مہدی سوڈانی

مہدی سوڈانی
(عربی وچ: محمد أحمد بن عبد الله المهدي)
جم	12 اگست 1844   دونجولا
وفات	22 جون 1885 (41 سال)  خرطوم
وجہ وفات	ٹائفَس
طرز وفات	طبعی موت
مذہب	اسلام
مذہب	اسلام
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان ،  عالم ،  عسکری قائد ،  مزاحمتی لڑاکا
مادری زبان	عربی
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	سیاست ،  اسلامی الہیات دے مکاتب فکر

محمد احمد المعروف مہدی سوڈانی

مہدی سودانی محمد احمد بن سید عبداللہ (12 اگست 1845ء- 22 جون 188ء) سوڈان دی اک معروف شخصیت نیں جنہاں نوں ملک چ تحریک اسلامی دا بانی تسلیم کیتا جاندا اے ۔ اوہ انگریزاں تے مصریاں دے خلاف جہاد تے اسلامی شریعت دے نفاذ دی وجہ توں دنیا بھر چ مشہور ہوئے ۔

ابتدائی زندگی

مصر چ آل محمد علی دے بانی حکمران محمد علی پاشا نے 1820ء چ نوبیہ تے اگلے سال سنار فتح کرلئے تے سوڈان تے مصری تسلط ہولی ہولی ودھ دا رہیا ایتھوں تک کہ 1870ء استوائیہ یعنی سوڈان دا انتہائی جنوبی حصہ وی مصری سلطنت چ شامل ہوگئیا ۔ مصری حکومت نے سوڈانی باشندیاں نال چنگا سلوگ نئیں کیتا جسدا سوڈانیاں چ بڑا شدید ردعمل ہوئیا تے 1883ء چ سوڈانی لوکاں نے اک درویش صفت انسان محمد احمد دی رہنائی چ بغاوت دا علم بلند کیتا ۔ایہو ای محمد احمد مہدی سوڈانی دے ناں نال مشہور ہوئے ۔ مہدی سوڈانی دے پیروکار "درویشاں "نیں 2 سال دے اندر اندر سارے سوڈان تے قبضہ کرلئیا ۔ ایہہ اوہ زمانہ سی جدوں مصر تے انگریزاں دا قبضہ ہوچکیا سی ، جنانجہ مصری خکومت نیں بغاوت کچلن لئی اک انگریز فوجی افسر جنرل گورڈن دیاں خدمات حاصل کیتیاں پر جنرل گورڈن نوں اس مقصد چ کامیابی نا ملی تے اوہ ماریا گئیا ، اس طرح خرطوم شہر تے 26 جنوری 1885ء چ درویشاں داقبضہ ہوگئیا ۔ مہدی سوڈانی ہن مصر تے حملے دی تیاری کر رہے سن کہاوہناں دا انتقال ہوگئیا ۔

شخصیت

مہدی سوڈانی دی قائم کردہ حکومت

مہدی سوڈانی تریخ اسلام دی اک ممتاز شخصیت نیں اوہ صرف اک سیاسی آگو تے اک حکومت دے بانی ای نئیں سن بلکہ اک مصلح وی سن ۔ اوہناں نے جامعہ الازہر چ تعلیم کیتی تے کہندے نے کہ ایتھے اینہاں دی ملاقات جمال الدین افغانی نال وی ہوئی ۔ مصر توں واپس آن دے بعد اوہناں تصوف دیاں منزلاں طے کیتیاں ۔ اوہ ساری زندگی سختی نال اسلامی احکام دی پابندی کردے رہے ۔ 1880ء اپنے شیخ دی وفات دے بعد اوہ سلسلہ سمانیہ دے سربراہ بن گئے ۔ اوہناں نے کئی سال دریاۓ نیل دے اک جزیرے آبا چ رہائش رکھی تے ایتھوں ای اپنی تحریک چلائی ۔ ایہہ تحریک 29 جون 1881ء اوس ویلے شروع ہوئی جدون مہدی نے سوڈان دے سرکردہ لوکاں نوں کتاب وسنت دی بالا دستی قائم کرن دی دعوت دتی ۔اوہناں ایہہ گل زور دے کے آکھی کہ لوکاں نوں اس کم لئی جان مال دی قربانی لئی تیار رہنا چاہدا اے تے سارے پیروکار چزیرہ آبا ہجرت کر کے آجان۔ اس دے بعد مصری حکام تے مہدی دے حامیاں وچکار جھڑپاں شروع ہوگئیاں جہڑیاں مہدی دی فتح تے ختم ہوئیاں ۔

ام درمان چ مہدی سوڈانی دا مزار

مہدی نے کامیابی حاصل کر کے خرطوم دے مقابل دریائے نیل دے مغربی کنارے تے ام درمان نوں اپنا دارالخلافہ بنایا ۔ حکومت سنبھالدے ای اوہناں نے اصلاحات شروع کردتیاں ، نویں سکے ڈھالے گئے ، تے جنہاں لوکاں کولوں پچھلی حکومت نے ناجائز طور تے زمیناں توں بے دخل کردتا سی اوہناں نوں زمیناں واپس کردتیاں گئیاں ۔ مہدی سوڈانی نے اسلامی تعلیمات دے خلاف رسماں ختم کرن دی کوشش کیتی ۔ شراب تے دوجیاں نشہ آور شیواں دا استعمال منوع قرار دتا ، عورتاں نوں پردے چ رہن دی ہدایت کیتی ،شادی ویاہ تے فضول اخراجات توں روکیا گئیا تے داج جہیز تے پابندی لائی گئی ۔ انگریزاں نے مہدی سوڈانی تے اسدے پیروکاراں نوں بدنام کرن دی بڑی کوشش کیتی ، حتی کہ جدوں 1900ء چ سوڈان تے انگریزی تے مصری قبضہ ہون دے بعد اک انگریز سردار لارڈ کچز نے چذبہ انتقام توں مغلوب ہوکے مہدی سوڈانی دی قبر کھدوائی تے اسدیاں ہڈیاں جلائیاں گئیاں ۔ مہدی سوڈانی نوں سوڈان دی تحریک بیداری دا پیشرو منیا جاندا اے ۔ ام درمان چ آپ دا مزار اج وی سوڈانی مسلماناں دی جاۓ عقیدت اے ۔