مقبرہ شاہ رکن عالم
| مقبرہ شاہ رکن عالم مقبرہ شاہ رکن عالم | |
|---|---|
 مزار حضرت شاہ رکن عالم | |
| تھاں | ملتان، پنجاب، پاکستان |
| قسم | صوفی مزار |
| تکمیل تریخ | 1324ء |
مقبرہ شاہ رکن عالم ملتان، پنجاب، پاکستان وچ واقع اے۔ ایہ مشہور صوفی بزرگ شاہ رکن عالم دا مقبرہ اے۔ اس درگاہ نوں تغلق فن تعمیر دی ابتدائی مثال سمجھیا جاندا اے تے ایہ برصغیر پاک و ہند دے سبھ توں متاثر کن مزاراں وچوں اک اے۔ مزار 100،000 توں ودھ عازمین نوں سالانا عرس دے تہوار دی طرف راغب کردا اے جو اوہناں دی ياد وچ منایا جاندا اے۔
- تھاں
ایہ مقبرا پنجاب، پاکستان دے شہر ملتان وچ واقع اے۔ مقبرہ ملتان قلعے دے شمال مغربی کنڈھے اُتے واقع اے۔
- تریخ
مقبرہ 1320 تے 1324 عیسوی دے درمیان غیاث الدین تغلق نے مغل توں پہلے دے تعمیراتی انداز وچ تعمیر کيتا سی۔ مقبرے نوں تغلق فن تعمیر دی ابتدائی مثال سمجھیا جاندا اے تے دہلی وچ تغلق دی یادگاراں دی تریخ پہلے توں موجود اے۔
مقبرہ اودوں تعمیر کيتا گیا سی جدوں غیاث الدین دپل پور دے گورنر دی حیثیت توں خدمات انجام دیندا سی تے اس دا ارادہ سی کہ اوہ دہلی سلطنت دا شہنشاہ بننے توں پہلے اپنے لئی اک قبر دے طور اُتے خدمات انجام دے۔ ابتدائی طور اُتے رکوع عالم نوں بہاءالدین زکریا دے مزار وچ سپرد خاک کر دتا گیا سی ، پر ، موجودہ مقبرہ محمد بن تغلق نے رکنِ عالم دی اولاد نوں تحفے وچ دتا سی ، جنہاں دی قبراں وچ رکاوٹ سی 1330 وچ مزار۔
- ترتیب
مزار دی ترتیب سہرا واڑی مقبراں دی طرح اے ، جس وچ تن داخلی دروازے ، اک مغربی چہرہ والا محراب تے جنوبی محور اُتے اک مرکزی مرکزی دروازہ اے جس وچ اک چھوٹی سی واسٹیبل موجود اے۔ اسلام دے آرتھوڈوکس تشریحات دے مطابق ، مکہ دے نال مزار دے محور نوں سیدھ وچ کرنے دی کوشش وچ ، مرکزی دروازہ اس دے بعد مشرق وچ منتقل کر دتا گیا اے۔
- فن تعمیر
ملتان دے فارس تے افغانستان توں مضبوط روابط سن ۔ اوہ روابط جو قبرستان اُتے پائے جانے والے وسطی ایشیائی تے فارسی معماری طرز دے بہت ودھ اثر و رسوخ توں ظاہر ہُندے نيں ، جداں اِٹاں ، چمکیلی ٹائلاں تے لکڑی دی چھتاں دا استعمال۔ ایہ مزار ملتانی تفریحی فن تعمیر دے اختتام دی نمائندگی کردا اے جو کبیروالا دے نیڑے مزار خالد ولید دے نال شروع ہويا سی۔
- مقبرہ
مقبرہ تن درجے دا ڈھانچا اے۔ بھانويں دوسرا اجتماعی درجہ ملتان دا مخصوص اے ، آکٹون دی شکل وچ پہلا درجہ قریبی مزار بہاؤالدین زکریا تے اس توں پہلے دے ہور مزارات توں وکھ وکھ اے جو مربع نما اڈے اُتے قائم اے۔
پہلے درجے دا قطر 15 میٹر اے تے کندھاں دی لمبائی 4 فٹ اے۔ پہلے درجے وچ لکڑی دے بینڈ شامل نيں جو بیرونی اِٹاں توں بنے کم وچ اک وقفے نوں پیدا کردے نيں۔ آکٹاگونل دا پہلا درجہ اس دے 8 کونےآں وچ میناراں دے سائز والے چھوٹے ٹاورز دی مدد توں بنھیا جاندا اے جو اس ڈھانچے نوں مدد فراہم کردے نيں تے تنگ ہُندے نيں جدوں اوہ پہلے درجے دی اونچائی نوں عبور کردے نيں۔
دوسرا آکٹون پہلے درجے اُتے قائم اے جس وچ عمارت دے اٹھ کونےآں وچوں ہر اک وچ چھوٹے گنبد نمایاں نيں۔ اک تیسرا درجہ دوسرے دے اُتے رہندا اے تے اس دا قطر گنبد 15 میٹر دے ذریعہ بندا اے۔ پوری ساخت 35 میٹر لمبی اے ، ڈھلوان دیواراں دے نال۔ گنبد نوں ہندو مندراں وچ پائے جانے والے آمالکا دی طرح دی ساخت توں ڈھکا ہويا اے۔
- آرائشی عناصر
مقبرہ پوری طرح توں سرخ اِٹاں توں بنیا ہویا اے ، شیشم دی لکڑی دے شہتیراں توں جڑا ہويا اے ، جو صدیاں توں کالا اے۔ بیرونی حصے وچ لکڑی دے پینل ، کھدی ہوئی اِٹاں ، سٹرنگ کورسز تے بینڈمنٹ توں وسیع پیمانے اُتے زیور سجایا گیا اے۔ مزار دے اوپری حصے اُتے بٹریس ، برج تے سرپٹاؤ ایتھے تک کہ غیر عسکری عمارتاں اُتے وی تغلق فوجی فن تعمیر دے اثر نوں ظاہر کردے نيں۔ بیرونی حصے وچ ہور پھُلاں ، عرباں تے ہندسی نقشیاں وچ گہرے نیلے رنگ ، سرخ رنگ تے سفید ٹائلاں دے نال علاقائی طرز دے ٹائل ورک توں مزین اے۔ ایہ سب کچھ گہری سرخ باریک چمکتی اِٹاں توں متضاد اے۔ سفید گنبد نیلے رنگ دے ٹائل ورک دے نال اس دے نچلے حصے وچ سجا ہويا اے۔
- داخلا
مزار دے وسیع و عریض داخلہ وچ کوئی داخلی دباؤ نئيں اے تے نہ ہی اندرونی جگہ دی تائید دے لئی کوئی داخلی ساختی عنصر، جس دے نتیجے وچ داخلی جگہ وسیع ہُندی اے۔ ابتدائی طور اُتے داخلہ نوں وسیع ٹائل دے کم توں سجایا گیا سی ، جسنوں بعد وچ پلاسٹر وچ ڈھانپ دتا گیا سی ، حالانکہ مقبرہ دا وسیع و عریض داخلہ ہن وڈی حد تک ننگا اے۔ زمینی سطح اُتے آݪا اندرونی جگہ نوں ہور وسعت دینے وچ کم کردے نيں۔
کھدی ہوئی لکڑی دا محراب اس دی صنف دی ابتدائی مثالاں وچوں اک سمجھیا جاندا اے۔ رُکنِ عالم دا طعناں دا مرکز قدرے دور اے تے اس دے چاراں طرف انہاں دے 72 رشتہ داراں دی قبراں نيں، جو کربلا دی جنگ وچ پیغمبر اسلام حضرت محمد دے پوتے ، امام حسین دے (شہید 72) شہید ساتھیاں دی طرف اشارہ کردیاں نيں۔ 680 عیسوی وچ۔
- تحفظ
1970 دی دہائی وچ ، محکمہ اوقاف نے اس مقبرے دی مکمل مرمت تے تزئین و آرائش کيتی۔ پورا چمکدا ہويا داخلا، ملتان دے کاشیگراں یا ٹائل سازاں دے ذریعے کيتی گئی نويں ٹائلاں تے اِٹ ورک دا نتیجا اے۔
ایہ مقبرہ یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثہ سائٹ دی حیثیت نال عارضی لسٹ وچ اے۔