محاذ جنگ اُتے خواتین
محاذ جنگ وچ سوانیاں (انگریزی: Women in combat) توں مراد سوانیاں دا راست جنگی یا دشمن ملک تے فوج توں مقابلہ آرائی دا موقف اختیار کرنا۔ تاریخی طور اُتے سوانیاں فوج وچ معاون و مدد گار، ہور طبی سہولتاں دی فراہمی دی ضرورتاں اُتے زیادہ توجہ دیندی آئیاں نيں۔ اُتے جدید جنسی برابری دے دور وچ سوانیاں ہر محاذ اُتے مرداں دے شانہ بہ شانہ ہونے دی خواہش مند رہیاں نيں۔ اس وجہ توں کئی ملکاں وچ راست مقابلے دے مقام اُتے وی عورتاں نوں رکھیا جا رہیا اے۔ 2013ء وچ دفاعی عہدیداراں دے بیان دے مطابق سوانیاں دی محاذ جنگ کيتی اہم پوزیشنز اُتے تعیناتی توں پابندی اٹھانے دا فیصلہ امریکی فوج دے جوائنٹ چیفس آف سٹاف دی سفارش اُتے کيتا گیا۔ ایہ پابندی 1994ء وچ عائد کيتی گئی سی جس دے بعد گزشتہ دس سالاں وچ دو لکھ سوانیاں فوجیاں دی ایہ خبر آئی کہ اوہ عراق تے افغانستان دی جنگ وچ حصہ لینے دی وجہ توں 800 زخمی تے 130 ہلاک ہوئیاں ۔ لیکن امریکی فوج وچ اسلٰحہ، بارود، زمینی فوج تے ہور جنگجو نوعیت دے زمراں وچ سوانیاں دی باقاعدہ تعیناتی اُتے پابندی سی، جسنوں 2013ء وچ ہٹا دتا گیا۔[۱]
ہور ملکاں دا موقف
سودھوبھارت
سودھوحکومت ہند نے 2020ء وچ ایہ موقف اختیار کيتا کہ 'سوانیاں میدان جنگ وچ (مرداں جداں) کردار ادا کرنے ورگی صلاحیت نئيں رکھتاں۔‘ اس دی اک وجہ ایہ وی اے کہ مرد فوجیاں دی حالے تک سوانیاں نوں کمانڈر دے روپ وچ تسلیم کرنے دی تربیت ہی نئيں ہوئی اے۔ اس دے علاوہ انہاں نوں 'زچگی، ماں بننے تے بچےآں دی نگہداشت ورگی ذمہ داریاں درپیش رہندیاں نيں۔' اُتے عدالت عظمیٰ نے حکومت کیتی توجہ اس امر دی جانب مبذول کروائی کہ اوہ سوانیاں اُتے جنگی کردار ادا کرنے توں متعلق عائد سرکاری پابندی اُتے از سر نو غور کرے تے مرداں دے شانہ بشانہ انھاں وی اس قسم دا رول دے۔[۲]
ایران
سودھوایران دا موقف ایہ اے کہ انہاں دے ملک وچ خمینی دے لیائے گئے انقلابی امت اُتے مسلط کردہ ناپسندیدہ جنگ کيتی وجہ توں مجاہد وجانثار سوانیاں دے لئی اک تاریخی موقع فراہم ہويا کہ اپنے ایمانی وجود وانسانی اقدار دے گوہرکو خوبصورت تے واضح ترین شکل وچ پیش کرن تے خمینی دے لئی اک ایسا موقع فراہم ہويا کہ آپ معاشرہ دے اساسی امور اوراپنی تقدیر وچ سوانیاں دی شرکت دے لئی اک ہور وجہ نوں بیان فرماواں ، ايسے بنا اُتے خمینی دے ارشادات دے بنیادی موضوعات وچ مسلط کردہ جنگ، دفاع مقدس دی ضرورت، سوانیاں دے حضور دی وجوہات تے انہاں دی جہادی جدوجہد جداں موضوعات کاتذکرہ پایا جاندا اے، فوجی تربیت توں لے کے محاذ جنگ کيتی ضروریات پوری کرنے ہور تربیت اولاد ،اپنے شوہراں تے ہور رشتہ داراں نوں میدان جنگ وچ جا نے دی رغبت لشکر تے فوج وچ شامل ہونا ایتھے تک کہ خود سوانیاں دا دفاعی جنگ وچ شرکت کرنا جوکہ مرد وعورت دونے دی ذمہ داری اے ، ایہ سب چیزاں دینی نظریہ دے اعتبار توں روشن تے ناقابل انکار استدلال رکھدے نيں [۳]۔