قرآن تے فلکیات

اصل مضمون: قرآن تے جدید سائنس

قرآن تے فلکیات (Astronomy) دراصل قرآن وچ جدید فلکیات دے بارے وچ معلومات تے انکشافات نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ قرآن دے اک ہزار تو‏ں زیادہ آیات جدید سائنس دے بارے وچ معلومات فراہ‏م کردیاں نيں۔ تے اس وچ ویہہاں آیات صرف فلکیات دے بارے وچ گفتگو کردیاں نيں۔

کائنات د‏‏ی تخلیق :بگ بینگ (Big Bang)

فلکی فزکس دے ماہرین٫ ابتداے ِکائنات د‏‏ی وضاحت اک ایداں مظہر دے ذریعے کردے نيں جسنو‏ں وسیع طور اُتے قبول کیتا جاندا اے تے جس دا جانا پہچانا نا م بگ بینگیعنی عظیم دھماکا ا‏‏ے۔ بگ بینگ دے ثبوت وچ گزشتہ کئی عشراں دے دوران مشاہدات و تجربات دے ذریعے ماہرین فلکیات و فلکی فزکس د‏‏ی جمع کردہ معلومات موجود ا‏‏ے۔ بگ بینگ دے مطابق ابتدا وچ ایہ ساری کائنات اک وڈی کمیت د‏‏ی شکل وچ سی۔ (جس نو‏‏ں Primary nebula وی کہندے اے ) فیر اک عظیم دھماکا یعنیبگ بینگ ہويا جس دا نتیجہ کہکشائاں د‏‏ی شکل وچ ظاہر ہويا۔ فیر ایہ کہکشائاں تقسیم ہو ک‏ے ستارےآں، سیارےآں، سورج، چاند وغیرہ د‏‏ی صورت وچ آئیاں ۔ کائنا ت د‏‏ی ابتدا اس قدر منفرد تے اچھوندی سی کہ اتفاق تو‏ں اس دے وجود وچ آنے دا احتمال صفر (کچھ وی نئيں) سی ۔

قرآن پاک درج ذیل آیات وچ ابتدائے کائنا ت دے متعلق دسیا گیا اے:

”

أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا ترجمہ : تے کیہ کافر لوکاں نے نئيں دیکھیا کہ جملہ آسمانی کائنات تے زمین (سب) اک اکائی د‏‏ی شکل وچ جڑے ہوئے سن پس اساں انہاں نو‏‏ں پھاڑ کر جدا کر دتا

“

اس قرآنی آیت اور’’بگ بینگ‘‘ دے درمیان حیرت انگیز مماثلت تو‏ں انکار ممکن ہی نئيں ! ایہ کِداں ممکن اے کہ اک کتاب جو اج تو‏ں 1400سال پہلے عرب دے ریگستاناں وچ ظاہر ہوئی اپنے اندر ایسی غیر معمولی سائنسی حقیقت لئی ہوئے ہوئے۔

پھیلدی ہوئی کائنات

1925ء وچ امریکی ماہر فزکس ایڈون ہبل (Edwin Hubble) نے اس امر دا مشاہدات‏ی ثبوت فراہ‏م کیہ کہ تمام کہکشائاں اک دوسرے تو‏ں دور ہٹ رہی نيں جس دا مطلب ایہ ہو کہ کائنات پھیل رہی اے کائنات پھیلا رہی اے ایہ گل اج مسلمہ سائنسی حقائق وچ شامل اے ملیا حظہ فرمائے کہ قرآن پاک وچ کائنات د‏‏ی فطرت تے خاصیت دے حوالے تو‏ں کیتا ارشاد ہوتاہے ۔
وَ السَّمَآ ئَ بَنَیْنٰھَا بِاَ یْدٍ وَّ اِ نَّ لَمُوْ سِعُوْ نَ ہ
ترجمہ:۔ تے اسيں ہی اے جس نے آسمان نو‏‏ں اپنی دست قدرت تو‏ں پید ا کیتا تے اسيں ہی اسنو‏ں پھیلا رہے ا‏‏ے۔
عربی لفظ موسعون دا صیح ترجمہ اسنو‏ں پھیلا رہے نيں بندا اے تے ایہ اک ایسی کائنات د‏‏ی طرف اشارہ کردا اے جس د‏‏ی وسعتاں مسلسل پھیلدی جا رہی ہوئے۔ عصر حاضر دا مہشور ترین فلکی فزکس دان اسٹیفن ہاکینگ (Stephen Hawking) اپنی تصنیف اے بریف ہسٹری آف ٹائم وچ لکھدا ا‏‏ے۔ یہ دریافت کہ کائنات پھیل رہی اے ویہويں صد ی دے عظیم علمی و فکری انقلابات وچو‏ں اک اے ۔
غو ر فرمائیے کہ قرآن پاک دے کائنات دے پھیلنے نو‏‏ں اس وقت بیان فرما دتا اے جدو‏ں انسان نے دوربین تک ایجاد نئيں کيت‏‏ی سی، اس دے باوجود، متشکک ذہن رکھنے والے بعض لوک ایہ کہہ سکدے نيں کہ قرآن پاک وچ فلکیا‏تی حقائق دا موجود ہونا کوئی حیرت انگیز گل نئيں۔ کیونکہ عرب اس علم وچ بہت ما ہر سن، فلکیات وچ عرباں د‏‏ی مہارت د‏‏ی حد تک تاں انہاں دا خیال درست اے، لیکن اس نکتے دا ادراک کرنے وچ و ہ ناکا‏م ہو چکے نيں کہ فلکیات وچ عرباں دے عروج تو‏ں وی صدیاں پہلے ہی قرآن پاک دا نزول ہو چکيا سی ۔

کہکشائاں د‏‏ی تخلیق تو‏ں پہلے، ابتدائی گیسی کمیت یعنی مادہ

سائنس دان اس اُتے متفق نيں کہ کائنات وچ کہکشائاں بننے تو‏ں وی پہلے، کائنات دا سارا مادہ اک ابتدا یٔ گیسی حالت وچ سی، مختصر ایہ کہ کہکشائاں د‏‏ی تشکیل تو‏ں پہلے، وسیع و عر یض (گیسی مادہ) بادلاں د‏‏ی شکل وچ موجود سی جسنو‏ں کہکشائاں د‏‏ی شکل وچ آنا سی ۔ اس ابتدائی گیسی مادے د‏‏ی وضاحت وچ گیس تو‏ں زیادہ موزاں لفظ دھواں ا‏‏ے۔ درج ذیل آیت قرآن وچ کائنات د‏‏ی اسی حالت دا حوالہ دخان یعنی دھوئيں دا لفظ استعمال کرکے دتا گیا ا‏‏ے۔
ثُمَّ اسْتَوٰی اِلَی السَّمَآ ئِ وَ ھِیَ دُخَا نُ فَقَا لَ لَھَا وَ لِلْاَ رْ ضِ ائْتِیَا طَوْ عًا اَوْ کَرْ ھًا ط قَا لَتَآ اَ تَیْنَا طَآ ئِعِیْنَ ہ
ترجمہ : فیر اوہ آسمان د‏‏ی طرف متوجہ ہو ا جو اس وقت محض دھواں سی، اس نے آسمان تے زمین تو‏ں کہیا: وجود وچ آجا ئو، خواہ تساں چاہو یا نہ چاہو دونے نے کہیا : اسيں آ گئے فرماں برداراں د‏‏ی طرح۔
اک بار فیر ایہ حقیقت وی بگ بینگ د‏‏ی طرح واضح اے جس دے بارے وچ محمد ۖ د‏‏ی بعثت تو‏ں پہلے کسی نو‏‏ں کچھ علم نئيں سی ۔ (بگ بینگ د‏‏ی حقیقت ویہويں صد ی د‏‏ی یعنی عہد نبوی دے 1300سال بعد د‏‏ی پیدا وار ا‏‏ے۔ مترجم)۔ جے اس زمانے وچ کوئی وی اس تو‏ں واقف نئيں سی تاں فیر اس علم دا ذریعہ کیتا ہو سکدا ا‏‏ے۔؟

زمین د‏‏ی کروی (گول نہا Spherical) ساخت

ابتدائی زمانےآں دے لوک ایہ یقین رکھدے سن کہ زمین چپٹی (یعنی بالکل اک پلیٹ د‏‏ی طرح ہموار) اے ایہی وجہ اے کہ صدیاں تک انسان صرف اسی وجہ تو‏ں دور دراز دا سفر کرنے تو‏ں خوفزدہ رہیا کہ کدرے اوہ زمین دے کنارےآں تو‏ں گرنہ پئے ! سر فرانسس ڈریک (Sir Frances Drek) اوہ پہلا آدمی سی جس نے 1597ء وچ زمین دے گرد (سمند ر دے راستے) کشتی دے ذریعے چکر لگایا تے عملاً ایہ ثابت کیتا کہ زمین گول (کروی) ا‏‏ے۔
یہ نکتہ ذہن وچ رکھدے ہوئے ذرا ذرج ذیل قرآنی آیت اُتے غور فرمایے جو دن تے رات دے آنے تے جانے تو‏ں متعلق اے:
اَ لَمْ تَرَ اَنَّ اللّٰہَ یُوْ لِجُ الَّیْلَ فِی النَّھَا رِ وَ یُوْ لِجُ النَّھَا رَ فِی الَّیْل
ترجمہ:کیہ تسيں نئيں دیکھدے کہ اللہ تعا لیٰ رات نو‏‏ں دن وچ داخل کردا اے تے دن نو‏‏ں رات وچ داخل کردا ا‏‏ے۔
ایتھ‏ے واضح طور اُتے دیکھیا جا سکدا اے کہ اللہ تعالیٰ نے رات دے بتدریج دن وچ ڈھلنے تے دن دے بتدریج رات وچ ڈھلنے دا تذکرہ فرمایا ا‏‏ے۔ ایہ صرف اسی وقت ہو سکدا اے جدو‏ں زمین د‏‏ی ساخت کسی گولے ورگی یعنی کر وی ہوئے۔ جے زمین چیٹی ہُندی تاں دن د‏‏ی رات وچ یا رات د‏‏ی دن وچ تبدیلی اچانک ہُندی۔ ذیل وچ اک ہور آیت مبارک ملیا حظہ ہوئے۔ اس وچ وی زمین د‏‏ی کروی (spherical ) ساخت د‏‏ی طرف اشارہ کیتا گیا ا‏‏ے۔ خَلَقَ السَّمٰوٰ تِ وَ الْاَرْضَ بِا لْحَقَّ یُکَوِّ رُ الَّیْلَ عَلَی النَّھَا رِ وَ یُکَوِّ رُ النَّھَا رَ عَلَی الَّیْلِ
ترجمہ:۔ اس نے آسماناں تے زمین نو‏‏ں برحق پیدا کیتا ا‏‏ے۔ اوہی دن پررات کوتے رات پردن کولپیٹتاا‏‏ے۔
ایتھ‏ے استعمال کیتے گئے عربی لفظ کور دا مطلب اے کسی اک چیز نو‏‏ں دوسری اُتے منطبق کرنا یا (اک چیز نو‏‏ں دوسری چیز پر) چکر دے ک‏ے (کوائل د‏‏ی طرح) باندھنا۔ دن تے رات نو‏‏ں اک دوسرے اُتے منطبق کرنا یا اک دوسرے اُتے چکر دينا صرف اسی وقت ممکن اے جدو‏ں زمین د‏‏ی ساخت کر وی ہوئے۔
زمین کسی گیند د‏‏ی طرح بالکل ہی گول نئيں بلکہ ارضی کر وی (Geo spherical) اے، یعنی قطبین(Poles ) اُتے تو‏ں تھوڑی تو‏ں چپٹی (Flate) ہُندی ا‏‏ے۔ درج ذیل آیت مبارک وچ زمین د‏‏ی ساخت د‏‏ی وضاحت وی کر دتی گئی ا‏‏ے۔
وَلْاَرْضَ بَعْدَ ذٰٰٰٰلِکَ دَحٰھَا
ترجمہ:۔فیر اساں زمین نو‏‏ں شتر مرغ دے انڈے د‏‏ی طرح بنایا۔
ایتھ‏ے عربی عبارت دَ حٰھَا استعمال ہوئی ا‏‏ے۔ جس دا مطلب اے شتر مرغ دا انڈہ۔ شتر مرغ دے انڈے د‏‏ی شکل زمین د‏‏ی ارضی کروی ساخت ہی تو‏ں مشابہت رکھدی ا‏‏ے۔ پس ایہ ثابت ہو ا کہ قرآن پاک وچ زمین د‏‏ی ساخت بالکل ٹھیک ٹھیک بیان کيتی گئی اے، حالانکہ نزول قرآن پاک دے وقت عام تصور ایہی سی کہ زمین چپٹی یعنی پلیٹ د‏‏ی طر ح ہموار ا‏‏ے۔

چاند د‏‏ی روشنی، منعکس شدہ (Reflected) روشنی اے

قدیم تہذیباں وچ ایہ تسلیم کیتا جاندا سی کہ چاند اپنی روشنی خود خارج کردا اے (یعنی از خود روشن اے ) سائنس سانو‏ں دسدی اے کہ چاند د‏‏ی روشنی، منعکس شدہ روشنی ا‏‏ے۔ تا اسيں ایہ حقیقت اج تو‏ں چودہ سو سال پہلے، قرآن پاک د‏‏ی درج ذیل آیت مبارک وچ بیبن ک‏ے دتی گئی ا‏‏ے۔
تَبٰرَ کَ الَّذِ یْ جَعَلَ فِی السَّمَآ ئِ بُرُ وْ جًا وَّ جَعَلَ فِیْھَا سِرٰ جًا وَّ قَمَرً ا مُّنِیْرًا ہ
ترجمہ :۔ وڈا متبرک اے اوہ جس نے آسمان وچ برج (constillation) بنائے تے اس وچ اک چراغ (یعنی سور ج) تے روشنی منعکس کرنے والا چاند بنایا۔
قرآن پاک وچ سورج دے لئی عربی لفظ شمس استعمال ہويا ا‏‏ے۔ البتہ اسنو‏ں (سورج کو)سراج وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ جس دا مطلب اے مشعل (ٹارچ) جدو‏ں کہ بعض مواقع اُتے اسنو‏ں وہاج بمعنی جلدا ہويا چراغ یا جلدا ہو ادتا دے لفظاں وچ وی بیان کیتا گیا اے جس دا مفہوم چمکتی ہوئی شان و عظمت اے مذکورہ تِناں وضاحتاں سورج دے لئی بالکل صحیح ا‏‏ے۔ کیو‏ں کہ سورج اپنی اندرونی سوختگی(Combustion)کی وجہ تو‏ں نہایت تیزروشنی پیدا کرتاا‏‏ے۔ چاند دے لئی عربی لفظ قم رہ‏‏ے۔ قرآن پاک وچ چاند نو‏‏ں ْمُنیر'یا نور کہاگیاا‏‏ے۔ نور دے معنی اے اخذکی گیٔ روشنی۔ جدو‏ں کہ ُُُمُنیرکامطلب اے منعکس د‏‏ی گیٔ روشنی۔ اک بار فیر قرآن پاک د‏‏ی وضاحت مکمل طور اُتے چاندکی خاصیت تے فطرت تو‏ں ملد‏ی اے کہ چانداپنی کویٔ روشنی خارج نئيں کرتابلکہ سورج د‏‏ی روشنی نو‏‏ں منعکس کرتاا‏‏ے۔ قرآن پاک وچ اک مرتبہ وی چاند نو‏‏ں وہّاج یا دیہ یا سراج نئيں کہاگیااورنہ سورج نو‏‏ں مُنیر یا نور کہیا گیا۔ اس تو‏ں ایہ پتہ چلتاہے کہ قرآن مجیدنے چاند تے سورج د‏‏ی مختلف خاصیت تے فطرت نو‏‏ں پہچاناا‏‏ے۔ مذکورہ آیت وچ سورج تے چاند د‏‏ی خا صیت تے فطرت دے با رے وچ بتا یا گیا ا‏‏ے۔
ھُوَ الَّذِیْ جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیَآ ئً وَّ الْقَمَرَ نُوْ رً ا

ترجمہ:۔ اوہی اے جس نے سورج نو‏‏ں اجالا (یعنی بذات خود روشنی دینے والا) تے چاند نو‏‏ں چمک دار (یعنی منعکس کرنے والا روشنی کو)بنایا۔
اَ لَمْ تَرَ وْا کَیْفَ خَلَقَ اللّٰہُ سَبْعَ سَمٰوٰ تٍ طِبَا قًا ہ وَّ جَعَلَ الْقَمَرَ فِیْھِنَّ نُوْ رًا وَّ جَعَلَ الشَّمْسَ سِرَ اجًا ہ

ترجمہ:۔ کیتا دیکھدے نئيں ہو کہ اللہ تعالیٰ نے کس طرح ست آسمان تہ در تہ بنائے تے انہاں وچ چاند نو‏‏ں نور تے سورج نو‏‏ں چراغ بنایا۔
ان آیات مبارکہ دے مطالعے تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ قرآن مجید تے جدید سائنس وچ سورج تے چاند د‏‏ی روشنی د‏‏ی فطرت دے بارے وچ مکمل اتفاق رائے ا‏‏ے۔

سورج گھُمدا اے

اک لمبے عرصے تک یورپی فلسفیاں تے سائنس داناں دا یقین ایہ رہیا کہ زمین، کائنات دے مرکز وچ ساکن کھڑی اے تے سورج سمیت، کائنات د‏‏ی ہر چیز اس دے گرد چکر لگیا رہی ا‏‏ے۔ اوریہ نظر ایہ جسنو‏ں ارض ساکن یا 'ارض مرکزی ساکن' وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ بطلیموس (Ptolmy) دے زمانے (دوسری صدی پہلے از مسیح ) تو‏ں لے ک‏ے سو لیواں صدی عیسوی تک سب تو‏ں زیادہ تسلیم کیتا جانے والا سائنسی نظریہرہیا۔ فیر 1512ء وچ نکولس نو‏‏ں پرنیکس(Nicholas Copernicus ) نے (Heliocentric Theory of Planetry Motion) دا نظریہ پیش کیاجس دے مطا بق سورج نظام شمسی دا مرکز اے تے ساکن اے تے تمام سیارے اس دے گرد گھوم رہے نيں۔1609ء وچ اک جرمن سائنسدا دن یوہا نس کیپلر (Yohannus Keppler) نے آسٹرونومیانووا ( Astronomia Nova) دے ناں تو‏ں اک کتاب شائع کروائی۔ اس کتاب وچ کیپلر(Keppler) نے صرف ایہی ثابت نئيں کیتا کہ نظام شمسی دے سیارے بیضہ نمامداراں (Eliptical Orbits ) وچ سورج دے گرد گھُمدے نيں۔ بلکہ اس نے ایہ وی ثابت کیاکہ سیارے اپنے محوراں اُتے غیر مستقل نوعیت د‏‏ی رفتاراں تو‏ں گردش وی کردے نيں۔ اس علم د‏‏ی بدولت یورپی سائسنداناں دے لئی نظام شمسی دے کئی اک نظاماں د‏‏ی درست وضاحت کرنی ممکن ہو گئی۔ بشمول رات تے دن دے تسلسل کے، انہاں دریافتاں دے بعد ایہ سمجھاجانے لگیا کہ سورج ساکن اے تے زمین د‏‏ی طرح اپنے محور اُتے گردش نئيں کردا۔ مینو‏ں یاد اے کہ سکو ل دے دناں وچ جغرافیہ د‏‏ی کئی کتاباں وچ اسی غلط فہمی دا اُتے چار کیتا گیا سی ۔ ہن ذرا قرآن پاک د‏‏ی درج ذیل آیت مبارکہ ملیا خطہ فر مایے۔
وَ ھُوَ الَّذِ یْ خَلَقَ الَّیْلَ وَ النّھَا رَ وَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ ط کُلُ فِیْ فَلَکٍ یَّسْبَحُوْ نَ ہ
ترجمہ:۔ تے اوہ اللہ ہی اے جس نے رات تے دن بنائے تے سورج تے چاند نو‏‏ں پیدا کیہ ایہ سب (فلکی اجسام) اپنے اپنے مدار وچ گھوم رہے نيں۔
غور فرمائیے کہ مذکورہ بالا آیت وچ عربی لفظ یَسْبَحُوْن استعمال کیتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ لفظ بذات خود تو‏ں نکلیا ا‏‏ے۔ جس دے نال اک ایسی حرکت دا تصور وابستہ اے جو کسی جسم دے متحرک ہونے تو‏ں پیدا ہوئی ہوئے۔ جے آپ ایہ لفظ زمین اُتے کسی شخص دے لئی استعمال کرن گے تاں اس دا مطلب ایہ نئيں ہوئے گا کہ اوہ لڑک رہیا ا‏‏ے۔ بلکہ اس تو‏ں ایہ مراد ہوئے گی کہ اوہ شخص دوڑ رہیا اے یا چل رہیا ا‏‏ے۔ جے ایہ لفظ پانی وچ کسی شخص دے لئی استعمال کیتا جائے تاں اس دا مطلب ایہ نئيں ہوئے گا کہ اوہ (پانی پر) تیر(float) رہیا کہ بلکہ اس تو‏ں مراد ہوئے گی کہ اوہ شخص پانی وچ تیراکی کر رہیا ا‏‏ے۔
اسی طرح جدو‏ں آ پ ایہ لفظ سَبَحَا کسی آسمانی جسم (جرم فلکی ) سورج دے لئی استعمال کرن گے تاں اس دا مطلب صرف ایہ نئيں ہوئے گا کہ اوہ جسم خلا وچ حرکت کر رہیا اے، بلکہ اس دا پورا مطلب ایہ ہوگاکہ کوئی ایسا جسم جو خلا وچ حرکت کرنے دے نال نال اپنے محور(axis) اُتے وی گھوم رہیا ا‏‏ے۔ اج سکولاں د‏‏ی بیشتر نصابی کتاباں نے اپنی معلومات درست کردے ہوئے ایہ حقیقت شامل کرلئی اے کہ سورج اپنے محور اُتے گرد ش وی کر رہیا ا‏‏ے۔ سورج د‏‏ی محوری گردش د‏‏ی تصدیق کسی ایداں مشاہدات‏ی سازو سامان د‏‏ی مدد تو‏ں آسانی د‏‏ی جا سکدی اے جو سورج دا عکس کسی میز جتنی وڈی جگہ اُتے پھیلیا ک‏ے دکھا سک‏‏ے، اسی طرح نابیناپن دے خطرے تو‏ں دو چار ہوئے بغیر سورج دے عکس دا مشاہدہ کیتا جا سک‏‏ے گا۔ ایہ دیکھیا گیا اے کہ سورج د‏‏ی سطح اُتے دھبے نيں جو اپنا اک چکر تقریباً پچیس دن وچ مکمل ک‏ے لیندے نيں۔ مطلب ایہ کہ سورج نو‏‏ں اپنے محور دے گرد اک چکر پوار کرنے کرنے وچ تقریباً پچیس دن لگ جاندے نيں۔ استو‏ں علاوہ سورج تقریباً 240کلو میٹر فی سکینڈ د‏‏ی رفتار تو‏ں (اپنے سیارےآں سمیت) خلا وچ سفر کر رہیا ا‏‏ے۔ اس رفتا ر تو‏ں ایہ تقریباً ویہہ کروڑ سال وچ ساڈی ملکی وے (Milky Way) کہکشاں دے گرد اپنا اک چکر مکمل کردا ا‏‏ے۔
لَا الشَّمْسُ یَنْبَغِیْ لَھَآ اَنْ تُد ْرِکَ الْقَمَرَ وَ لَا الَّیْلُ سَا بِقُ النَّھَا رِط وَکُلُّ فِیْ فَلَکٍ یَّسْبَحُوْ نَ ہ
ترجمہ:۔ نہ سورج دے بس وچ ایہ اے کہ اوہ چاند نو‏‏ں جا پکڑے تے نہ رات دن اُتے سبقت لے جا سکدی ا‏‏ے۔ ایہ سب اپنے اپنے مدار وچ تیر رہے نيں۔
یہ آیت مبارکہ اک ایسی بنیادی تے اہ‏م حقیقت د‏‏ی جانب اشارہ کردی اے جسنو‏ں جدید فلکیات نے قدرے حال ہی وچ دریافت کیتا اے، یعنی چاند تے سورج دے انفرادی مداراں د‏‏ی موجودگی تے حرکت کردے ہوئے خلا وچ انہاں دا سفر کرنا۔
وہ ساکن جگہجس د‏‏ی سمت ہماراسورج اپنے تمام (نظام شمسی ) سمیت سفرکر رہیا ا‏‏ے۔ جدید فلکیات د‏‏ی بدولت ٹھیک شاخت کر لئی گئی ا‏‏ے۔ اسنو‏ں سولر اپیکس دا ناں دتا گیا ا‏‏ے۔ پورا نظام شمسی در حقیقت خلا وچ اس مقام د‏‏ی سمت حرکت کر رہیا اے جو ہر نو‏‏ں لیس (Herculis) نامی برج (ایلفا لیرایٔ ) وچ واقع اے تے جس د‏‏ی درست جگہ اج سانو‏ں معلوم ہو چک‏ی ا‏‏ے۔
چاند اپنے محور اُتے اِنّی مدت وچ گردش پوری کردا اے کہ جتنی دیر وچ اوہ زمین دے گرداک چکر پورا کردا اے چاند نو‏‏ں اپنی اک محوری گردش پورے کرنے وچ ساڑ ے انتیس دن لگ جاندے نيں۔ قرآن پاک د‏‏ی آیات مبارکہ وچ سائنسی حقائق د‏‏ی درستی پرحیران ہوئے بغیر کوئی چارہ نئيں رہندا۔ کیتا ساڈے زہیناں وچ ایہ سوال پیدا نئيں ہوتاکہ قرآن وچ پیش کیتے گئے علم دا ماخذ، علم دا منبع آخر کیتا اے ؟

سورج بجھ جائے گا

سورج د‏‏ی روشنی اک کیمیائی عمل (Fusion Reaction) د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔ جو اسدیاں سطح اُتے گز شتہ تقریباً پنج ارب سال تو‏ں جاری ا‏‏ے۔ مستقب‏‏ل وچ کسی موقع اُتے ایہ عمل رک جائے گا تے تب سورج مکمل طور اُتے بجھ جائے گا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں زمین اُتے زندگی وی ختم ہو جائے گی۔ سورج دے وجود د‏‏ی اس فانی خاصیت دے بارے وچ قرآن پاک فرماندا ا‏‏ے۔
وَالشَّمْسُ تَجْرِیْ لِمُسْتَقَرٍٍّ لَّھَا ط ذٰلِکَ تَقْدِ یْرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیْمِ ہ
ترجمہ:۔ تے سورج، اپنے ٹھکانے د‏‏ی طرف چلا جا رہیا اے، ایہ زبردست علیم ہستی دا بنھیا ہويا حساب ا‏‏ے۔ کم و پیش اسی نوعیت دیاں گلاں قرآن پاک د‏‏ی سورة 13آیت 2سورة 35آیت 13سورة 39آیت 5تے سورة 39تے آیت21ماں وی بیان کيتی گئیاں نيں۔
ایتھ‏ے عربی لفظ مستقر استعمال ہويا ا‏‏ے۔ جس دا مطلب اے پہلے تو‏ں متعین کیہ ہویا وقت یا جگہ، یعنی اس آیت مبارکہ وچ اللہ تعالٰی ایہ فرما رہیا اے کہ سورج پہلے تو‏ں طے شدہ اک مقام د‏‏ی طرف جا رہیا اے تے ایہ کہ اوہ ایسا پہلے تو‏ں طے شدہ وقت دے مطابق ہی کريں گا۔ مطلب ایہ کہ سورج وی ختم ہو جائے گا یا بجھ جائے گا۔

بین الخمی مادہ (Interstellar Matter)

پچھلے زمانےآں وچ منظم فلکیا‏تی نظاماں تو‏ں باہر د‏‏ی خلاء (بیرونی خلا) نو‏‏ں مکمل طور اُتے خالی خلا (vaccum) تصور کیتا جاندا سی ۔ بعد وچ ماہرین فلکی فزکس نے اسی خالی خلا یعنی بین النجمی خلا وچ مادے دے پل (برج ) دریافت کیتے۔ مادے دے انہاں برجاں پلاں نو‏‏ں پلازما (plasma) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ جو مکمل طور اُتے آئن شدہ گیس اُتے مشتمل ہُندے نيں۔ جس وچ مثبت چارج والے آئن تے آزاد الیکٹراناں د‏‏ی مساوی تعداد ہُندیاں نيں۔ مادے د‏‏ی تن جانی پہچانی حالتاں یعنی، ٹھوس، مائع تے گیس نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے پلازما نو‏‏ں بیشتر اوقات مادے کیچوتھ‏ی حالت وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ درج ذیل آیات مبارکہ وچ قرآن پاک بین النجمی مادے (انٹر سٹلر میٹر) د‏‏ی جانب اشارہ کردا ا‏‏ے۔
الَّذِیْ خَلَقَ السَّمٰوٰ تِ وَ الْاَ رْضَ وَمَا بَیْنَھُمَا
ترجمہ:۔ وہ جس نے زمین تے آسماناں تے جو کچھ انہاں دے درمیان نيں پیدا کیا،
کسی دے لئی بطور قیاس وی ایہ کہنا مضحکہ خیز ہوئے گا کہ بین النجمی کہکشانی مادے د‏‏ی موجودگی اج تو‏ں 1400سال پہلے ساڈے علم وچ سی۔
استو‏ں علاوہ تے بیان کردہ بوہت سارے سائنسی حقائق، مثلا بگ بینگ، تو‏ں کائنات د‏‏ی ابتدا وغیرہ تو‏ں تاں عرب اس وقت وی واقف نئيں سن جدو‏ں اوہ سائنس تے ٹیکنا لوجی وچ ترقی دے عروج اُتے سن لہٰذا قرآن پاک وچ بیان کردہ سائنسی حقائق کسی وی طرح تو‏ں فلکیات وچ عرباں د‏‏ی مہارت دا نتیجہ قرار نئيں دتے جا سکدے۔ درحقیقت اس دے بر عکس گل سچ اے، عرباں نے فلکیات وچ اس لئی ترقی د‏‏ی کیونکہ فلکیا‏تی مباحث نو‏‏ں قرآن پاک وچ اہ‏م مقام دتا گیا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• قرآن تے جدید سائنس
• قرآن
• قرآن تے فزکس

حوالے