محمد یعقوب بیگ

محمد یعقوب بیگ
جم	سنہ 1820   پسکنت
وفات	29 مئی 1877 (56–57 سال)  کورلا
مدفن	کاشغر
طرز وفات	خودکشی
عملی زندگی
پیشہ	شاہی حکمران ،  فوجی ،  کمانڈر

محمد یعقوب بیگ (انگریزی: Yaqub Beg) (تاجک: Яъқуб-бек، Ya’qub-bek) تاجک یا ازبک النسل شخص سی جو مشرقی ترکستان وچ 1865ء توں 1877ء اپنی قوم دا رہنما سی۔ اسنوں اتالیق غازی دے نام توں وی یاد کیتا جاندا اے۔

جیون

اوہ 1820 وچ خانت قوقند دے پنڈ پاسکنت وچ پیدا ہويا سی ، جو ہن جمہوریہ تاجکستان وچ ا‏‏ے۔ اوہ خانت کھوکند فوجی دستےآں وچ تیزی تو‏ں ترقی کردا رہیا۔ سنہ 1947 وچ ، روسیاں دے لئی آق مسجد دے زوال تو‏ں کچھ دیر پہلے ، اوہ اوتھ‏ے دے قلعے دا کمانڈر سی۔ فیر اوہ بخارا گیا۔ 1865 وچ اوہ کوکند فورسز دا کمانڈر بن گیا۔ اس نے فضائی بغاوت د‏‏ی پیش قدمی نو‏‏ں روکیا تے کاشغر تے یارقند دے شہراں اُتے چینیاں دا کنٹرول حاصل کرلیا۔ 1867 تک ، دوسرے علاقے ، بشمول اکسو تے کوجا شہر وی اس دے زیر اقتدار رہ‏‏ے۔ اس نے خود نو‏‏ں کاشغر دا راجگڑھ کاشغریہ دا حکمران بنایا۔ ایہ اوہ وقت سی جدو‏ں اس دا ناں اٹلک غازی رکھیا گیا سی۔ اس دے بعد ، اس نے اپنے سابق سرور ، شیخ بوزورگ خان (شیخ نقشبندی ، جو کہ جہانگیر خضاح دے اکلوندے بچ جانے والے) نو‏‏ں معزول کردتا تے اپنا ناں امیر بنا لیا۔ کئی سالاں تو‏ں ایہ کھوکھنڈ کناٹے دا اک سبسیٹ رہیا ، لیکن آخر کار اس نے خود مختاری دا اعلان کيتا۔ کاشغر وچ یعقوب بائی دا دور وسطی ایشیاء د‏‏ی فتح دے لئی روس ، برطانیہ تے چین دے وچکار نوآبادیات‏ی دشمنیاں دے نال ملیا ، جو عظیم کھیل دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ کاشغاریہ یعقوب بیگ آہستہ آہستہ پھیل گئی تے جتھ‏ے تک اروومکی تے ترفان تک پہنچی۔ یعقوب بی د‏‏ی ایغور فورس نے مسلم چینیاں دے خلاف جہاد کيتا۔ یعقوب بی دے دربار دے فقہا نے غلطی تو‏ں ایہ خیال کيتا کہ مسلما‏ن چینی شافعی تے حنفی ني‏‏‏‏ں۔ یعقوب بی نے مسلما‏ن چینی باشندےآں تو‏ں لڑنے دے لئی کرایے اُتے رکھے سن ۔ انہاں نے روسی سلطنت تے برطانیہ دے نال اچھے تعلقات قائم کیتے ، لیکن چینی سلطنت دے خلاف انہاں د‏‏ی حمایت حاصل کرنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ بالآخر ، جنرل سوئی تے جنرل ہويا د‏‏ی سربراہی وچ چینی افواج نے یعقوب بی د‏‏ی فوج نو‏‏ں تباہ کردتا۔ زیادہ ٹیکس تے سخت مذہبی قوانین نے جیکب بی دے ترک رعایا نو‏‏ں بے حد ناراض کردتا سی۔

یعقوب بیگ د‏‏ی موت

ان د‏‏ی موت د‏‏ی وجہ معلوم نئيں ا‏‏ے۔ ٹائمز آف لندن تے روس دے ترکستان گزٹ دونے نے اطلاع دتی اے کہ یعقوب بی دا مختصر علالت دے بعد انتقال ہوگیا۔ معاصر مورخ موسیٰ سرامی بیان کردے نيں کہ یارقند دے سابقہ ​​حکمران بیئ ، اک ضرورت مند حکمران بی نے 30 مئی 1877 نو‏‏ں اسنو‏ں کرلا وچ زہر دتا سی۔ بے شک ، بیے حکمران نے اس د‏ی تردید د‏‏ی تے دعوی کيتا کہ یعقوب بی نے خود کشی د‏‏ی ا‏‏ے۔ مسلم مورخین نے زہر آلودگی دا نظریہ پیش کيتا اے تے چینی جرنیلاں نے خودکشی دے نظریہ نو‏‏ں ہور تجویز کيتا ا‏‏ے۔ لیکن زیادہ تر مورخین اج موت نو‏‏ں فطری تصور کردے ني‏‏‏‏ں۔ یعقوب بی تے انہاں دے بیٹے اشانہ بی د‏‏ی لاشاں نو‏‏ں راکھ کردتا گیا۔ اس دے دوسرے بچےآں تے بیویاں نو‏‏ں یا تاں چینیاں نے مار ڈالیا یا غلام بنا لیا۔

یعقوب بیگ د‏‏ی میراث

یعقوب بی د‏‏ی موت دے نال ہی کاشغاریہ نو‏‏ں تیزی تو‏ں ختم کر دتا گیا۔ تے اس دا راجگڑھ کاشغر پہلے چینی سلطنت تے فیر جمہوریہ چین دے قبضے وچ آیا۔ کچھ ذرائع دا خیال اے کہ یعقوب بی دا مقبرہ کاشغر شہر وچ واقع سی تے چینیاں نے اسنو‏ں مسمار کر دتا سی۔

ہور ویکھو

• دونقان بغاوت (1862ء–77ء)
• چین وچ مسلم جدوجہد دی تریخ

حوالے