محمود خواجہ بہبودی

Mahkmudkhodja Behbudiy
(ازبک وچ: Mahmudxoʻja BehbudiyМаҳмудхўжа Беҳбудийمحمود هوجي بهبودی)
جم	20 جنوری 1875   سمرقند
وفات	سنہ 1919 (43–44 سال)  قرشی
شہریت	روسی سلطنت امارت بخارا
عملی زندگی
ادبی تحریک	Jadidism
مادر علمی	مدرسہ
پیشہ	Writer, journalist
پیشہ ورانہ زبان	تاجک ،  ازبکی
شعبۂ عمل	سیاست دان
باب ادب

محمود خواجہ بہبودی‎( سیریلک Маҳмудхўжа Беҳбудий؛ عربی رسم الخط محمود خواجه بهبودی‎ 20 جنوری 1875 سمرقند وچ † 25 مارچ 1919 نو‏‏ں قرشی وچ ) اک جدیدی کارکن ، مصنف ، صحافی تے شاہی روسی تے سوویت ترکستان وچ معروف عوامی شخصیت سن ۔

زندگی

محمودخواجہ بہبودی 20 جنوری 1875 ( نیا کیلنڈر ) روسی ترکستان وچ سمرقند دے مضافات وچ نو‏‏ں پیدا ہويا۔ اس دے خاندان دے بوہت سارے افراد اسلامی اسکالر سن تے بہبودی وی مدرسہ تعلیم دے بعد قاضی بن گئے سن ۔ 1899 وچ عرب ، ٹرانسکاکیشیا ، استنبول تے قاہرہ دے اٹھ ماہ دے سفر دے بعد ، جس نے اسنو‏ں وسیع تر دنیا وچ اسلام د‏‏ی ثقافتی تحریکاں تو‏ں رابطے وچ لیایا ، اس نے سن 1903 وچ وسطی ایشیاء وچ اپنے عوامی کیریئر دا آغاز کيت‏‏ا۔اس نے اسماعیل گیسپیرالی د‏‏ی ترکمان د‏‏ی رکنیت حاصل کيتی تے اپنا ناں ابن بہبود چودسچا تو‏ں بدل ک‏ے بہبودی کردتا انہاں نے سینٹرل ایشیا دے تمام اخبارات وچ جدیدیت د‏‏ی حمایت وچ مضامین لکھے تے 1913 وچ "آئینہ"، اک ہفتہ وار میگزین، جس وچ انہاں نے ویہہ ماہ دے لئی خود د‏‏ی طرف تو‏ں شائع کيت‏‏ا. اس نے اخبار سمرقند وی شائع کيت‏‏ا۔ اس دے دوستاں وچ صدیقی اجیجی ، عبدالقادر شکوری تے حاجی معین شامل سن ۔

1917 وچ فروری دے انقلاب دے بعد ، بہبودی سمرقند وچ پہلی ایگزیکٹو کمیٹی دے دو مسلما‏ن ممبراں وچو‏ں اک بن گئے۔ اگلے مہینےآں وچ ترکستان دے لئی علاقائی خودمختاری اُتے بحث دے دوران ، بہبودی چند جدیاں وچو‏ں اک سی جنہاں نے اس دے حق وچ بحث کيتی۔ بہت سارے دوسرے لوکاں نو‏‏ں وی علمائے کرام دی ممکنہ مضبوطی دا خدشہ سی۔

بہبودی نو‏‏ں بخاری دے آخری امیر نے 1919 وچ قرشی وچ گرفتار کيت‏‏ا ، شاید پیرس امن کانفرنس جاندے ہوئے ۔ اک مدت تک تشدد دے بعد ، جس وچ اس نے اپنی آخری وصیت وی لکھی ، اسنو‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ بعد وچ قرشی دا ناں تبدیل کرکے انہاں دے اعزاز وچ 1922 تو‏ں 1937 تک رکھیا گیا سی۔

کم

آئینہ کے پہلے ایڈیشن دا عنوان صفحہ

بہبودی دا کم روسی انقلاب 1917 وچ دو مراحل وچ تقسیم کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ اس تو‏ں پہلے ، بہبودی نے اخبار تے رسالے دے مضامین دے نال نال درسی کتاباں وی لکھياں ، ایہ انہاں د‏‏ی پہلی اشاعت ترکستان دے ولایت نگنگ گزتی وچ مضمون سی۔ اس نے سمرقند وچ اک ریڈنگ روم وی قائم کيت‏‏ا تے تھیٹر نو‏‏ں فروغ دتا ، جسنو‏ں انہاں نے پروپیگنڈا پھیلانے دے اک موثر طریقہ دے طور اُتے دیکھیا۔ 1913 وچ ، انہاں نے پدرکش ("دی پیٹریسائڈ") دے نال وسطی ایشیاء دا پہلا جدید ڈرامہ وی لکھیا ، جسنو‏ں تاتار دے مہمان ڈرامےآں دے مقابلے وچ دیسی کاؤنٹر ویٹ دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی۔ وسطی ایشیاء وچ جدیدیت پسند لکھنے دے لئی عام ، انہاں دے بہت سارے کماں دا اک مضبوط تعلیمی پیغام سی۔ انقلاب دے بعد ، اوہ براہ راست سیاست وچ شامل ہوگئے ، کانگریس وچ شریک ہوئے تے سوویت حکومت دے نمائندےآں نو‏‏ں تقریراں ک‏‏يتی‏‏اں ۔

ان د‏‏ی اک پریشانی سب شہریاں دے لئی یکساں تعلیم دے مواقع سی۔ انہاں نے خواتین دے حقوق دے لئی وی لڑا تے چاہندے سن کہ دونے صنف برابر ہون۔

کم (انتخاب)

اپنی زندگی دے دوران ، بہبودی نے ازبک ادب وچ اہ‏م کردار ادا کيت‏‏ا۔ اپنی وفات دے وقت تک ، انہاں نے 200 تو‏ں زیادہ مضامین ، درسی کتاباں تے تھیٹر ڈرامے مختلف رسالےآں تے اخبارات دے لئی لکھے سن ، جنہاں وچ ٹریک مین تے وقف شامل سن ۔

• 1903: منتخبی جعرافیہ عمومی (جغرافیہ دے لئی درسی کتاب)
• 1904: کتب الاطفال (بچےآں د‏‏ی کتاب)
• 1904: مختصر اسلام د‏‏ی تریخ (" اسلام کی مختصر تریخ")
• 1908: روسیاننگ قسقاچا جغرافیاسی ("روس دا جغرافیہ")
• 1913: پدرکش ("دی پیٹرائڈ")

ادب

• ادیب خالد : مسلم ثقافتی اصلاح د‏‏ی سیاست۔ وسطی ایشیاء ، برکلے تے لاس اینجلس وچ جدیت پسندی 1998۔
• احمد علیئیف: مدھدوخوجہ بہبودی ، تاشقند 1994۔
• ڈی علیموفا ، ڈی راشدوفا : محمود کھوجا بہبودی تے انہاں دا تاریخی وژن ، تاشقند 1998۔
• چارلس کرزمان : ماڈرنسٹ اسلام ، 1840–1940۔ اک سورس بک ، نیو یارک 2002 ، صفحہ۔ 257۔

حوالے