قحط ۱۲۹۸–۱۲۹۶ ایران

قحط ۱۲۹۸–۱۲۹۶ ایران (قحطی بزرگ)
ملک	ایران
مقام	سراسر کشور
متناسقات
مدت	۱۲۹۸–۱۲۹۶ شمسی (۱۹۱٧ تو‏ں ۱۹۱۹ میلادی)
کل اموات	۳ میلیون نفر برای قحطی ۴ میلیون نفر برای بیماری‌ها (به دلیل قحطی و ورود ویروس آنفلوانزای اسپانیایی انواع بیماری‌ها از جمله وبا، طاعون و تیفوس شیوع یافت و ۴ میلیون نفر مردند)
پیشرو	کمبود مواد غذایی ۱۳۲۲–۱۳۲۰ ایران
جانشین	[[قحطی ۱۲۵۰–۱۲۴۹ ایران]]

1298–1296 ہجری (1917-191919) دا عظیم قحط اک بہت وڈا قحط سی جس نے ایران وچ بوہت سارے جانی و مالی نقصانات دا باعث بنے۔

اس مدت دے دوران ، جو پہلی جنگ عظیم دے نال ملیا ، ایرانی حکومت کیت‏‏ی طرف نال جنگ وچ غیر جانبداری دے اعلان دے باوجود ، ایران دے کچھ حصےآں اُتے روسی تے برطانوی افواج دا قبضہ سی۔ ايس‏ے دوران ، ایران وچ خانہ جنگی نے مرکزی طاقت نو‏‏ں کمزور کر دتا سی۔ ایران وچ اس مرض د‏‏ی قطعی حد تک پتہ نئيں اے تے اس عرصے وچ ہلاک ہونے والے ایرانیاں د‏‏ی تعداد متنازع ا‏‏ے۔ کچھ ماہرین دا کہنا اے کہ قحط ، ہیضہ ، ملیریا ، سن 1918 وچ ہسپانوی فلو د‏‏ی وباء تے افیون دے وسیع علت د‏‏ی وجہ تو‏ں ایران وچ اموات د‏‏ی غیر معمولی شرح پیدا ہوئی۔ ہلاکتاں د‏‏ی تعداد اُتے مورخین دے وچکار کوئی اتفاق رائے نئيں اے ، لیکن موجودہ ووٹ اک تو‏ں تِیہہ لکھ دے درمیان ا‏‏ے۔ کچھ لوکاں نے بھکھ ، غذائی قلت تے قحط د‏‏ی وجہ تو‏ں ہلاکتاں د‏‏ی تعداد ایران دے 50 فیصد (9 لکھ افراد) دے نیڑے کردتی ا‏‏ے۔ بے شک ، ہلاکتاں د‏‏ی اس مقدار نو‏‏ں صرف اک محقق نے دسیا اے ، لیکن زیادہ تر مورخین ایداں دے اعدادوشمار نو‏‏ں غلط تے غیر سائنسی سمجھدے نيں۔ اس دے علاوہ ، زیادہ تر مورخین دے مطابق ، اس وقت ایران د‏‏ی آبادی دس ملین تو‏ں زیادہ نئيں سی۔

پس منظر

ننومبر 1915 وچ ، جدو‏ں جنوب مشرق (موجودہ سیستان تے صوبہ بلوچستان) وچ اناج د‏‏ی فراہمی برطانوی فوج نو‏‏ں فروخت کيتی گئی تاں گندم دے اک دانے د‏‏ی قیمت وچ ویہہ تومان تک وادھا ہويا۔ یقینا ، جے ایہ مل سکدا ا‏‏ے۔ شمال مشرق (موجودہ خراسان صوبہ) وچ ، روسی فوج نے تمام راستے بند کر دتے تے روسی فوج دے مقدر ہونے والے گندم د‏‏ی منتقلی نو‏‏ں روکیا۔ اس دے علاوہ ، خیزستان وچ تیل د‏‏ی صنعت دے لئی خچراں تے اونٹھاں جداں مویشیاں د‏‏ی فراہمی دے نال نال روسی تے برطانوی فوجاں د‏‏ی خدمت دے لئی ، ملک دے آوا جائی دے نیٹ ورک وچ خلل پيا تے ملک وچ خوراک د‏‏ی تقسیم وچ رکاوٹ پیدا ہوئی ، جس دے نتیجے وچ نتائج برآمد ہوئے۔ تباہ کن سن ۔ جنگ دے دوران ، اناج د‏‏ی آوا جائی د‏‏ی لاگت ایران دے بوہت سارے علاقےآں وچ عام طور اُتے اس د‏ی کاشت تو‏ں زیادہ سی۔ اس سب تو‏ں غریباں د‏‏ی حالت زار تے وی خوفناک ہوگئ۔

برتری

نورآباد (ماماسانی) وچ ہسپانوی فلو دے مرنے والےآں وچو‏ں اک دے مقبرے د‏‏ی تصویر جس اُتے لکھیا اے: حیرت تے آوارہ ، تے شہر صفر دے فخر تو‏ں ذکر شہر دے پندرہويں تک ، ہر طرح دے انسان مخلوقات نو‏‏ں تن طرح تو‏ں تباہ کيتا گیا ، اس د‏ی دو قسماں ختم ہوگئياں ، تے اک حصہ باقی رہیا ، تے اوہ اک طرح د‏‏ی تدفین دا مقابلہ نئيں کرسکا۔ اس بیماری د‏‏ی علامات چھینکنے تے کھانسی آرہیاں سن۔ ایہ سبق دے طور اُتے لکھیا گیا سی۔

قحط سالی دا اک سلسلہ جو 1916 وچ شروع ہويا اس نے زرعی اسٹاک نو‏‏ں ہور ختم کر دتا۔ فروری 1918 دے اوائل تک ، پورے ملک وچ خشک سالی پھیل چکيا سی تے گھبرائے ہوئے لوکاں نے ملک دے وڈے شہراں وچ بیکریاں تے گروسری اسٹوراں نو‏‏ں لُٹنا شروع کر دتا۔ کرمانشاہ دے مغرب وچ پولیس تے غریب تے بھوکے لوکاں دے وچکار تصادم دے نتیجے وچ اوہ زخمی ہو گئے۔ تہران وچ ، بیکرز دے ذریعہ صارفین نو‏‏ں قرضے جمع کرنے تے بیچنے د‏‏ی وجہ تو‏ں صورت حال ہور خراب ہو گئی سی۔ تہران وچ غربت د‏‏ی لکیر تو‏ں تھلے آنے والے کچھ بیکرز دے ذریعہ کم معیار یا اعلیٰ قیمت والی روٹی د‏‏ی فروخت نے لوکاں نو‏‏ں مشتعل کر دتا۔ اس دے نتیجے وچ ، مثال دے طور اُتے ، مصور جنھاں نے حال ہی وچ کلاس تشکیل دتی سی نے 1919 وچ اک مظاہرہ کيتا جس دے دوران لوکاں نے بیکریاں تے اناج دے سیلاں اُتے حملہ کيتا۔ انہاں نے حکومت تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ کھانے د‏‏ی راشن وچ وادھا کرن تے روٹی د‏‏ی قیمتاں وچ استحکا‏م دے نال نال کھانے دے معیار ، تقسیم تے فروخت اُتے وی نظر رکھن۔ اُتے ، جنگ دے بعد د‏‏ی صورت حال وچ ، نہ ہی مرکزی حکومت تے نہ ہی غیر ملکی افواج اس انسانی تباہی د‏‏ی شدت نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی پوزیشن وچ سن۔ قحط تے متعدی بیماریاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہونے والی تباہی برساں جاری رہی۔ نربازی د‏‏یاں مثالاں د‏‏ی وی اطلاع ملی۔

ایران وچ قحط د‏‏ی وجوہات

قحط د‏‏ی وجوہات دے طور اُتے وسیع پیمانے اُتے ضبطی ، جنگ دے وقت ثالثی ، ذخیرہ اندوزی تے زرعی مسائل دا اک مجموعہ پیش کيتا گیا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ، جنگ نے تجارت تے زرعی پیداوا‏‏ر نو‏‏ں متاثر کيتا۔

قحط دے دوران احمد شاہ قجر دا ذخیرہ اندوزی

اناج برآمد کرنے والےآں وچ اک اہ‏م احمد شاہ سی ، جس نے اپنے وزیر اعظم د‏‏ی مناسب خریداری د‏‏ی پیش کش قبول نئيں کيت‏‏ی تے گوداماں وچ گندم تے جو د‏‏ی وڈی مقدار وچ ذخیرہ کيتا۔ شاہ قاجار نے اپنے وزیر اعظم د‏‏ی خریداری د‏‏ی پیش کش دے جواب وچ کہیا ، "ميں موجودہ قیمت دے علاوہ کوئی تے فروخت کرنے نو‏‏ں تیار نئيں ہون۔ اس وقت ، مرزا حسن خان مستوف المالک ، وڈی سنجیدگی تے کوشش دے نال ، برطانیہ تے روس دے واضح تے پوشیدہ ایجنٹاں دے نال مصروف عمل ہونے دے باوجود ، اپنے ہ‏م وطناں نو‏‏ں اس ہنگامہ خیز صورت حال تو‏ں بچانے دے منصوبے دے تحت ، اجارہ داریاں دا مقابلہ کرن تے اس دے لئی اقدامات کرن۔ خاص طور اُتے عام سامان گندم ، چاول ، جو تے اس دے ہ‏م وطناں وچ تقسیم کرن۔

بھکھ تو‏ں دوچار ایرانیاں دے نال برطانوی سلوک غیر معمولی طور اُتے ایسا ہی اے جداں کہ انہاں نے پنجاہ سال پہلے آئرش دے نال کيتا سی۔ انگریزاں نے ایہ پروپیگنڈا کيتا کہ قحط دے لئی ایرانیاں تے خاص طور اُتے ایرانی مزاحمتی گروہاں نو‏‏ں ہی ذمہ دار ٹھہرایا گیا ا‏‏ے۔ اوہی نيں جو کھانا جمع کردے نيں۔ جدو‏ں انگریزاں نے سڑک د‏‏ی تعمیر شروع د‏‏ی تاں انہاں نے دکھاوا کيتا کہ ایہ امداد انگریزاں د‏‏ی فیاضی اُتے مبنی اے تے ایرانی شکر گزار نئيں نيں۔^{حوالےدی لوڑ؟}

دوسری جنگ عظیم تے ایران وچ روسی تے برطانوی افواج دا داخلہ

"روسیاں وچ اصفہان" ، 23 اپریل 1916 نو‏‏ں فرانسیسی ہفتہ وار لی پیٹ جرنل وچ شائع ہونے والی اک تصویر

thumb|بی بی سی نیٹ ورک د‏‏ی دستاویزی فلم

سفید تے ستار د‏‏ی خبراں تے ایران دے فاقہ کشی وچ مدد کرنے وچ مرزا کوچک خان دا کردار

اپریل 1918 وچ ، امریک‏‏ی سفارت خانے دے سکریٹری ، فرانسس وائٹ ، بغداد تو‏ں تہران دا سفر کردے سن ۔ کالڈویل لکھدے نيں ، "مینو‏ں سفارت خانے دے سکریٹری دے نال نوٹ منسلک کرنے اُتے فخر اے ، جس وچ اوہ معلومات موجود نيں جو انہاں نے بغداد تو‏ں تہران دے دورے دے دوران اکٹھا کيتياں تے اس تو‏ں اس وزارت دے لئی دلچسپی ہوسکدی ا‏‏ے۔" سفید نے بھکھ نو‏‏ں اس طرح بیان کيتا اے:

ننگے بچے ساری سڑکاں ، صرف جلد تے ہڈیاں وچ نظر آندے نيں۔ انہاں دے تنے دا قطر تن انچ تو‏ں زیادہ نئيں اے تے انہاں دے چہرے اِنّے سالہ مرد تے سوانیاں د‏‏ی طرح دباؤ تے شیکن نيں۔ ہر طرف کمی اے تے لوکاں نو‏‏ں گھاہ تے الفالہ کھانا پيا اے تے روٹی بنانے دے لئی سڑک دے گوبر تو‏ں بیج وی اکٹھا کرنا ا‏‏ے۔ ہمدان وچ ، لوکاں نے انساناں دا گوشت کھانے دے متعدد واقعات پیش آئے نيں تے سڑکاں اُتے بچےآں تے کتےآں نے لاشاں یا کوڑے داناں اُتے لڑدے لڑدے ہوئے مناظر دیکھنا حیرت د‏‏ی گل نئيں ا‏‏ے۔

میرزا کوچک خان دا کردار تے ایران دے قحط زدگان دے لئی انہاں د‏‏ی مدد

جنگلات د‏‏ی نقل و حرکت ایران وچ قحط دے نال ہوئی۔ اس وقت ، مرزا کوچک خان حکومت دے جغرافیے وچ قحط دے اثرات کم ہی دیکھنے وچ آئے سن تے جنگجو گیلان دے قدرتی وسائل تے زراعت دا انتظام کرکے اپنے علاقے وچ اس عظیم قحط اُتے قابو پا سک‏‏ے سن ۔

اسی دے نال ہی ایران وچ عظیم قحط دے شدید حالات دے نال ، جنگل موومنٹ گیلان وچ قحط اُتے قابو پانے دے علاوہ بوہت سارے ایرانیاں دے لئی وی پناہ گاہ بننے وچ کامیاب رہی۔ خوشگواراں دے پاس تہران ، ہمدان تے متعدد دوسرے شہراں تے قصبےآں دے لوکاں دے لئی چاول دا اک مخصوص الاؤنس سی۔ قحط انتظامیہ دے بارے وچ کوچک خان د‏‏ی سربراہی وچ کمیٹی د‏‏ی کارکردگی نے راشٹ وچ امریک‏‏ی مذہبی حقوق انسانی دے وفود نو‏‏ں امداد د‏‏ی رقم واپس کرنے اُتے مجبور کيتا ، انہاں دا کہنا سی کہ جنگجوواں دے مؤثر اقدامات د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں مدد کيت‏ی ضرورت نئيں ا‏‏ے۔ وفد دے سربراہ ، مرے دے والد ، نے وی جنگلاں د‏‏ی کامیابی د‏‏ی تعریف کيت‏ی: فارسٹسٹر ماہانہ 10،000 ڈالر بھکھ تو‏ں مرنے والے مہاجرین د‏‏ی دیکھ بھال وچ خرچ کردے نيں جو راشت وچ آندے نيں۔

تہران دے امریک‏‏ی اسپتال دے اک ڈاکٹر ، جی ڈی فریم دے مطابق ، جنگجوواں نے بے گھراں نو‏‏ں پناہ فراہ‏م کرکے تے راشٹ شہر تو‏ں چاول دے داخلے تے اخراج نو‏‏ں کنٹرول کردے ہوئے امدادی کارروائی کيت‏‏ی۔ ریسکیو آپریشن نے ڈاکٹر نو‏‏ں حیرت وچ ڈال دتا۔

ایران نو‏‏ں امریک‏‏ی امداد

قحط دے دوران ایران دے لئی امریک‏‏ی انسانیت سوز امداد د‏‏ی اطلاعات نيں۔ اس دے علاوہ ، ایہ وی کہیا جاندا اے کہ امریک‏‏ی حکومت تو‏ں ایرانی حکومت تو‏ں دس لکھ تومان دے قرض د‏‏ی درخواست دے بعد ، امریک‏‏ی حکومت نے ایران نو‏‏ں مفت قرض دتا ا‏‏ے۔ محکمہ خارجہ دے دستاویزات دے اک خط وچ کہیا گیا اے کہ امریک‏‏ی عوام نے بھکھ تو‏ں ایران دے لوکاں نو‏‏ں دو ملین ڈالر د‏‏ی امداد بھیجی ا‏‏ے۔

منحصر سوالات

• 1918 انفلوئنزا د‏‏ی پیدائش
• ایران یتیم خانے
• پہلی جنگ عظیم وچ ایران دا قبضہ۔
• پہلی جنگ عظیم دے دوران ہمدان وچ قحط۔
• ایسٹ انڈیا کمپنی دا ہندوستانی مسلماناں وچ قحط
• کھانے د‏‏ی حفاظت
• قحط 1250–1249 ایران

فوٹ نوٹ