محرم بغاوت
Muharram Rebellion | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Site of the battle | |||||||
| |||||||
محارب | |||||||
British East India Company | Bengali Muslims | ||||||
کمانڈر اور رہنما | |||||||
Robert Lindsay Supported by:
|
Syed Pirzada ⚔ Syed Muhammad Hadi (Hada Miah) ⚔ Syed Muhammad Mahdi (Mada Miah) ⚔ | ||||||
طاقت | |||||||
52 sepoys | 301 (mostly civilians) | ||||||
ہلاکتیں اور نقصانات | |||||||
1 sepoy killed 12 sepoys injured[۱] |
4 killed (including leaders) Many injured |
محرم بغاوت ( بنگالی: মুহররমের হাঙ্গামা ) [۲] اک بنگالی بغاوت سی جو دسمبر 1782 دے اوائل وچ ایسٹ انڈیا کمپنی دے خلاف نوآبادیاتی سلہٹ ، مشرقی بنگال (اب بنگلہ دیش ) وچ ہوئی سی۔ ایہ بغاوت پیرزادہ تے انہاں دے دو بھائیاں سید محمد ہادی تے سید محمد مہدی دی قیادت وچ ہوئی۔ [۳] اصل جنگ مغلاں دی تعمیر کردہ سلہٹ شاہی عیدگاہ تے اس دے آس پاس دی پہاڑیاں وچ ہوئی۔
پس منظر
سودھو1778 وچ برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی نے رابرٹ لنڈسے نوں سلہٹ دا سپروائزر یا کلکٹر مقرر کيتا۔ اپنی قیادت دے دوران، لنڈسے نے سلہٹ دے علاقے وچ پائے جانے والے چنم (چونا پتھر)، رتن ، سپاری تے ہاتھیاں دی تجارت شروع کيتی۔ [۴] لنڈسے دے اس کاروبار نے پورے خطے وچ نفرت نوں ہويا دتی۔ لنڈسے اپنی سوانح عمری وچ بیان کردے نيں، اک ہندوستانی زندگی دی کہانی ، کہ شاہ جلال دی درگاہ اُتے اپنے دورے دے دوران، اس نے کچھ خطرہ محسوس کيتا تے اسنوں "مزاحمت دے ممکنہ گڑھ" دے طور اُتے وی سمجھیا۔ اس عرصے دے دوران، مبارک علی خان شاہ عالم دوم دی زیر حکومت مغلیہ سلطنت دے تحت بنگال دے نواب سن تے وارن ہیسٹنگز فورٹ ولیم دی صدارت دے گورنر جنرل سن ۔
1781 وچ ایہ خطہ اک وڈے سیلاب توں متاثر ہويا۔ پورے سلہٹ وچ کاݪ پھیلنے توں بہت ساریاں کھیتاں تے فصلاں نوں نقصان پہنچیا۔ خطے دی اک تہائی آبادی اس دے اثرات توں مر گئی۔ [۵] اس توں دونے برادریاں دے درمیان نفرت وچ وادھا ہويا کیونجے مقامی لوکاں نے برطانویاں اُتے سیلاب دے نتائج نوں کم کرنے وچ ناکامی دا الزام لگایا۔ کہیا جاندا اے کہ لنڈسے نے اس عرصے دے دوران فورٹ ولیم وچ حکومت نوں ایکسائز ٹیکس دے لئی اک خط بھیجیا سی۔ اس دی ایہ درخواست مسترد کر دتی گئی۔ [۶] :47–48
لنڈسے نے اپنی سوانح عمری وچ ذکر کيتا اے کہ انہاں دے گھر اُتے مقامی ہندوؤں نے انہاں نال رابطہ کيتا جس وچ انہاں نوں مسلماناں دی طرف توں بغاوت دی اطلاع ملی۔ ہندوواں نے اسنوں دسیا کہ مسلماناں نے سلہٹ شہر وچ برطانوی حکومت دے نال نال کچھ ہندو مندراں اُتے حملے دا منصوبہ بنایا اے۔ خیال کيتا جاندا اے کہ ہندوواں تے مسلماناں دے درمیان ایہ دشمنی اس وجہ توں سی کہ ہندوواں نے مسلماناں دی مدد کرنے دے بجائے انگریزاں دا نال دتا۔ لنڈسے نے ہندوواں نوں مسترد کر دتا کیونجے اوہ فساد دے کوئی آثار نئيں دیکھ سکدا سی تے اوہ ایہ وی جاݨدا سی کہ ایہ محرم دا اسلامی مہینہ اے جس وچ مسلمان عاشورہ دی تیاریاں وچ مصروف ہوݨ گے، جو صرف چند دن دی دوری اُتے سی۔ لنڈسے نے ایہ وی دسیا کہ مسلماناں دے لئی پرتشدد ہونا غیر معمولی گل سی، غالباً اس حقیقت دی وجہ توں کہ محرم اسلام وچ اک مقدس مہینہ اے، جس دے دوران جنگ کرنا منع اے۔ [۷][۸]
اک بیانیہ بغاوت دے سرکردہ پیرزادہ نوں سلہٹ دے جھرنار پار محلے دے سیداں دے سربراہ دے طور اُتے شناخت کردا اے۔ ایہ شاہ جلال دے اک ساتھی سید حمزہ شیرسواری نال تعلق رکھنے والا اک بااثر خاندان سی جس نے 1303 عیسوی وچ اس خطے دی مسلماناں دی فتح وچ حصہ لیا سی تے فیر جھورنار پار پہاڑی اُتے آباد ہوئے جتھے اوہ اک مزار وچ دفن نيں۔ [۹] پیرزادہ دے پیروکار نہ صرف سلہٹ بلکہ میمن سنگھ ، ٹپیرا (کوملا) تے آس پاس دے علاقےآں وچ وی سن ۔ پورے بنگال تے آسام توں مسلمان جلوساں دے لئی محرم دے مہینے وچ سلہٹ جاواں گے۔ [۱۰]
بغاوت دا دن
سودھوআমরা কি ফিরিঙ্গিদের কুকুর যে তাদের হুকুম তামিল করবো?
Amra ki firiṅgider kukur je tader hukum tamil kôrbo?
Are we the dogs of these firingis (foreigners), that we take orders from them?
আজ মারবার অথবা মরবার দিন
Aj marbar ôthôba môrbar din
Today is the day to kill or to die,
ইংরেজ রাজত্ব আজ খতম
Ingrez rajôttô aj khôtôm
The reign of the English is at an end
شام نوں، پیرزادہ نے اپنے بھائیاں، سید محمد ہادی تے سید محمد مہدی (مقامی طور اُتے ہڈا میہ تے مدہ میاں دے ناں توں جانیا جاندا اے ) دے نال 300 دے تعزیہ جلوس دی قیادت کيتی۔ [۱] اس جلوس وچ مسلم عقیدے دے بوہت سارے مقامی شہری وی موجود سن ۔ سلہٹ وچ پریڈ شاہی عیدگاہ توں گزری۔ محرم دے ماتم وچ ماتم وی ہُندا سی، ايسے لئی بلیڈ تے تلواراں میدان وچ لے جایا جاندا سی۔ فورٹ ولیم وچ حکومت نوں لکھے گئے خط وچ لنڈسے نے ذکر کيتا اے کہ مسلم باغیاں نے قصبے دے کئی حصےآں نوں اگ لگانے توں پہلے دیوان مانک چند نوں انہاں دے گھر وچ قتل کيتا۔ [۱]
شام 5 بجے، ہندو لنڈسے دے گھر واپس آئے جتھے انہاں نے اپنے جسم اُتے حملے دے نشانات دکھائے۔ پر ایہ معلوم نئيں اے کہ کیہ ایہ سچ اے جداں کہ دوسرے ذرائع دا دعویٰ اے کہ ہندو دن دے وقت اس وچ شامل نئيں سن کیونجے اودوں مسلمان عیدگاہ دے اردگرد پہاڑیاں دی چوٹیاں اُتے بکھرے ہوئے سن بجائے اس دے کہ اوہ نشیبی علاقےآں وچ جتھے دے باشندے رہندے سن ۔ [۲] [۱] [۱۳] لنڈسے نے فیر سلہٹ دے ہیڈ قانونگو (رجسٹرار) مسعود بخت نوں مطلع کيتا تے اپنے مسلمان جمعدار توں کہیا کہ 20 سپاہی تیار کر کے عیدگاہ جاواں۔ لنڈسے بعد وچ شامل ہو گئے، تے 30 ہور سپاہیاں دے نال عیدگاہ دی طرف مارچ کردے ہوئے، کچھ گھوڑےآں اُتے سوار سن ۔ [۱۴] 50 توں ودھ دستےآں توں مسلح، اس نے باغیاں نوں ہتھیار سُٹن دا حکم دتا، پر اوہ میدان دے آس پاس دی پہاڑیاں دی طرف بھج گئے۔ [۶] [۱۵] اس دی وجہ توں لنڈسے تے اس دے آدمی باغیاں اُتے حملہ آور ہوئے تے اوہ انہاں دے پِچھے پہاڑیاں تک چلے گئے۔ لنڈسے پیرزادہ دے پاس پہنچی، تلوار دی لڑائی دے لئی تیار۔ پیرزادہ نے اپنی تلوار توں لنڈنال کيتی تلوار توڑ دتی۔ مسلمان جمعدار نے جلدی توں لنڈسے نوں اپنا پستول دے دتا۔ اس دے بعد لنڈسے نے پیرزادہ نوں گولی مار دتی جس توں اوہ جاں بحق ہو گیا۔ اس دے بعد سپاہیاں نے اک پلاٹون نوں رخصت کيتا جس دے بعد لنڈسے نوں روانہ ہوݨ تے جگہ چھڈݨ دی اجازت دتی گئی۔ جدوں لنڈسے جانے ہی والا سی کہ اس نے اک زخمی بزرگ نوں اک سپاہی دے حملے دے بعد اپنے پیراں اُتے گردے دیکھیا۔ لنڈسے نے سپاہی نوں رکنے نوں کہیا جدوں اس نے آدمی نوں واپس اٹھایا تے اسنوں بچا لیا۔
ماڈا تے ہڈا میاں دونے دی وی موت ہو گئی تے بعد وچ لنڈسے نے خود نوں گولی مار دتی۔ لنڈسے نے ذکر کيتا کہ اس دا اک سپاہی ہلاک تے 6 زخمی ہو گئے۔ [۸] مرنے والے سپاہی دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اوہ خود جمعدار سی۔ لنڈسے نے دسیا کہ 4 باغی ہلاک تے متعدد زخمی ہوئے۔ [۱]
مابعد
سودھوواقعہ پیش آنے دے بعد لنڈسے اپنے زخمی فوجیاں نوں اپنے ہال وچ لے گئے جتھے انہاں دے رسی بنانے والے جاب ہنٹن نے انہاں دے زخماں نوں ٹانہاں دے تے علاج فراہم کیہ۔ لنڈسے نے قصبے دے کئی اہم مسلماناں نوں اپنے گھر وچ یرغمال بنا کے قید وی کيتا۔ اس دے باوجود، ایہ قلیل عرصے تک جاری رہیا کیونجے لنڈسے دے آدمیاں وچوں اک جسنوں بیک دے ناں توں جانیا جاندا اے تے دوسرے یورپی باشندےآں نے اک ہور بغاوت دے بھَو توں انہاں دی رہائی دی درخواست کيتی کیونجے انہاں نے مسلمان مرداں نوں شہر دے آلا دُوآلا مشعلاں تے اگ جلاندے ہوئے دیکھیا۔ لنڈسے نے قصبے وچ اک ہور فوجی دستہ بھیجیا، اس لئی نئيں کہ اوتھے اک ہور بغاوت ہو رہی سی، بلکہ مسلمان اپنے مردہ مرداں نوں دفن کر رہے سن تے رات گئے ہوݨ دی وجہ توں روشنی دی لوڑ سی۔ ہڈا تے مادا میا نوں سلہٹ شاہی عیدگاہ دے پاس اک جگہ اُتے دفن کيتا گیا جو ہن نیاسارک مدرسہ دے مشرق وچ تے نیاسارک مشنری چرچ دے مغرب وچ واقع اے۔ اس دے بعد لنڈسے نے اک بیان جاری کيتا جس وچ کہیا گیا کہ حکومت دے باغیاں نوں عزت دی اجازت نئيں دتی جانی چاہیے۔ اس نے 14 دسمبر نوں فورٹ ولیم دی صدارت دے گورنر وارن ہیسٹنگز نوں اس تقریب دے بارے وچ اک خط بھیجیا سی۔ اک ہور بغاوت دی صورت وچ خطے وچ دفاع نوں ودھانے دے لئی فوجیاں دی کمک اُتے غور کيتا گیا، کیونجے محرم دے تہوار دے دو دن باقی نيں جو عاشورہ اُتے ختم ہوݨ والے 10 دن تک جاری رہندا اے۔ [۸] لنڈسے نے ذکر کيتا کہ بھانويں دو دن باقی نيں، لیکن اوہ مقامی لوکاں توں ہور پریشانی دی توقع نئيں کر رہے سن کیونجے اہم " مایوس " مارے گئے سن تے زندہ بچ جانے والےآں نوں بہت ودھ نقصان اٹھانا پيا سی۔ [۱]
برصغیر وچ اس پہلی بغاوت نے برصغیر دے بوہت سارے دوسرے لوکاں نوں وی متاثر کيتا۔ اس نے پیرزادہ دی موت دے نال، سلہٹ دے علاقے وچ انگریزاں دی حکومت نوں ہور غیر مقبول بنا دتا۔ واقعے دے چند ماہ بعد لنڈسے اپنے سجݨ ہیملٹن دے نال رات دا کھانا کھا رہے سن ۔ لنڈسے دے نوکر نے لنڈسے نوں دسیا کہ اک فقیر اے جو فوری طور اُتے اس توں گل کرنا چاہندا اے۔ فقیر فیر اندر آیا تے شکایت کیتی کہ کِداں اس دا سارا سامان لُٹ لیا گیا اے۔ جدوں اک مختصر سی گفتگو ہوئی تاں فقیر نے اچانک اپنے کمربنڈ توں اک طنزیہ رنگ کڈیا تے ہیملٹن نوں ماریا جس نے اسنوں واپس فقیر دے سینے اُتے دھکیل دتا۔ اس فقیر دا کچھ دناں بعد انتقال ہو گیا۔ [۸] [۱]
لنڈنال کيتی اسکاٹ لینڈ واپسی دے کئی سالاں بعد تنازعہ وچ کامیاب ہوݨ دے بعد، اس نے اپنے پادری مسٹر سمال دے گھر جاندے ہوئے سعید اللہ نامی اک بنگالی مسلمان شخص نال ملاقات کيتی۔ گل گل وچ مشغول ہوݨ دے بعد، لنڈسے نوں پتہ چلا کہ سعید مسٹر سمال دے بیٹے، جو جہاز دا پرسر سی، دے اک خدمتگار دے طور اُتے آیا سی۔ سعید نے پیرزادہ دے قاتل نوں تلاش کرنے تے اس دی موت دا بدلہ لینے دے اپنے ارادے دا ذکر کيتا۔ اوہ اس بُڈھے آدمی دا پُتر وی سی جسنوں لنڈسے نے بچایا سی۔ لنڈنال کيتی شناخت معلوم ہوݨ اُتے سعید نے اپنی تلوار کھچ لی جسنوں لنڈسے نے ٹال دتا۔ جداں ہی منظر پرسکون ہويا، دونے آدمیاں نے صلح کر لئی تے لنڈسے نے سعید نوں اپنے خاندان دے لئی سالن بنانے دا پابند کيتا۔ سعید نے اتفاق کیتا، حالانکہ لنڈسے دے خاندان نوں اس گل اُتے شک سی کہ آیا ایہ ڈش زہریلی سی کیونجے سعید نے اسنوں بناتے وقت اک بار وی نئيں چکھا۔ لنڈسے نے اس دی تردید دی کیونجے اس نے ذکر کيتا کہ اس نے اپنی زندگی وچ اس توں بہتر سالن نئيں کھایا سی، تے اس حقیقت نوں تسلیم کيتا کہ سعید صرف حلال گوشت ( ذبیحہ ) کھاندا سی جس دی وجہ توں اس دا ذائقہ نہ چکھنا سی۔ [۸]
سلہٹ شاہی عیدگاہ دی شمالی پہاڑی دا ناں ہڈا تے ماڑا میاں دے ناں اُتے رکھیا گیا اے، جنہاں نے ايسے پہاڑی دی چوٹی اُتے جنگ دی سی۔ [۱]
وی دیکھو
سودھوحوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ ۱.۴ ۱.۵ ۱.۶ ۱.۷ سانچہ:Cite wikisource سائیٹ غلطی: Invalid
<ref>
tag; name "purbangsho" defined multiple times with different content - ↑ ۲.۰ ۲.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ "Archive copy" (in bn). https://web.archive.org/web/20200824130438/http://www.sylhet.gov.bd/site/top_banner/35ccdd1b-0758-11e7-a6c5-286ed488c766/%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%80-%E0%A6%88%E0%A6%A6%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%B9. Retrieved on 2019-01-05.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Huda (25 جون 2019). "Overview of the Islamic Calendar". Dotdash. https://www.learnreligions.com/overview-of-the-islamic-calendar-2003736. Retrieved on 7 نومبر 2019.
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ ۸.۲ ۸.۳ ۸.۴ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Emad Ullah Shahidul Islam (19 اکتوبر 2016). (in bn). Bangladesh Pratidin. https://www.bd-pratidin.com/editorial/2016/10/20/178131.
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےsbd
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےkawsar
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےdak
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےpratidin
لئی۔ - ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
کتابیات
سودھو- سانچہ:Cite wikisource
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.