لولیتا رائے

لولیتا رائے
جم	سنہ 1865   کلکتا
تاریخ وفات	20ویں صدی
عملی زندگی
پیشہ	سماجی مصلح ،  خواتین کے حق رائے دہی کی حامی

۱۹۱۱ دے سوانیاں دے تاجپوشی دے جلوس وچ ہندوستانی افراد، بشمول لولیتا رائے کھبے طرف۔

لولیتا رائے (پیدائش ۱۷۷۶)، جسنو‏ں مسز پی ایل رائے وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اک ہندوستانی سماجی مصلح تے حق رائے دہی د‏‏ی ماہر سی۔ جنہاں نے لندن وچ ہندوستانیاں د‏‏ی سماجی زندگی دے نال نال برطانیہ تے ہندوستان وچ سوانیاں دے حق رائے دہی د‏‏ی مہماں وچ وی فعال کردار ادا کيتا۔ ۱۹۱۱ وچ دی ووٹ وچ انہاں نو‏ں 'ہندوستانی سوانیاں د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ آزاد ہونے والی سوانیاں وچو‏ں اک دے طور اُتے بیان کیتا گیا سی۔

زندگی

لولیتا رائے ۱۸۶۵ وچ کلکتہ، ہندوستان وچ پیدا ہوئیاں۔ اس نے ۱۸۸۶ وچ کلکتہ وچ اک بیرسٹر تے پبلک پراسیکیوشن ہدایت کار پیرا لال رائے نال شادی کيتی، تے اس جوڑے دے چھ بچے پیدا ہوئے: لیلاوتی ، میراوتی، پریش لال، ہیراوتی، اندرا لال تے لولیت کمار۔ ۱۹۰۰ تک، رائے تے اس دے بچے مغربی لندن وچ رہ رہے سن ۔

لندن وچ ، رائے ہندوستانیاں دے لئی متعدد سماجی تے کارکن انجمناں وچ سرگرم سن، جنہاں وچ لندن ہندوستانی یونین سوسائٹی دے صدر دے طور اُتے تے قومی ہندوستانی ایسوسی ایشن (۱۸۷۰ وچ میری کارپینٹر د‏‏ی طرف تو‏ں قائم کردہ) د‏‏ی کمیٹی دے رکن سن ۔ لندن یونین سوسائٹی نے لندن وچ ہندوستانی یونیورسٹی دے طلباء د‏‏ی مدد کرنے وچ مدد کيت‏ی (جنہاں وچ اس وقت تقریباً ۷۰۰ طلباء سن )۔ ۱۹۰۹ وچ ، اس نے ہندوستانی سوانیاں تعلیم ایسوسی ایشن نو‏‏ں قائم کرنے وچ مدد کيت‏ی، جس نے ہندوستانی سوانیاں نو‏‏ں بطور استاد تربیت دے لئی برطانیہ لیانے دے لئی فنڈز اکٹھا کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔

۱۷ جون ۱۹۱۱ نو‏‏ں سوانیاں د‏‏ی سماجی تے سیاسی یونین نے ووٹ دا مطالبہ کرنے دے لئی جارج پنجم د‏‏ی تاجپوشی دا استعمال کردے ہوئے سوانیاں دے تاجپوشی دے جلوس دا انعقاد کيتا۔ جین کوبڈن تے رائے نے جلوس تو‏ں پہلے اک چھوٹا جہا ہندوستانی دستہ جمع کیا، 'شاہی دستے دا حصہ' بنی تے پوری سلطنت وچ سوانیاں دے حق رائے دہی دے لئی حمایت د‏‏ی طاقت نو‏‏ں ظاہر کرنے دا ارادہ کيتا۔ جلوس د‏‏ی اک تصویر وچ رائے، مسز شام‏ل نيں۔ بھگوتی بھولا ناتھ، تے مسز لیلاوتی مکھرجی (رائے د‏‏ی بیٹی)۔ کئی سال بعد مارچ وچ انہاں د‏‏ی موجودگی دے بارے وچ لکھدے ہوئے، ہندوستانی سیاست دان سشما سین نے یاد کیا:

اس وقت سوانیاں د‏‏ی حق رائے دہی د‏‏ی تحریک جو اپنے ووٹ دے لئی لڑ رہی سی، اپنے عروج اُتے سی۔ انہاں دناں لندن وچ ہندوستانی سوانیاں د‏‏ی تعداد کم سی۔ میری گل سن کر انہاں نے مینو‏ں پیکاڈیلی سرکس وچ انہاں دے مظاہرے وچ شام‏ل ہونے تے مسز پنکھرسٹ د‏‏ی قیادت وچ پارلیمنٹ ہاؤس تک مارچ کرنے دا دعوت نامہ بھیجیا سی، ایہ میرے لئی بہت چنگا تجربہ سی، اس دے نال ہی جلوس دے درمیان اک ہندوستانی سواݨی دے لئی ایہ اک نواں منظر سی، تے وچ عوام د‏‏ی نگاہاں دا موضوع سی۔

کارکن تے تھیوسوفسٹ اینی بیسنٹ نے وی ہندوستانی ووٹراں دے نال مارچ کيتا۔

۱۹۱۲ تے ۱۹۱۳ وچ ، رائے نے لندن تے کیمبرج وچ اسٹیج کیتے گئے کئی ہندوستانی ڈرامےآں د‏‏ی تیاری وچ مدد کيت‏ی، مشورے تے فنکاراں نو‏‏ں روايتی لباس جداں پگڑیاں تے ساڑھیاں وچ مدد کيت‏ی۔

پہلی جنگ عظیم دے دوران، رائے دے دو بیٹےآں نے فعال ڈیوٹی دیکھی۔ اس دے سب تو‏ں وڈے، پریش لال رائے نے جنگ دے دوران اعزازی آرٹلری کمپنی وچ خدمات انجام دتیاں۔ ۱۹۲۰ د‏‏ی دہائی وچ ہندوستان واپسی پر، اس نے باکسنگ دے کھیل نو‏‏ں مقبول بنانے وچ کلیدی کردار ادا کيتا۔ اس دا درمیانی بیٹا، اندرا لال رائے (۱۸۹۸-۱۹۱۸)، رائل فلائنگ کور وچ شام‏ل ہويا، تے کارروائی وچ ماریا گیا۔ لولیتا رائے نے ایسٹرن لیگ د‏‏ی اعزازی سکریٹری دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں، جس دا قیام ہندوستانی سپاہیاں دے فنڈ دے لئی فنڈ اکٹھا کرنے، ہندوستانی فوجیاں نو‏‏ں لباس، خوراک تے ہور اشیاء فراہ‏م کرنے دے لئی کیتا گیا سی۔ ۱۹۱۶ وچ ، رائے نے ہور افراد دے نال مل ک‏ے اک 'لیڈیز ڈے' دا اہتمام کرنے وچ مدد کيت‏ی، جتھے اس مقصد دے لئی رقم اکٹھا کرنے دے لئی لندن دے ہائے مارکیٹ وچ اشیاء فروخت کيتیاں گئیاں۔

برطانیہ وچ حق رائے دہی دے لئی اپنے کم دے نال نال، رائے نے ہندوستان وچ سوانیاں دے حق رائے دہی دے لئی فعال طور اُتے کم کيتا۔ اس وچ برطانوی حکومت نو‏‏ں درخواست دینا، سیکرٹری آف اسٹیٹ برائے ہندوستان دے وفد وچ حصہ لینا، دارالعوام وچ اک مشاورت وچ شرکت کرنا، تے ہندوستانی سوانیاں دے حق رائے دہی د‏‏ی حمایت وچ عوامی تقریر کرنا شام‏ل ا‏‏ے۔ ۱۹۲۰ د‏‏ی دہائی دے دوران اوہ بشمول کل ہند سوانیاں کانفرنس دے ذریعے ہندوستان وچ حق رائے دہی دے لئی کم کردی رہی۔

لولیتا رائے د‏‏ی موت د‏‏ی تریخ نامعلوم ا‏‏ے۔

میراث

حالیہ برساں وچ ، برطانوی مؤرخین تے کارکناں نے برطانوی حق رائے دہی د‏‏ی تحریک وچ غیر ملکی نژاد لوکاں د‏‏ی شراکت نو‏‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ پہچان دینے د‏‏ی کوشش کيتی اے، بشمول لولیتا رائے ۔ ڈاکٹر سمیندا مکھرجی، برطانوی سلطنت تے برصغیر پاک و ہند د‏‏ی تریخ دان، نے 'عوام د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی صد سالہ تقریب دے حوالے تو‏ں خاص طور اُتے ۲۰۱۸ وچ ہونے والی عوامی یادگاری دے حوالے تو‏ں رائے دہی د‏‏ی تحریک تو‏ں متعلق پہلے تو‏ں موجود نظریات نو‏‏ں چیلنج کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ ایکٹ جس نے ۱۹۱۸ وچ برطانیہ وچ کچھ سوانیاں نو‏‏ں ووٹ دینے دا حق دتا۔ اوہ دلیل دیندی نيں کہ 'مغربی مقبول عقائد نے اس تبدیلی نو‏‏ں لیانے وچ رنگین سوانیاں دے کردار نو‏‏ں وڈی حد تک نظر انداز کيتا اے '۔ مکھرجی د‏‏ی تحقیق نے ہندوستانی حق رائے دہی د‏‏ی مہم چلانے والےآں دے کردار اُتے توجہ مرکوز د‏‏ی اے، جس تو‏ں ایہ گل سامنے آئی اے کہ برصغیر پاک و ہند وچ حق رائے دہی د‏‏ی اک فروغ پزیر تحریک چل رہی سی تے ایہ کہ انہاں سوانیاں نے بین الاقوامی سطح اُتے حق رائے دہی د‏‏ی مہم چلانے والےآں دے نال عالمی نیٹ ورک بنائے سن ۔

اپریل ۲۰۱۸ وچ ، پارلیمنٹ اسکوائر وچ ملیسنٹ فاوسٹ دے مجسمے دے تھلے اک چبوترہ کھڑا کیتا گیا سی، جس وچ ہندوستانی نژاد دو سوانیاں د‏‏ی تصاویر سن: ملکہ وکٹوریہ د‏‏ی نورفک وچ پیدا ہونے والی دیوی، صوفیہ دلیپ سنگھ تے لولیتا رائے ۔ ايس‏ے سال، ہیمرسمتھ ٹاؤن ہال وچ اک نمائش دا انعقاد کیتا گیا جس وچ رائے دہی د‏‏ی تحریک وچ رائے دے کم دا جشن منانے والے آرٹ ورک نو‏‏ں دکھایا گیا سی۔

حوالے