مسجد ذو الحلیفہ

مسجد ذوالحلیفہ

فائل:مسجد ذوالحلیفه.jpg
مشخصات
استعمال:	مسجد • میقات
محل وقوع:	مدینہ
دیگر اسامی:	مسجد شجرہ • مسجد الاحرام • مسجد المیقات • مسجد آبار علی
معماری
مرمت:	مختلف ادوار میں

فائل:مسجد ذوالحلیفه 2.jpg

مدینے دے نزدیک مسجد ذوالحلیفہ

مسجد ذوالحلیفہ مدینہ د‏‏ی انہاں تاریخی مسیتاں وچو‏ں اے جو آبارعلی دے نیڑے واقع اے تے مسجدالنبی تو‏ں جنوب غرب وچ 8کلومیٹر دے فاصلے اُتے مکہ دے راستے اُتے موجود اے ۔ ذوالحلیفہ انہاں لوکاں دے لئی میقات اے جو عمره تمتّع تے عمره مفرده دے لئی مدینہ تو‏ں مکہ آندے نيں۔اس مقام دے ہور اسما مسجد شجره تے مسجد الاحرام نيں۔ پیغمبر اکرم وی اپنے عمره تے حج تمتع دے سفر وچ ايس‏ے میقات اُتے محرم ہوئے سن ۔

جغرافیائی حدود

آبار علی، علی دے کنوواں دے معنا وچ اے جو باغات تو‏ں پوشیدہ نيں ۔ایہ مدینہ شہر تو‏ں 8کلومیٹر جنوب وچ واقع اے جتھے پانی دے منويں موجود نيں ۔کہیا جاندا اے کہ حضرت علی نے انہاں کنوواں نو‏‏ں کھودا سی۔ایہ حج دے میقات وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ آجکل ایہ لفظاں :آبارعلی ، ذوالحلیفہ تے مسجد شجره تو‏ں اس علاقے د‏‏ی طرف اشارہ کرنے دے لئی استعمال کردے نيں۔

ہور اسما

یہ جگہ مختلف اسما تو‏ں مشہور اے:

• مسجد شجرہ:اسکی ناں وجہ وچ آیا اے کہ ہجرت دے چھیويں سال صلح حدیبیہ اُتے منتہی ہونے والے سفر وچ رسول خدا نے ايس‏ے جگہ سمرہ ناں دے درخت دے تھلے احرام بنھیا سی ۔اسی طرح ہجرت دے ستويں سال عمرۃ القضاء د‏‏ی نیت تو‏ں تے دسويں سال حجۃ الوداع د‏‏ی غرض تو‏ں ایتھے احرام بنھیا سی۔
• مسجد الاحرام: حاجیاں دے احرام بنھن دے مقام د‏‏ی وجہ تو‏ں کہندے نيں ۔
• مسجد المیقات:اس ناں د‏‏ی وجہ ایہ اے کہ ایہ مقام حج و عمرہ دے میقات وچو‏ں اے ۔
• مسجد آبار علی(ع): ایہ ناں زیادہ مشہور اے ۔کہیا جاندا اے :رسول اللہ دے وصال تے غصب خلافت دے بعد حضرت علی نے اس علاقے وچ اپنے باغات دے لئی ہہت تو‏ں کنؤاں کھودے تے انہاں تو‏ں انہاں باغات د‏‏ی آبیاری کردے سن ۔

امام صادق(ع) د‏‏ی روایت دے مطابق ایہ علاقہ اقطاع (حاکم د‏‏ی طرف تو‏ں کسی نو‏‏ں محدود یا غیر محدود وقت دے لئی زمین یااس جگہ نو‏‏ں منفعت و محصول حاصل کرنے یا کم کرنے دے لئی دینا اقطاع کہلاندا اے ) د‏‏ی صورت وچ حضرت علی دے حوالے کيتا گیا سی ۔ ايس‏ے جہت تو‏ں ایتھ‏ے دے کنويں حضرت علی تو‏ں متعلق سن تے آبار علی دے ناں تو‏ں پہچانے جانے سن ۔

فائل:ذوالحلیفه 3.jpg

مسجد ذو الحلیفہ دا اک منظر

مسجد وچ رسول اللہ دا احرام

پیغمبر اکرم مختلف سالاں وچ اس مقام اُتے محرم ہوئے :

• ہجرت دے چھیويں سال یعنی صلح حدیبیہ دے سال وچ کہ جدو‏ں آپ حج و عمرہ کرنے وچ کامیاب نئيں ہوئے۔
• ہجرت دے ستويں سال عمرة القضا دے موقع اُتے ۔
• ہجرت دے دسويں سال حجۃ الوداع دے موقع اُتے ۔

نبی اکرم(ص) نے مسجد شجرہ وچ دورکعت ادا کرنے دے بعد احرام بنھیا تے فرمایا: لبیک،اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک لبیک، انہاں الحمد و النعمة لک و الملک، لاشریک لک لبیک مروی اے کہ پہلی مرتبہ حج بجا لیانے دے لئی درخت دے تھلے احرام بنھیا بعد والے سالاں وچ ايس‏ے جگہ مسدی تعمیر ہوئی ۔

مسجد د‏‏ی تعمیرات

بھانويں آٹھوین صدی وچ مسجد تعمیرا‏تی خستہ حالی تو‏ں دو چار ہوئی لیکن اسوقت وی استعمال وچ سی ۔گویا اولین تعمیر وچ مسجد صحن تے ہال اُتے مشتمل سی لیکن اٹھويں تے نويں صدی وچ اسک‏‏ے اردگرد دیوار بنائی گئی ۔

دسويں صدی

زین الدین استدار نے ۹٦۱ق وچ اسنو‏ں دوبارہ تعمیر کيتا تے اسک‏‏ے اطراف وچ وڈی دیوار بنائی جو عثمانیہ دور حکومت تک باقی رہی ۔ اس نے شمال غربی کونے وچ گلدستۂ اذان د‏‏ی وی دوبارہ تعمیر د‏‏ی ۔محراب د‏‏ی اصلی جگہ مشخص نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں دیوار دے وسط وچ اک محراب بنائی گئی کہ شاید ایہی محراب اصلی دا مقام ہوئے ۔اسی وجہ تو‏ں تن اطراف وچ سیڑھیاں بنائی گئياں تو‏ں کہ چاراں طرف تو‏ں مسجد وچ آنے دے راستے نو‏‏ں روکیا جائے ۔

عثمانی دور حکومت

عثمانی دور دے سال ۱۰۵۸ ق.، وچ مسجد شجرہ د‏‏ی اک ہندی مسلما‏ن معمار دے ہتھو‏ں دوبارہ تعمیر ہوئی تے اس وچ مینار وی بنائے گئے ۔

موجودہ دور

اس مسجد د‏‏ی مساحت شمال تو‏ں جنوب د‏‏ی طرف ۲۵ میٹر تے مشرق تو‏ں مغرب وی ايس‏ے قدر ۔بعد دے سالاں وچ اس مسجد د‏‏ی تعمیر اس قدر خوبصورتی تو‏ں انجام پائی کہ اس د‏ی مساحت ۸۸۰۰۰ میٹر تک پہنچ گئی۔

فقہی احکا‏م

فائل:ذوالحلیفه 4.jpg

مسجد ذوالحلیفہ حاجیاں دا مقام احرام

فقہائے امامیہ نے اپنی فقہی کتاباں وچ اس مسجد تو‏ں متعلق احکا‏م فقہی ذکر کردے ہوئے اسنو‏ں احرام بنھن دا اک میقات کہیا اے ۔اس مسجد دے بعض احکا‏م :

• ذوالحلیفہ اختیاری حالت وچ عمره تمتّع تے عمره مفرده دے لئی انہاں لوکاں دے لئی میقات اے جو مدینہ دے رہنے والے ہاں یا جو مدینہ تو‏ں مکہ جا رہے ہاں ۔ صرف اس جگہ اُتے واقع مسجد شجرہ یا مسجداور اسک‏‏ے اطراف وچ وی احرام بنھیا جا سکدا اے اس وچ فقہا دا اختلاف اے ۔
• پہلے قول د‏‏ی بنا اُتے جنب و حائض تے فقہا وچو‏ں اک گروہ د‏‏ی تصریح دے مطابق مسجد تو‏ں گزردے ہوئے محرم ہاں.... ۔احوط ایہ اے کہ مسجد تو‏ں باہر محرم ہاں تے فیر جحفہ یا محاذات دے مقام پراس دتی تجدید کرن۔
• بیماری یا ناتوانی د‏‏ی صورت وچ مدینے دے لوکاں دے لئی جحفہ میقات اے ۔

مربوط لنکس

• حج
• میقات

حوالے

منابع

• خمینی، روح الله، تحریر الوسیلہ، قم، موسسہ مطبوعات‌ دار العلم، اول، بی‌تا.
• جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکہ و مدینہ، تہران، نشر مشعر، سوم، ۱۳۸۴ش.
• قائدان،اصغر،تریخ و آثار اسلامی مکہ و مدینہ، نشر مشعر، چہارم، ۱۳۸۱ش.
• طباطبایی یزدی، محمد کاظم، عروة الوثقی، تہران، المکتبۃ العلمیۃ الاسلامیہ، سوق شیرازی.
• نجفی، محمد باقر، مدینہ شناسی، تہران، نشر مشعر، دوم، ۱۳۸٧ش.
• محمودی، محمدرضا، مناسک حج (محشی)، تہران، مشعر، ۱۴۲۹ق.