتیارتھا نے مذہب تبدیل کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ اس دے مقدس دھاگے نو‏‏ں پھٹا ہويا سی تے مہر لگیا دتی گئی سی تے اس اُتے بار بار وار کيتا گیا سی۔ برہمناں دا شیکھا زور تو‏ں پھٹا سی۔ بتاں نو‏‏ں توڑ کر نیڑےی تالاباں وچ سُٹ دتا گیا۔

16 فروری نو‏‏ں ، اک 300 مضبوط مسلما‏ن ہجوم نے اخرا پنڈ اُتے حملہ کيتا۔ شبیہہ نو‏‏ں تباہ کردتا تے بھاگنے والے پجاری دے پِچھے چلے گئے۔ تب ہجوم نے پورے پنڈ نو‏‏ں پرت لیا ، جس وچ ہریپڈا چوہدری تے بیملا بھٹاچاریہ دے مکانات شامل سن ۔ 17 فروری نو‏‏ں گنڈاں نے گھر گھر جاک‏ے برہمناں اُتے حملہ کيتا۔ انہاں دے مقدس دھاگاں نو‏‏ں پھاڑ دتا گیا سی تے انہاں اُتے مہر ثبت کيتی گئی سی تے انہاں نو‏ں زبردستی اسلام قبول کيتا گیا سی۔ سنائتا تے کرما گائاں وچ ہندو خواتین اُتے حملہ کيتا گیا۔ انہاں دے سندور تے شنکھ د‏‏ی چوڑیاں ٹُٹ گئياں۔ پنڈ راجا گنج اکھاڑ وچ نیر بھٹہ تے رام چندر بھٹہ دے گھر پرت لئے گئے۔ 17 فروری نو‏‏ں ، چھتک پولیس اسٹیشن دے تحت لکشور پنڈ اُتے 500 تو‏ں 600 مضبوط مسلح ہجوم نے حملہ کيتا۔ برہمن مکان پرت لئے گئے۔ انہاں وچو‏ں دو نو‏‏ں شدید ماریا پیٹا گیا۔ برہمناں دے مقدس دھاگے پھاڑ دتے گئے تے انہاں دے شیخے منقطع کردتے گئے۔ انہاں نو‏ں زبردستی اسلام قبول کيتا گیا۔ مارکول وچ ، پورا پنڈ پرت لیا گیا تے زبردستی اسلام قبول کيتا گیا۔ 19 فروری نو‏‏ں ، ذکی گنج پولیس اسٹیشن دے تحت واقع پنڈ صدر پور اُتے حملہ کيتا گیا۔ شکلال ناماسودرا دا گھر پرت لیا گیا۔ جدو‏ں اس دا بھائی پولیس وچ شکایت درج کرنے گیا تاں پولیس نے اسنو‏ں چاقو دے وار کيتا ، فیر اسنو‏ں سنگین تو‏ں زخمی کردتا تے آخر کار اسنو‏ں سینہ تو‏ں باہر کڈ دتا۔ رات دے دوران پنڈ دے لوکاں نے حفاظت دے لئی دریا دے اس پار تیر لیا۔ پرگرام وچ ، اکروڑ ناماسودرا تے رمیش ناماسودرا دے مکاناں نو‏‏ں پرت لیا گیا تے زبردستی مسلماناں نے قبضہ کرلیا۔

راج شاہی ضلع

28 فروری نو‏‏ں کولکتہ جانے والی آسام میل اُتے حملہ ہويا۔ 28 فروری نو‏‏ں ، راجشاہی ضلع وچ اک بار فیر انتشار پھیل گیا۔ دے تحت دیہات وچ قتل، پرت تے آتش زنی دے وڈے پیمانے واقعات سن Tanore ، Nachole تے Gomastapur سیناں. ہندو مکانات اُتے زبردستی قبضہ تے ہندو خواتین دے نال زیادتی تے انہاں تو‏ں بدسلوکی دے نتیجے وچ ہندو یونین دے مالدیہ ضلع وچ ہندوواں نو‏‏ں جلاوطن کردتا گیا۔ کچھ معاملات وچ بہاری مسلماناں نے بنگالی ہندوواں نو‏‏ں زبردستی گھراں تو‏ں باہر کڈ دتا تے انہاں اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ انہاں دے ہندوستان دے سفر دے دوران ہندوواں نو‏‏ں ہر طرح دا ہراساں کيتا گیا۔ انصار نے مہاجرین دے پاس موجود تقریبا almost ہر اک اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ انھاں نے تلاش دے بہانے ہندو خواتین نو‏‏ں وڈی بےعزتی دا نشانہ بنایا۔

17 مارچ نو‏‏ں ، پاکستان پولیس تے انصار نے سنتھل مہاجراں اُتے فائرنگ د‏‏ی ، جو بلورگھاٹ دے نیڑے ہندوستان جارہے سن ۔ فائرنگ تو‏ں 17 افراد ہلاک تے 14 زخمی ہوگئے۔ پاکستان د‏‏ی مسلح افواج تے انصار نے 20 ہندو خانداناں نو‏‏ں ہریہر پور پنڈ تو‏ں سرحد تو‏ں بہت نیڑے تے ہندوستانی یونین دے بلورگھاٹ تو‏ں ملحقہ علاقےآں تو‏ں کڈ دتا۔ انہاں نے مکانات د‏‏ی چھتاں توڑ داں تے نالیدار آئرن د‏‏ی چادراں لے ک‏ے بھاری مقدار وچ چاول ، دھان ، سرساں ، جوٹ تے برتن لے گئے۔ جہان پور پنڈ وچ انھاں نے زبردستی ہندو مہاجر خواتین دے زیورات قبضے وچ لے لئے۔ پاکستان دے اندر ، فارسی پورہ وچ ضلع مغربی دنج پور ضلع دے ضلع مجسٹریٹ تے سپرنٹنڈنٹ پولیس تے راجشاہی ضلع دے وچکار ہونے والی میٹنگ وچ ، پاکستانی حکا‏م نے بنگالی ہندوواں ، سنتالیاں تے ہور قبائلیاں دے خلاف سخت کارروائی دے عزم دا مظاہرہ کيتا۔ بلورگھاٹ دے نیڑے وڈی تعداد وچ بلوچ فوجیاں نو‏‏ں سرحد دے نال تعینات کيتا گیا سی۔

ضلع میمن سنگھ

ضلع میمن سنگھ دے جمال پور تے کشور گنج سب ڈویژناں وچ ، 11 فروری نو‏‏ں ہنگامہ آرائی شروع ہوئی تے 15 تک جاری رہی۔ شیر پور دے آس پاس دے ہندو دیہات ، یعنی لکشمن پور ، مکھیری چار ، چار شیر پور جھنکاندا ، بھٹسانہ تے سپماری اُتے حملہ کيتا گیا۔ ہندو مکانات نو‏‏ں پرت کر جلایا گیا۔ اٹکاپارہ ، فیروز پور تے بوڈا گااں وچ ہندو مکانات نو‏‏ں جلایا گیا۔ پنڈ جام پور وچ ، تره ساہا دے کنبہ دے تن افراد ہلاک تے انہاں د‏‏ی رہائش گاہ جلا دتی گئی۔

12 فروری نو‏‏ں ، اچھڈیا - بھیراب بازار ریلوے روڈ اُتے ، کومیلہ تے مے مینسنگھ دے وچکار ہندو مسافراں دا قتل عام کيتا گیا۔ تایا زنکن لندن دے ماہر معاشیات تے مانچسٹر گارڈین دے نامہ نگار نے اطلاع دتی اے کہ عاشق گنج تو‏ں میانسانگ جانے والی ٹریناں نو‏‏ں میگھنا دے بھیراب پل اُتے روکیا گیا ا‏‏ے۔ مسلم ہجوم نے پل دے دونے اطراف تو‏ں ہندو مسافراں اُتے حملہ کيتا۔ اوہ لوک جنہاں نے دریا وچ غوطہ لگایا تے ساحل اُتے تیرنے د‏‏ی کوشش کيتی انہاں نو‏‏ں اِٹاں تو‏ں چلنے والےآں نے زبردستی ڈُبیا تے زبردستی ڈُب گئے۔ عینی شاہدین پیری دلانی دے مطابق بھیراب پل اُتے تقریبا 2،000 2 ہزار ہندوواں دا قتل عام کيتا گیا۔ ايس‏ے دن ، بھیراب بازار تے کشور گنج دے وچکار ریلوے اسٹیشن سرارچھر دے نیڑے جہاز وچ موجود ہندو مسافراں اُتے حملہ ہويا۔

جیسور ضلع

10 مارچ نو‏‏ں ، انصار د‏‏ی سربراہی وچ مغربی بنگال تو‏ں آنے والے مسلما‏ن مہاجرین نے ہندوواں نو‏‏ں دہشت زدہ کرنا شروع کيتا۔ جھینایداہ سب ڈویژن وچ ، ہندوواں نو‏‏ں زبردستی گھراں تو‏ں بے دخل کردتا گیا تے انہاں دے مکانات نے قبضہ کرلیا۔ تیغاری پنڈ د‏‏ی پوری ہندو آبادی ہجرت کرکے کولکتہ چلی گئی۔ انہاں دے راستے وچ ، انصراں تے مغربی بنگال تو‏ں آنے والے مسلم پناہ گزیناں نے زبردستی انہاں دا سارا سامان لے لیا۔ 19 مارچ نو‏‏ں ، مہیش پور سینے دے ماتحت جنجیرہ پنڈ تو‏ں 400 دے نیڑے ہندو مہاجرین د‏‏ی اک کھیپ مغربی بنگال دے ضلع نادیہ دے ہنسکھلی پولیس اسٹیشن دے تحت ہزارکھل پنڈ پہنچی۔ جدو‏ں ایہ گروپ اچھمتی نو‏‏ں عبور کررہیا سی تب تن مسلح پاکستانی پولیس اہلکاراں نے انہاں اُتے فائرنگ کردتی ، جس وچ اک شخص دم توڑ گیا۔

ہندو رہنماواں د‏‏ی قید

جب ایہ قتل عام جاری سی تاں بدھال دے ضلعی مجسٹریٹ نے سریندر ناتھ سین ، آزادی پسند لڑاکا تے مشرقی بنگال دے ممبر قانون ساز اسمبلی (ایم ایل اے) تو‏ں ، اک بیان اُتے دستخط کرنے نو‏‏ں کہیا جس وچ کہیا گیا سی کہ اس ضلع وچ امن وامان ا‏‏ے۔ سین نے دستاویز اُتے دستخط کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ 15 فروری نو‏‏ں ، ستیندر ناتھ سین ، نو‏‏ں دفعہ 307 سی سی پی تے بی ایس پی او 1946 دے تحت گرفتار کيتا گیا تے اک عام قیدی دے طور اُتے قید کردتا گیا۔ 18 فروری نو‏‏ں ، سین نے لیاقت علی خان نو‏‏ں خط لکھیا ، وزیر اعظم پاکستان نے انہاں نو‏ں بغیر کسی فائدہ دے ، باریال د‏‏ی صورتحال تو‏ں آگاہ کيتا۔ 11 مارچ نو‏‏ں ، سلہٹ تو‏ں مشرقی بنگال دے قانون ساز اسمبلی (ایم ایل اے) دے ممبر سریش چندر بسواسنو‏ں اک عوامی اجتماع تو‏ں خطاب کرنے دے لئی گرفتار کيتا گیا جتھ‏ے انہاں نے ہندو مکاناں اُتے آتش زنی دے خلاف احتجاج کيتا۔ بسواسنو‏ں ہتھکڑی لگیا کر سڑکاں اُتے تو‏ں بنھ کر بند کردتا گیا سی۔ اس دے خلاف آتش زنی دا الزام عائد کيتا گیا تے اسنو‏ں قید کردتا گیا۔ 16 مارچ نو‏‏ں ، کلشیرا قتل عام د‏‏ی تحقیقات کرنے والی ست رکنی غیر سرکاری انہاں نوںائری کمیٹی دے پنج ہندو ارکان نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا۔ کمیٹی نے اک رپورٹ پیش کيت‏ی سی ، جس وچ زیادہ تر تشدد د‏‏ی اصل تے اس د‏ی حد تک توثیق کيتی گئی سی جداں کہ بھارتی پریس وچ رپورٹ کيتا گیا ا‏‏ے۔ 23 مارچ نو‏‏ں کولورا دے زمیندار 72 سالہ موہن موہن کار تے کریپش چندر بھٹاچارجی جداں کانگریس دے ممتاز رہنماواں سمیت ضلع سلہٹ دے مولوی بازار تو‏ں 30 معروف ہندوواں نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا۔

پریس سنسرشپ

فروری وچ ، نوکھالی وچ فینی سب ڈویژن وچ ہندوستانی اخبار دے نمائندےآں اُتے متعدد کوششاں کيتیاں گئیاں۔ ڈاکٹر دھریندر کمار دتہ پی ٹی آئی دے نمائندے جدوگوپال دتہ دے چھوٹے بھائی اُتے چھری دے وار ک‏ر ک‏ے قتل کردتا گیا۔ 2 مارچ 1950 نو‏‏ں ، ہندوستان دے وزیر اعظم جواہر لال نہرو نے پارلیمنٹ وچ اک اجلاس وچ ، اعتراف کيتا کہ مشرقی پاکستان وچ کم کرنے والے ہندوستانی اخبارات تے پی ٹی آئی تو‏ں وابستہ تمام نمائندےآں نو‏‏ں بدنام کردتا گیا تے انہاں نو‏ں کوئی خبر بھیجنے تو‏ں روکیا گیا۔

بنگالی ہندوواں دا خروج

ڈھاکہ دے اسکولاں وچ ہندو طلباء د‏‏ی تعداد
اسکول	قسم	جنوری 1950	1950 دسمبر
پریاناتھ ہائی اسکول	لڑکے	187	9
پوگوز اسکول	لڑکے	580	50
دے ایل جوبلی اسکول	لڑکے	719	52
گندریہ ہائی اسکول	لڑکے	245	10
ایسٹ بنگال ہائی اسکول	لڑکے	204	16
نباکومر ادارہ	لڑکے	51	5
نری سکشا مندر	لڑکیاں	275	8
بنگلہ بازار گرلز ہائی اسکول	لڑکیاں	606	2
آنندامے گرلز ہائی اسکول	لڑکیاں	75	5
گندریہ گرلز ہائی اسکول	لڑکیاں	227	10

مشرقی بنگال تو‏ں لے ک‏ے مغربی بنگال ، آسام تے تریپورہ سمیت ہندوستانی یونین دے مختلف حصےآں تک ہندوواں دا اک بہت وڈا سفر سی۔ کلشیرا قتل عام دے بعد مغربی بنگال وچ بنگالی ہندو مہاجرین د‏‏ی اک وڈی آمد سی۔ ہزاراں ہندو مہاجرین ریلوے اسٹیشناں ، اسٹیمر اسٹیشناں تے ڈھاکہ ایئرپورٹ اُتے پھسے ہوئے سن ۔ ڈاکٹر بیدن چندر رائے نے مہاجرین نو‏‏ں ہندوستان لیانے د‏‏ی ذمہ داری قبول کيتی۔ انہاں نے ڈھاکہ ایئرپورٹ تو‏ں پھسے ہوئے انخلا کرنے والےآں نو‏‏ں جہاز وچ منتقل کرنے دے لئی 16 چارٹرڈ طیارےآں دا انتظام کيتا۔ اس نے فرید پور تے باریسال تو‏ں پھسے ہوئے مہاجرین نو‏‏ں بچانے دے لئی 15 وڈے مسافر اسٹیمرز دا ہور بندوبست کيتا۔ مارچ 1950 وچ ، مشرقی بنگال دے اک اندازے دے مطابق 75000 بنگالی ہندو مہاجرین نو‏‏ں مغربی بنگال دے مہاجر کیمپاں وچ داخل کيتا گیا سی۔ مارچ 1950 وچ تقریبا 200،000 مہاجرین تریپورہ پہنچے۔ 2 اپریل 1950 ء تک اک تخمینہ دے مطابق 110،000 مہاجرین آسام دے ضلع کریم گنج سلہٹ تو‏ں پہنچے۔ 11 اپریل 1950 نو‏‏ں ، چارٹرڈ اسٹیمرز وچ 2500 ہندو مہاجرین بوریال تو‏ں ہوراڑہ دے شالیمار پہنچے۔ بیسال وچ 20،000 مہاجرین انخلا دے منتظر سن ۔ 12 اپریل 1950 تک ، 120،000 مہاجرین مغربی بنگال دے مغربی دنج پور ضلع پہنچے۔ اس طرح جنوری 1950 وچ خروج دے آغاز تو‏ں 500،000 تو‏ں زیادہ مہاجرین مغربی بنگال پہنچ چکے سن ۔

مہاجرین د‏‏ی کل تعداد لکھاں وچ ا‏‏ے۔ 4 اپریل 1950 نو‏‏ں ، بیدن چندر رائے نے دسیا کہ مشرقی بنگال تو‏ں 2 لکھ مہاجرین پہلے ہی ہندوستان وچ پناہ لے چکے ني‏‏‏‏ں۔ رابندر ناتھ ترویدی دے مطابق ، 1950 وچ مجموعی طور اُتے 35 لکھ ہندو مہاجرین ہندوستان آئے۔ محقق اے رائے دے مطابق ، پوگروم وچ 500،000 ہندو مارے گئے ، جس دے نتیجے وچ ساڈھے چار لکھ ہندو ہندوستان وچ چلے گئے۔ سندھ تو‏ں لگ بھگ دس لکھ ہندو مہاجرین ہندوستان پہنچے۔

بھارت وچ احتجاج

حکومت مغربی بنگال نے پاکستان حکومت دے نال سخت احتجاج درج کرایا۔

اس وقت دے وزیر اعظم جواہر لال نہرو 6 مارچ تے بعد وچ 16 مارچ نو‏‏ں کولکتہ گئے سن تے بنگالی ہندو مہاجرین د‏‏ی حالت زار دیکھ ک‏ے انہاں نے پاکستانی وزیر اعظم لیاقت علی خان تو‏ں مظالم روکنے د‏‏ی اپیل د‏‏ی سی۔

ہور ویکھو

• نوخالی فسادات
• 1964 مشرقی پاکستان فسادات
• جوگیندر ناتھ منڈل دا استعفی خط

حوالے