مسئلہ فلسطین قائداعظم دی نظر وچ
فلسطین دُنیا دے قدیم ترین ملکاں وچوں اک اے - ایہ اس علاقہ دا ناں اے جو لبنان تے مصر دے درمیان سی جس دے بیشتر حصے اُتے ہن اسرائیل دی ریاست قائم کيتی گئی اے - در بدر خوار پھرنے والے یہودیاں دی فلسطین دی جانب نقل مکانی 17 ويں صدی دے اواخر وچ شروع ہوئے گئی سی- ویہويں صدی عیسوی دے آغاز وچ برطانوی یہودیاں نے پہلا صہیونی بنک قائم کيتا جس نے اپنے لوکاں نوں روپے فراہم کیتے جس توں انہاں نے فلسطین وچ زرعی زمیناں خریدنا شروع کردیں- ایہ اوہ وقت سی جدوں برطانیہ نے فوجی قوت دے بل بوتے اُتے فلسطین دے اندر اک ایسی ریاست دی بنیاد ڈالنی شروع کردتی جس دا آغاز ہی ظلم سی-
۱۹۴۸ء توں پہلے ایہ تمام علاقہ فلسطین کہلاندا سی جو خلیفہ ثانی حضرت عمر رضی اللہ عنہ دے دور وچ فتح ہويا فیر صلاح الدین ایوبی دی فتح دے بعد خلافت عثمانیہ وچ رہیا مگر بعد وچ انگریزاں تے فرانسیسیاں نے اس اُتے قبضہ کرلیا- چار صدیاں تک عثمانیاں دی حکمرانی وچ رہنے والے اس خطے نوں ۱۹۱۷ء وچ برطانیہ نے اپنی تحویل وچ لے لیا تے اعلان بالفور دے ذریعہ یہودیاں دے لئی اک قومی ریاست دے قیام دا وعدہ کيتا -
۱۹۴۷ء وچ اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی نے اک قرارداد دے ذریعہ فلسطین نوں تقسیم کرکے اک عرب تے اک اسرائیلی ریاست قائم کرنے دا اعلان کر دیا- برطانیہ نے اس علاقے توں ۱۹۴۸ء وچ اپنی افواج واپس بلالاں تے ۱۴ مئی ۱۹۴۸ء نوں اسرائیل دی آزاد حکومت دے قیام دا اعلان کر دتا گیا- ہونا تاں ایہ چاہیدا سی کہ اس دے نال ہی فلسطینی ریاست وی قائم کر دتی جاندی لیکن ایسا نہ ہوا-
اسرائیل دے قیام دے پِچھے برطانیہ دا سب توں زیادہ ہتھ سی کیونجے جنگ عظیم اوّل وچ جدوں یہودیاں نے دیکھیا کہ اتحادی جنگ جیت رہے نيں تاں انھاں نے اتحادیاں نوں خصوصاً برطانیہ نوں مختلف حیلےآں بہانےآں توں فلسطین وچ اک یہودی ریاست دے قیام اُتے آمادہ کيتا -
برطانیہ دی پہلے ہی نظر مشرق وسطیٰ دے تیل دے ذخائر اُتے سی سو اس نے جاندے جاندے اک ایسی ریاست مشرق وسطیٰ وچ اپنے مفادات دے تحفظ دی خاطر قائم کر گیا جو آج تک فلسطینی عوام اُتے ظلم تے بربریت دے پہاڑ توڑ رہی اے تے مشرقِ وسطیٰ وچ قیامِ امن دی سب توں وڈی رکاوٹ اے - فلسطین تاں کيتا پورے عرب نوں وی آج تک حقیقی آزادی نصیب نہ ہوسکی- اوہ اقتصادی طور اُتے اسرائیل تے امریکا دے ہی غلام نيں کیونجے دنیا دی معیشت اُتے انہاں صہیونیاں دا قبضہ اے -
قائدِ اعظم تے آل انڈیا مسلم لیگ ہمیشہ فلسطین دی آزادی دے لئی آواز اٹھاندے رہے- فلسطین دی حمایت وچ ۱۹۳۳ء توں ۱۹۴۶ء تک اٹھارہ قرار داداں منظور دی گئیں- پورے برصغیر وچ آل انڈیا مسلم لیگ باقاعدگی دے نال یومِ فلسطین اُتے سیاسی سرگرمیاں دا انعقاد کرکے فلسطینی عوام دے نال اظہارِ یکجہتی کردی رہی- ۲۳ مارچ، ۱۹۴۰ء نوں قرار دادِ لاہور منظور کيتی گئی جو قرار دادِ پاکستان کہلاندی اے، اس تاریخی موقع اُتے وی فلسطین دے نال یکجہتی دی قرار داد منظور دی گئی- عہدِ قائد اعظم وچ صیہونیت دی پشت پناہی دے لئی چونکہ برطانیہ صفِ اوّل وچ کھڑا سی اس لئی قائدِ اعظم محمد علی جناح جتھے برّصغیر پاک تے ہند دے مسلمانان دی آزادی دی جنگ لڑ رہے سن اوتھے جدوجہدِ آزادیٔ فلسطین دے لئی وی مسلسل تگ تے دو کر رہے سن کیونجے ملّت دا پاسبان ہونے دے ناطے پوری امّتِ مسلمہ دا غم آپ دی رگ تے پے وچ سرایت کیتے ہوئے سی- آپ نے عالَمِ عرب دی حریت دی خاطر جو جدوجہد دی اس دا اعتراف خود عرب لیڈراں نے وی کيتا- فلسطین دے موجودہ حالات دے تناظر وچ ایتھے قائد اعظم دی آزادیٔ امتِ مسلمہ دے لئی دی جانے والی جدجہد دے آخری دس سالہ بیانات دے اقتباست پیش کیتے جاندے نيں جس توں اندازہ ہوئے گا کہ فلسطین دے جو حالات آج نيں اوہ قائد دے عہد وچ وی موجود سن لیکن قائد اعظم نے اس درد نوں جس کرب دے نال محسوس کيتا آج اسيں اس دے احساس توں ہی محروم ہوگئے نيں تے ایہی ساڈی اصل ناکامی اے بقول اقبال:
وائے ناکامی متاعِ کاررواں جاندا رہیا
کاررواں دے دل توں احساسِ زیاں جاندا رہیا
آئیے! مسئلہ فلسطین اُتے قائد اعظم دے درد نوں محسوس کرنے دی سعی کردے نيں:-
فلسطین رپورٹ عرباں دے نال سخت نا انصافی اے :-
بمبئی، ۱۱جولائی، ۱۹۳۷ء نوں قائدِ اعظم محمد علی جناح ، صدر آل انڈیا مسلم لیگ نے اک بیان وچ کہیا اے کہ
’’فلسطین رپورٹ عرباں دے نال بے حد شدید نا انصافی کردی اے تے جے برطانوی پارلیمان نے اس اُتے اپنی مہرِ تصدیق ثبت کردتی تاں برطانوی قوم عہد شکنی دی مرتکب ہوگی‘‘ -
آپ نے ہور کہیا کہ
’’ایسا کم کرنا جو سراسر نا انصافی اُتے مبنی ہوغلط ہُندا اے تے صرف اس لئی کہ اس توں زحمت کم توں کم ہوجائے گی، یا ایہ خصوصی مفاد دے حسبِ حال اے - برطانیہ نوں اپنے عہد بے خوفی دے نال پورے کرنے چاہیں- ‘‘(دی ٹائمز، ۱۲جولائی۱۹۳۷ء)
مسئلہ فلسطین اُتے مسلم کانگرس وچ مسلم اراکین مجالس قانون ساز نوں شرکت کيتی دعوت:-
نويں دہلی، ۷ ستمبر، ۱۹۳۸ء آپ نوں پارلیمانی کمیٹی برائے دفاع ِ فلسطین، قاہرہ دے دفاتر توں اک مکتوب موصول ہويا اے جس وچ ہند دی مجالس قانون ساز دے مسلم اراکین نوں مسلم کانگرس دے اجلاس وچ شرکت کيتی دعوت دتی گئی - مسلم کانگرس ماہِ اکتوبر دے دوران قاہرہ وچ منعقد ہوئی جس وچ مسئلہ فلسطین اُتے غور کيتا گیا- آپ نے اک بیان وچ ہندوستان دی مختلف مجالس قانون دے مختلف اراکین توں کہیا دے کہ جو لوک اس کانگرس وچ شرکت دے متمنی ہاں اوہ مینوں اطلاع داں تاکہ انہاں نوں باضابطہ دعوت نامے جاری کیتے جاسکیں- اپنے بیان وچ فرماندے نيں:
مینوں پارلیمانی کمیٹی برائے دفاعِ فلسطین دے دفتر قاہرہ توں حسب ذیل مکتوب مورخہ ۲۴، اگست موصول ہويا اے:
’’مسئلہ فلسطین دے بارے وچ آپ دی مساعی جمیلہ تے جوش تے خروش دا بہت بہت شکریہ- اسيں امید کردے نيں کہ اس دے حل دے ضمن وچ بہت جلد اچھے نتائج برآمد ہاں گے- سانوں مسٹر صدیقی دی جانب توں اک خط موصول ہونے اُتے وڈی مسرت ہوئی کہ اوہ کانگرس دی جانب توں مقرر کردہ کمیٹی دے لئی آپ دے نال مل کے کم کررہے نيں- سانوں امید اے کہ آپ ہند دی مختلف مجالس قانون ساز دے مسلم اراکین توں اس کانگرس وچ شرکت دے لئی کدرے گے تاں آپ نوں یقینا کامیابی ہوگی- اسيں آج کل دعوت نامے تیار کررہے نيں جو ہفتہ بھر وچ تقسیم دے لئی تیار ہوجاواں گے- اسيں تقریبا دو سو دعوت نامے ہند وچ اپنے بھائیاں وچ تقسیم دے لئی آپ دی خدمت وچ ارسال کرن گے- عزت مآب علوبہ پاشا ستمبر دے پہے ہفتے وچ قاہرہ واپس تشریف لا رہے نيں تاکہ اوہ ایتھے توں اپنی مساعی جاری رکھ سکیں- اسيں آپ دے جوش تے جذبہ تے ہمت اُتے انحصار کررہے نيںکہ آپ مختلف مجالس قانون ساز دے مسلم اراکین دی وڈی توں وڈی تعداد نوں اس کانگرس وچ شرکت دے لئی آمادہ کر لین گے- بسُرعت بہت سرگرم کم دی ضرورت اے کیونجے ساڈے پاس وقت بوہت گھٹ اے - کانگرس چالیس دن دے اندر اندر منعقد ہوجائے گی- آپ دا بہت بہت شکریہ- امید اے کہ اسيں آپ دی عظیم مساعی دے ثمر آور نتائج دیکھ سکن گے-‘‘
اس خط دے تذکرے دے بعد قائد اعظم نے فرمایا:-
’’مختلف مجالسِ قانون ساز دے مسلم لیگ پارٹیاں دے اراکین جو قاہرہ وچ منعقد ہونے والی کانگرس وچ شرکت دے خواہش مند نيں اوہ اعزازی سیکرٹری آل انڈیا مسلم لیگ دے مرکزی دفتر دہلی نال رابطہ قائم کرن گے تاکہ باضابطہ دعوت نامے جداں ہی موصول ہاں انہاں دی خدمت وچ ارسال کيتے جاسکیں- امکان اے کہ کانگرس اکتوبر دے اوائل وچ منعقد ہوگی- ‘‘ (دی ٹری بیون، ۸ ستمبر،۱۹۳۸ء)
قائد اعظم نے سندھ مسلم لیگ کانفرنس وچ خطبہ صدارت دیندے ہوئے کَہَا:-
کراچی، ۸، اکتوبر، ۱۹۳۸ء
’’جتھے تک فلسطین دے المیے دا تعلق اے جو فی الوقت جاری اے تے انتہائی بے رحمانہ طریقے توں عرباں اُتے ظلم کيتا جارہیا اے کیونجے اوہ اپنے ملک دی آزادی دی خاطر جدوجہد وچ مصروف نيں- مینوں آپ نوں ایہ دسنے دی بمشکل ہی ضرورت ہوئے گی کہ ساڈے پاس ایداں دے قائل کرنے والے ثبوت موجود نيں تے جنہاں دا ہند دے طول تے عرض وچ مظاہرہ کيتا گیا کہ عرباں دی دلیرانہ تے قابلِ تعریف جدوجہد وچ جو اوہ جملہ مخالفت دے باوجود تے بغیر کسی دفاع دے کر رہے نيں، ہر مسلمان دا دل انہاں دے نال اے - آل انڈیا مسلم لیگ کونسل دی قرار داد دے مطابق سارے ہندوستان وچ ۲۶، اگست نوں ’’یومِ فلسطین‘‘ منایا گیا تے اطلاعات دے مطابق بلا مبالغہ کہہ سکدا ہاں کہ سارے ملک وچ ہزار ہا جلسے منعقد ہوئے جنہاں وچ انہاں لوکاں دے نال پوری پوری مخلصانہ ہمدردی دا اظہار کيتا گیا جو اپنے ملک دی آزادی دی خاطر لڑ رہے نيں- مسلماناں دے دل زخمی تے مجروح ہوجاندے نيں جدوں اوہ بہادر عرباں اُتے ظلم تے تعدی تے بے رحمی دی خبر تے اس دی تفصیلات سندے نيں تے مینوں علم اے کہ کُل عالَمِ اسلام اوتھے برطانیہ دے افعال دیکھ رہیا اے -
ماں آپ نوں ایہ اطلاع دے سکدا ہاں کہ مسلم لیگ کونسل نے ۳۰ جولائی ۱۹۳۸ء دے اجلاس وچ اک خصوصی کمیٹی تشکیل دتی سی کہ اوہ اس سوال اُتے غور کرے کہ اک باضابطہ وفد بیرونی ملکاں بھیجیا جائے بالخصوص فلسطین تے انگلستان - کمیٹی نوں ہدایت کيتی گئی کہ اوہ غور کرے کہ کن طریقےآں تے ذریعاں توں حکومت برطانیہ اُتے موثر دبائو ڈالیا جائے- اس کمیٹی دا حال ہی وچ بدایاں وچ اجلاس ہويا جس وچ مصری پارلیمانی کمیٹی برائے دفاعِ فلسطین دی دعوت دے جواب وچ آل انڈیا مسلم لیگ دے پنج نمائندے منتخب کيتے گئے تاکہ اوہ عرب تے مسلم ملکاں دی پارلیمانی کانگرس وچ شرکت کر سکیں- کانگرس دا اجلاس ۷، اکتوبر ۱۹۳۸ء توں قاہر ہ وچ شروع ہورہیا اے جس وچ فلسطین دی موجودہ صورت حال اُتے غور کيتا جائے گا- پنج وچوں ساڈے تن نمائندے مسٹر خلیق الزمان، مسٹر عبد الرحمن تے مولانا مظہر الدین پہلے ہی ہند توں قاہرہ دے لئی روانہ ہوئے چکے نيں- ہور، مصری پارلیمانی کمیٹی دی ہدایات دے مطابق اساں ایہ اعلان کردتا سی کہ جے کسی مجلس قانون ساز دا کوئی مسلم لیگی رکن اس کانگرس وچ شرکت کرنا چاہے تاں اس امر دی اطلاع کر دے تاکہ سیکرٹری آل انڈیا مسلم لیگ اُنہاں دے ناں دعوت نامہ جاری کردیں- ہن اسيں اس کانگرس دے زیرِ غور آنے والے امور تے فیصلےآں دا انتظار کرن گے تے وچ آپ نوں یقین دلاندا ہاں کہ آل انڈیا مسلم لیگ دے اختیار وچ جو کچھ وی ہويا اوہ فلسطین وچ عرباں دے مقصدِ عظیم دے ضمن وچ مدد کرے گی-‘‘ (کراچی، ۸، اکتوبر، ۱۹۳۸ء ،سندھ مسلم لیگ کانفرنس وچ خطبہ صدارت دیندے ہوئے )
برصغیر وچ مسلماناں دی حکومت وی نئيں سی بلکہ مسلمان اپنی آزادی دی جد تے جہد وچ مصروف سن لیکن فیر وی قائد اعظم نے فلسطین دے لئی آواز بلند دی تے برطانیہ دے دورِ حکومت وچ ہی ہزار ہا جلسے منعقد کرکے فلسطین توں مخلصانہ اظہارِ ہمدردی کيتا گیا - خواص دی بے حسی قابلِ فہم اے لیکن اسيں عوام دی خاموشی سمیرے توں بالا تر تے ناقابلِ برداشت اے جدوں کہ آج فلسطین وچ صیہونیت دے انسانیت سوز مظالم اُتے غیر مسلم برادری وی سراپا احتجاج اے -
قائد اعظم نے مسئلہ فلسطین دے بارے اک بیان وچ عرب قائدین تے ہمسایہ ریاستاں نوں اتنباہ کيتا:-
بمبئی،۱۰ نومبر، ۱۹۳۸ء نوں قائد اعظم نے اس خیال دا اظہار کيتا کہ مسلمانانِ ہند پختہ طور توں اس جدوجہد دے نال نيں جو عرب فلسطین وچ اپنی آزادی دے لئی کر رہے نيں- ہِز میجسٹی دی حکومت کیتی جانب توں مسئلہ فلسطین اُتے حکمتِ عملی دے اعلان اُتے تبصرہ کردے ہوئے آپ نے فرمایا:
’’میں محسوس کردا ہاں کہ فلسطین دے عرب قائدین تے انہاں دی ہمسایہ ریاستاں معاملے توں نمٹنے دے لئی اک ہندی دے مقابلے وچ ’جو اِنّے فاصلے اُتے بیٹھیا اے ‘ کدرے زیادہ اہل ہاں گی چونکہ اوہ (عرب قائدین) نہ صرف پورے طور توں اہل نيں بلکہ موقع اُتے ہونے دی وجہ توں صورتِ حال نوں بہتر سمجھ سکدے نيں- لہٰذا وچ اس مرحلے اُتے کوئی ٹھوس نوعیت دی تجویز پیش کرنے دی جسارت نئيں کراں گا بلکہ اس امر نوں واضح کراں گا کہ مسلمانانِ ہند پختہ طور توں اس جدوجہد دی حمایت کردے نيں جو عرب اپنی آزادی دے لئی چلا رہے نيں- انہاں (مسلمانانِ ہند) دے محسوست تے جذبات بار بار حکومتِ برطانیہ نوں پیش کیتے جاچکے نيں----- میری رائے وچ برطانیہ نوں عرباں توں عہد شکنی نئيں کرنی چاہیے سی تے بہت پہلے عرباں نوں موعود (وعدہ کيتی گئی) آزادی دے دینی چاہیے سی- ہور ایہ بہت ظالمانہ گل سی کہ یہودیاں کو، انہاں دے زیرِ اثر، بیرونی اقوام دے اشارے پر، کوڑے کرکٹ دی طرح فلسطین وچ سُٹ دینے دی کوشش کيتی جائے تے اس طرح خود یہودیاں دے لئی وی از حد قابلِ رحم صورت حال پیدا کردتی جائے جو عرباں دی سرزمین اُتے جائیںاور اپنے ناں نہاد قومی وطن دی دلیل دے تحت اوتھے قیام پذیر ہوئے جائیں-
میں عرب قائدین نوں اک انتباہ کرسکدا ہاں کہ جے اوہ مجوزہ گول میز کانفرنس وچ شرکت دا فیصلہ کر لین تاں اوہ اپنی پسند دے نمائندے بھیجاں جو عرباں دے اعتماد تے احترام دے حامل ہاں تے ایہ دیکھو کہ کانفرنس اس کہانی دا روپ نہ دھار لے جس وچ اک بندر لڑاکا بلیاں دے درمیان انصاف کردا اے -‘‘ (قائد اعظم دستاویزات، ایف ۱۰ صفحہ ۶۶ تے سٹار آف انڈیا،۱۲، نومبر ۱۹۳۸ء)
فلسطین کانفرنس دے بارے آپ نے مسٹر چمبر لین (وزیر اعظم برطانیہ) نوں ٹیلی گرام بھیجیا:-
بمبئی ۳۰، جنوری،۱۹۳۹ء نوں آپ نے فرمایا کہ فلسطین کانفرنس دے پیشِ نظر جو ۷، فروری ۱۹۳۹ء دے لگ بھگ لندن وچ منعقد ہوئے گی، ميں نے مسٹر چمبر لین وزیر اعظم برطانیہ وزیرِ ہنداور مسٹر مالسکم میکڈانلڈ وزیر نو آبادیات نوں حسبِ ذیل برقیہ (ٹیلی گرام) ارسال کيتا اے:
’’آل انڈیا مسلم لیگ برطانوی حکومت اُتے زور دیندی اے کہ اوہ مسلم لیگ نوں فلسطین کانفرنس وچ نمائندگی دے تے ’’فلسطین قومی عرب مطالبات‘‘ نوں تسلیم کرے- مسلم ہند نہایت بے قراری دے نال نتائج دا منتظر اے - وچ برقیہ دے ذریعہ توں سارے ہند وچ پھیلے ہوئے جذگل کيتی شدت تے تاثرات دا کماحقہٗ اظہار نئيں کرسکتا- کانفرنس دی ناکامی دا سارے عالَمِ اسلام وچ تباہ کن اثر ہوئے گا تے سنگین نتائج برآمد ہونگے- وچ بھروسہ کردا ہاں کہ آپ اس مخلصانہ اپیل اُتے سنجیدگی دے نال غور کرن گے-‘‘ (دی سول اینڈ ملٹری گزٹ، یکم فروری، ۱۹۳۹ء)
فلسطین دی صورتِ حال دے متعلق چرچل (وزیرِ اعظم برطانیہ) دے ناں ٹیلی گرام:-
نويں دہلی، ۱۷ فروری ۱۹۴۴ء نوں آپ نے فرمایا:-
’’بااثر حلفےآں دی حمایت توں امریکی تے صہیونی پروپیگنڈا زبردست خوف تے خطرے نوں جنم دیندا اے - قرطاسِ ابیض (وائٹ پیپر) تے انہاں یقین دہانیاں توں کوئی انحراف جو وائسرائے لارڈ لنلتھگو نے ہِز میجسٹی دی حکومت کیتی جانب توں مسلم ہند نوں کرائی سن عرباں دے نال صریحی نا انصافی تے عہد شکنی دی جانب اک ہور قدم ہوگا- نہ صرف مسلم ہند بلکہ پورا عالَمِ اسلام اس دے خلاف اظہارِ ناراضی کرے گا-‘‘ (دی ڈان، ۱۸، فروری،۱۹۴۴ء ، ساڈے نامہ نگار خصوصی سے)
فلسطین دے بارے اک اخباری بیان وچ حکومتِ برطانیہ نوں دو ٹوک لفظاں وچ تنبیہ :-
۲۵ مئی ۱۹۴۵ء ماتھیران وچ اک اخباری بیان وچ فرمایا:-
’’جے برطانیہ اپنے عہد تے پیمان توں منحرف ہويا، جو عرباں دے نال صرف انصاف دے ذیل وچ آتا اے تاں ایہ دنیا بھر دے مسلماناں دے گہرے محسوست تے نظریات دے خلاف ہوئے گا تے ایہ مسلمانانِ ہند دے نال کیتے جانے والے انہاں وعدےآں دے وی خلاف ہوئے گا جنہاں دے تحت جنگ جاری رکھنے دے لئی مسلماناں دی ہمدردی تے اعانت حاصل کيتی گئی-
ڈاکٹر ڈالٹن ، جے انہاں دے پاس ضمیر ناں دی کوئی چیز اے، کس طرح ایسی مہیب تے دہشت ناک حکمتِ عملی دا اعلان کرسکدے نيں جسنوں اوہ اخلاقیات دے کسی اصول، سیاست کے، انصاف تے عدل توں اسيں آہنگ کسی نظریے یا برطانیہ دے وقار دے مطابق کہہ سکن، انتخاب وچ یہودیاں دے ووٹ حاصل کرنے دی ضمن وچ ایہ بہت خطرناک کھیل اے - یقینی طورپر ایہ دنیائے اسلام نوں مضطرب تے انہاں دے دلاں وچ منافرت پیدا کردے گا تے تباہ کن نتائج اُتے مبنی ہوگا-
مینوں ایہ وی امید اے کہ مسٹر چرچل دی حکومت تے برطانیہ دے عوام فلسطین دے عرباں توں بے وفائی نئيں کرن گے یا مسلمانان ہند دے نال کیتے ہوئے وعدےآں نوں توڑنے وچ فریق نئيں بنیاں گے-‘‘ (ڈان،۲۷، مئی، ۱۹۴۵ء)
فلسطین وچ عرب کاز دی ہندی مسلماناں دی حمایت دا برسرِ عام تذکرہ فرمایا:-
نويں دہلی، ۲۳ جنوری، ۱۹۴۶ء
’’جے برطانیہ دی جانب توں فلسطین دے متعلق قرطاسِ ابیض (وائیٹ پیپر) وچ اعلان کردہ حکمت عملی توں انحراف ہويا تاں مسلمانانِ ہند خاموش تماشائی بنے نئيں رہ سکتے- اوہ (اِسلامیانِ ہِند) ہر ممکن طریقے توں عرباں دی حمایت کرن گے-‘‘ (دی ڈان، ۲۴، جنوری،۱۹۴۶ء)
آل انڈیا مسلم لیگ کونسل توں خِطاب : -
۱۰، اپریل، ۱۹۴۶ء وچ دِہلی وچ آل انڈیا مسلم لیگ کونسل نے اک اجلاس منعقد کيتا - اپنے تن گھینٹے دے اِجلاس وچ ہور قرار داداں دے نال نال فلسطین تے انڈونیشیا دی جد تے جہدِ آزادی دے حق وچ وی قرار داد منظور کيتياں-
آپ نے فلسطین دے مسئلہ دا ذکر کردے ہوئے فرمایا :
’’ جِس دِن توں برطانیہ نوں فلسطین دا انتداب (مینڈیٹ) دتا گیا اے ایہ اک ایسی تریخ بن گئی اے جو تاریک تر ہُندی جا رہی اے - ‘‘
فیر آپ نے اِس گل کيتی مُذمَّت دی کہ
’’ برطانیہ ورگی عظیم طاقت وی امریکی یہُود دے دباؤ وچ آگئی اے ‘‘- ( ڈان - ۱۱، اپریل، ۱۹۴۶ء )
۱۹۴۶ء وچ جدوں فلسطین اُتے اینگلو-امریکی کمیٹی دی رپورٹ آئی تاں آپ نے فرمایا :-
نويں دہلی، یکم مئی، ۱۹۴۶ء
’’فلسطین دے بارے وچ اینگلو-امریکی کمیٹی دی رپورٹ دی جو تلخیص آج دے اخبارات وچ شائع ہوئی اس دے ضمن وچ اِنّا ہی کہہ سکدا ہاں کہ عرباں دے نال کيتے گئے وعدےآں تے معاہداں توں بد ترین قسم دی بے وفائی کيتی گئی اے تے میرے لئی اک دھچکيا خیز صدمہ اے - جے انہاں خوفناک سفارشات نوں جامۂ عمل پہنایا گیا تاں عرب تے عالمِ اسلام اسنوں سرنگاں ہوئے کے قبول نئيں کرے گا-‘‘ (دستاویزات قائد اعظم فائل۸۱۰، صفحہ ۲)
یونائٹیڈ پریس نال ملاقات وچ مسئلہ فلسطین دے حل دے لئی چند اقدامات دا تذکرہ فرمایا:-
بمبئی ، ۳۰، جولائی، ۱۹۴۶ء
’’مسٹر محمد علی جناح صدر آل انڈیا مسلم لیگ نے مطالبہ کيتا کہ مسئلہ فلسطین نوں حل کرنے دے سلسلے وچ پہلا قدم ایہ ہوئے گا کہ فلسطین توں اینگلو-امریکی اثر تے رسوخ واپس ہوجائے تے اس امر اُتے زور دتا کہ نہ صرف یہودیاں دی فلسطین وچ آمد نوں ختم کردتا جائے بلکہ جو یہودی پہلے توں فلسطین وچ موجود نيں انہاں دی آباد کاری دا وی آسٹریلیا، کینیڈا یا کسی ایداں دے ملک وچ اہتمام کيتا جائے جتھے انہاں دی گنجائش ہوئے یا فیر اک دن ایسا آئے گا کہ انہاں دی قسمت اس توں وی زیادہ خراب ہوئے گی ورگی کہ ہٹلر دے تحت سی- ایہ بالکل واضح اے کہ یہودی، امریکا تے انگلستان دی امداد توں فلسطین نوں دوبارہ فتح کرنا چاہندے نيں-
یہودیاں دے نال ایہ بہت وڈا ظلم اے کہ انہاں نوں فلسطین وچ دھکیلا جا رہیا اے -‘‘
ایہ گلاں قائد اعظم نے مسٹر ارنسٹ سی - مارٹی، نامہ نگار یونائٹیڈ پریس امریکا دے نال خصوصی ملاقات دے دوران کہیں-
’’دیانت دا تقاضا تاں ایہ اے کہ تبدیلی ٔ وطن دی خاطر یہودیاں دی فلسطین آمد ختم کردتی جائے- تبدیلی وطن دے اصول تے اس دلیل دی بنیاد اُتے پنج لکھ یہودیاں نوں پہلے ہی فلسطین وچ داخلے دی اجازت دتی جاچکی اے - ایہ تعداد عرباں دی آبادی دے اک تہائی دے برابر اے جسنوں کوئی ملک نہ گوارا کريں گا تے نہ کرسکدا اے تے نہ ہی اس دی کوئی نظیر موجود اے -‘‘
آپ نے امریکا دی مذمت کردے ہوئے کہیا کہ
’’نہ انہاں دا کوئی ضمیر اے نہ انہاں نوں عدل یا انصاف دا کوئی لحاظ- امر واقعہ ایہ اے کہ امریکی صیہونی ، امریکا نوں ناک توں پھڑ کر جدھر چاہندے نيں لے جاندے نيں-یہ حیرت انگیز گل اے کہ قرناں دی کشمکش دے بعد خود امریکیوں نے ہندیاں دے لئی حال ہی وچ ۱۰۰ افراد سالانہ دا کوٹہ منظور کيتا اے -‘‘
فیر آپ نے تجویز پیش کيتی کہ
’’انگلستان تے امریکا فلسطین توں نکل جائیںاور عرباں تے یہودیاں نوں لڑ بھڑ کر اس مسئلے نوں حل کرنے دیں-‘‘ (دی ڈان، ۳۱، جولائی،۱۹۴۶ء)
یہ اک حقیقت اے کہ جے یہودیاں دی پشت پناہی وچ امریکا تے برطانیہ دا ہتھ نہ ہُندا تاں اوہ کدی اس حد تک نہ پہنچ سکدے سن لیکن کیہ کيتا جائے کہ ایہ دونے وی تاں صیہونیت دے شکنجاں وچ جکڑے جاچکے سن - علامہ اقبال نے پہلے ہی آگاہ فرما دتا سی کہ
’’فرنگ دی رگِ جاں پنجۂ یہود وچ اے !‘‘
قیامِ پاکستان دے اک ماہ بعد قائد اعظم نے فلسطین دے مفتی اعظم امیر الحسینی دے ناں خط وچ تحریر کيتا:-
’’پاکستان تے ہندوستان دے مسلمان عرباں دے قومی مقاصد دے حصول دے لئی دلی طور اُتے آپ دے نال نيں- اسيں آپ دے نال کھڑے ہون گے تے ہر ممکن مدد کرن گے-‘‘ (پاکستان ٹائمز، ۱۳ ستمبر، ۱۹۴۷ء)
قائد اعظم نوں بے دین تے سیکولر ثابت کرنے تے حصولِ پاکستان وچ مذہب دے استعمال دا الزام لگانے والے حضرات نوں اس طرف توجہ دی اشد ضرورت اے کہ قیامِ پاکستان دے بعد وی قائدِ اعظم نے مسئلہ فلسطین نوں فراموش نئيں کيتا بلکہ پُرجوش حمایت جاری رکھی تے دل دی گہرائیاں توں ہمدردی دا اظہار کيتا تے اس مسئلہ نوں اک عالَمی امن دا مسئلہ قرار دتا ايسے لئی آپ نے ۸، دسمبر، ۱۹۴۷ء نوں امریکی صدر ہیری ایس ٹرومین نوں خط ارسال کر کے ایہ مطالبہ کيتا کہ ’’فلسطینی ریاست نوں تقسیم نہ کيتا جائے ورنہ تریخ اقوامِ عالَم نوں فلسطینیاں دے نال کيتے گئے کھلے جرائم پہ کدی معاف نئيں کرے گی‘‘ -
(Quid-i-Azam A Chronology, by Riaz Ahmad, Quid-i-Azam Acadimy Karachi, P.135)
قائد اعظم محمد علی جناح دی عالمگیر جدوجہد تے قائدانہ فکر دا نتیجہ سی کہ پاکستان دی دستور ساز اسمبلی نے متفقہ قرار داد منظور کرکے اسرائیل دی ریاست نوں تسلیم نہ کرنے دا مطالبہ کيتا تے عالمی بد امنی دے خطرے دے پیشِ نظر اسرائیل دے اقوامِ متحدہ دا رُکن بننے دی مخالفت کيتی - پاکستان نے اقوامِ متحدہ وچ اسرائیل دے خلاف ووٹ دے کے اس صیہونی ریاست نوں تسلیم نہ کيتا قائدِ اعظم دی اِس غیر مبہم ، واضح تے بایقین بصیرت دے پیشِ نظر فلسطینی قربانیاں توں عوامِ پاکستان دا تعلق پختہ تر تے مضبوط تر اے تے قائدِ اعظم دی کی ہوئی تربیّت تے دتی ہوئی رہنمائی دی بدولت کسی حکمران نوں آج تک ایہ جرأت نئيں ہوسکی کہ اسرائیل دی ناجائز ریاست نوں کو تسلیم کرنے دا جرم کر سکے کیونجے اسرائیل اک غاصب تے ناجائز طریقہ توں قابض طاقت اے اسرائیل نوں تسلیم کرنا ظلم نوں حق تسلیم کرنے دے مترادف اے ، اسرائیل نوں تسلیم کرنا ناجائز طریقہ توں غاصب تے قابض طاقت نوں قانونی تے اخلاقی جواز فراہم کرنا اے ، اسرائیل نوں تسلیم کرنا معصوم تے بے گناہ فلسطینیاں دی موت دے پروانے پہ دستخط کرنے دے مترادف اے - اِس طرح دے بین الاقوامی مسائل دے پیشِ نظر قائدِ اعظم عالَمِ اسلام دی مسلم ریاستاں دا اک بلاک قائم کرنا چاہندے سن تاکہ اوہ اسلام تے مسلماناں دے دشمنوںکے عزائم دا مقابلہ اتحاد دے نال کرسکیں-آپ نے عالَمِ اسلام توں مخاطب ہوکے کہیا :
’’میں تمام مسلمان ملکاں نوں دوستی تے خوشگوار تعلقات دا پیغام دیندا ہوں- اسيں سب مشکل حالات توں گذر رہے نيں- فلسطین، انڈونیشیا تے کشمیر وچ طاقت دا جو ڈرامہ رچایا جارہیا اے اس توں سب دی آنکھاں کھل جانی چاہئیں- اسيں آپس وچ متحد ہوکے ہی دنیا وچ اپنی آواز نوں بااثر بنا سکدے سکدے نيں-‘‘ (دی پاکستان ٹائمز، ۸، اگست ، ۱۹۴۸ء)