ست فقہائے مدینہ
ست فقہائے مدینہ اصطلاح وچ اوہ مدینہ منورہ دے فقہائے سبعہ یا فقہائے مدینہ جنہاں دا شاید ہی کوئی ثانی سی ایہ ساتاں فقہا مدینہ وچ مقیم تے طبقہتابعین وچوں سن، ایہ ہمعصر سن تے انھی دے ذریعے توں فتوے تے فقہ دا علم پھیلیا۔ فقہا دے نزدیک تابعین وچ فقہائے سبعہ سب توں افضل نيں ایہ ساتاں اک وقت وچ موجود سن ۔ اس اُتے اجماع امت اے۔ انہاں نوں فقہائے مدینہ وی کہیا جاندا اے ایہ حسب ذیل حضرات نيں۔
- 1۔ سعید بن المسیب، ایہ عمرفاروق تے عثمان غنی توں روایت کردے نيں تے امام زہری انہاں توں روایت کردے نيں۔ سعید بن المسیب دی وفات 94ھ وچ ہوئی اے۔
- 2۔ عروۃ بن زبیر متوفی 94ھ ایہ زبیر تے علی المرتضی توں روایت کردے نيں فیر انہاں توں انہاں دی اولاد تے امام زہری روایت کردے نيں۔
- 3۔ قاسم بن محمد بن ابی بکر متوفی 108ھ۔ ایہ ابوہریرہ توں تے انہاں توں امام روایت کردے نيں۔
- 4۔ خارجہ بن زید بن ثابت متوفی 98ھ۔ ایہ اپنے والد ماجد تے اسامہ بن زید توں تے انہاں دے بیٹے سلیمان توں روایت کردے نيں۔
- 5۔ عبید اللہ بن عبد اللہ بن عتبہ بن مسعود متوفی 98ھ۔ ایہ ام المؤمنین عائشہ صدیقہ تے ابوہریرہ توں روایت کردے نيں تے انہاں توں امام زہری وغیرہ روایت کردے نيں۔
- 6۔ سلیمان بن یسار متوفی 109ھ۔ ایہ ام المنین میمونہ دے آزاد کردہ غلام سن ایہ میمونہ تے ابوہریرہ توں روایت کردے نيں تے انہاں توں یحیی بن سعید و ربیعہ روایت کردے نيں۔
- 7۔ ابوبکر بن عبدالرحمن بن الحارث بن ہشام متوفی 94ھ ایہ ابوہریرہ تے ام المؤمنین عائشہ صدیقہ توں روایت کردے نيں تے انہاں توں انہاں دی اولاد تے امام زہری روایت کردے نيں۔
محمد بن یوسف بن خضر نے انہاں سب نوں اک قطعہ وچ جمع فرمایا اے۔
| ” | إِذا قِيلَ مَنْ فِي الْعِلْمِ سَبْعَةُ أبْحُرٍ … مَقَالَتُهُمْ لَيْسَتْ عَنِ الْحَقِّ خَارِجَهْ
فَقُلْ هُمْ عُبَيدُ اللهِ عُرْوَةُ قَاسِمٌ … سَعِيدُ أبُو بَكْرِ سُلَيْمَانُ خَارِجهْ |
“ |
جب کہیا جائیگا کہ کیہڑا علم دے ست سمندر نيں تاں اس دی گل کدی حق توں تجاوز نہ کرےگی تاں کہو عبید اللہ ،عروہ ،قاسم ،سعید ،ابوبکر، سلمان، خارجہ
| ” | ألَا إنَّ مَنْ لا يَقْتَدي بأئمَّةِ … فَقسْمَتُهُ ضيزَى عَن الحَقِّ خَارِجَهْ
فَقُلْ هُمْ عُبَيْدُ اللہ عُرْوَة قَاسمٌ … سَعيدٌ أبُو بَكْر سُلَيمَانُ خَارِجَه |
“ |
یاد رکھو جو انہاں ائمہ دی اقتداء نئيں کردا اس دی تقسیم وڈی ظالمانہ اے تے حق توں وی باہر نکل گیا عبید اللہ ،عروہ ،قاسم ،سعید ،ابوبکر، سلمان، خارجہ دی اقتداء کرو[۳] علوم اسلامیہ وچ فقہ دا کتاب و سنت توں ربط و تعلق، انہاں فقہا دا کمالِ علم وعمل تے انہاں دی بے پناہ ذہانت و ذکاوت اے ،جنہاں نے اس فن دی تدوین وچ غایت درجہ دا احتیاط،سورج دی طرح اس دی روشنی دا دنیا دے گوشہ گوشہ وچ پہنچایا۔
حوالے
سودھو- ↑ شرح الفیہ السُّيوطی مؤلف: شيخ محمد الأثيوبی الولوی ناشر: مكتبہ الغرباء الأثریہ، المدینہ المنورہ
- ↑ فتح المغيث بشرح الفیہ الحديث العراقی مؤلف: شمس الدين ابو الخير السخاوی ناشر: مكتبہ السنۃ - مصر
- ↑ الجامع لاحكام القرآن تفسير القرطبی، مؤلف: ابو عبد اللہ شمس الدين القرطبی ناشر: دار الكتب المصریہ - القاہرہ