فرید باݨی دا اکترکرن

سری گرو گرنتھ صاحب دے چھتی(36) بانیکاراں وچوں اک بانیکار بابا فرید جی ہن۔ فرید بانی اکتر کویں ہوئی اتے کس نے کیتی؟ اس متعلق بہتی ٹھوس جانکاری مہیا نہیں اتے جہڑی اے وی، اوہ وی ودھیرے بابا گرو نانک متعلق لکھیاں گئیاں جم ساکھیاں وچ اے پر بڑی الجھی ہوئی۔ فرید بانی دے اکتر کرن متعلق سوال نوں وچارن لئی کیتے گئے یتناں وچ پہلا یتن ڈاکٹر: موہن سنگھ دیوانہ دا اے۔ ڈاکٹر: دیوانہ دا مننا اے کہ گرو امرداس جی نے فرید بانی نوں اکتر کیتا۔ اوہ لکھدے ہن، 'فرید جی دا کلام تیجی پاتشاہی گرو امرداس جی نے 'کٹھا کر رکھیا سی۔ ایہو نہیں، کبیر جی دے کلام وانگوں جو اوہناں اکتر کیتا سی، فرید جی دے کلام وچ وی گرو جی نوں کجھ اجہیاں گلاں ملیاں، جنہاں توں اوہناں نوں اختلاف سی، جس کرکے گرو جی نے کبیر تے فرید دوواں مسلمان بھگتاں دے چبھدے سلوک لے کے اوہناں دے جواب وچ سلوک لکھ دتے، تاں جو نانک پنتھیاں نوں ٹپلا نہ لگے۔.۔۔ کلام 'کٹھا کردیاں گرو امرداس جی نے تحقیق کر لیا سی کہ کلام تاں آدم فرید دا ہی اے، کسے ہور دا نہیں۔' (فرید فلسفہ، دیوان سنگھ، پنہ 9)

اسے سلسلے وچ دوجا یتن پرو: صاحب سنگھ دا اے۔ اپنی اک کتاب وچ اوہناں نے گرو نانک دیوَ جی دے کجھ شبد اتے سلوک لے کے اوہناں دا ٹاکرا فرید بانی دے سلوکاں نال کیتا اے اتے ایہہ سٹہ کڈھیا اے کہ دوواں بانیکاراں دی بانی وچلی ووکیبولری، واکنشاں اتے کاو-روپ دی برابری اے۔ ایہہ سانجھ جاں برابری اس کرکے پیدا ہو سکی، کیونکہ گرو نانک دیوَ جی ساہمنے بابا فرید جی دی بانی لکھتی روپ وچ موجود سی۔ پرو: صاحب سنگھ دا کتھن اے، 'جو بانی گرو نانک دیوَ جی نے پاکپٹن وچ اچاری سی، اس وچ تے بابا فرید جی دی کجھ بانی بڑی ڈونگھی تے نیڑے دی سانجھ اے۔ ایہہ مننا ہی پویگا کہ بابا فرید جی دے جنہاں بچناں دے تعلق وچ گرو نانک دیوَ جی نے اپنی بانی اچاری سی تے لکھ کے اپنے پاس رکھ لئی سی، اوہ بچن وی ستگوراں نے ضرور لکھ کے رکھ لئے سن، کیونکہ جو جھلکارا اوہناں نوں اکٹھے رلا کے پڑھیاں وجدا اے، اوہ وکھ-وکھ پڑھیاں نہیں وجدا (آدی بیڑ بارے، پنے 93-94)

ایہناں دوواں ودواناں دیاں راواں وچوں سانوں پرو: صاحب سنگھ دی رائے ودھیرے دلیلمئی اتے پختہ لگدی اے، کیونکہ اک تاں گرو نانک دیوَ جی گرو امرداس جی توں پہلاں ہوئے ہن اتے دوجا فرید بانی وچ ہی گرو نانک دیوَ جی دے چار سلوک ہن۔ جے گرو نانک دیوَ جی دے سلوک نہ ہندے تاں ڈاکٹر: دیوان سنگھ دی گل منن یوگ بن سکدی سی پر ایہناں سلوکاں کرکے پرو: صاحب سنگھ دی گل ودھیرے من نوں لگدی اے۔ پرو: صاحب سنگھ دا اپروکت مت ودھیرے کرکے جم ساکھیاں اپر ٹکیا ہویا اے اتے اوہناں وچوں وی پرانے جم ساکھی اپر۔ پرمکھ جم ساکھیاں پنج ہن اتے ایہناں دی پراتنتا نوں لے کے ودواناں دے وچار الگّ-الگ ہن۔ گل نوں فلحال اگے تورن لئی اسیں وی پرانے جم ساکھی نوں سبھ توں پرانی منّ لیندے ہاں پر الجھن والی گل ایہہ اے کہ اس وچ آئیاں دو ساکھیاں (نن: 28 اتے 32) وچ ساکھیکار اک تھاں شیخ فرید لکھدا اے اتے دوجی تھاں شیخ برہم (ابراہیم)۔ ایہہ مننا تاں اوکھا اے کہ جم ساکھیکار نوں اتہاس دی سوجھی بالکل نہیں سی، جس کرکے اوہ بابا فرید اتے گرو نانک دیوَ جی درمیان تقریباً تن سو سال دی وتھّ نوں انڈٹھّ کرکے دوواں مہانپرکھاں دا میل کروا دندا اے پر ایہہ حقیقت مولوں سٹّ پاؤن والا وی نہیں۔ اسے الجھن نے آرمبھلے سمیاں وچ ایہہ اختلاف کھڑھا کر دتا سی کہ سری گرو گرنتھ صاحب وچلی بانی شیخ فرید دی نہیں، شیخ برہم جاں فرید ابراہیم ثانی دی اے۔ 'پرانے جم ساکھی' دی ساکھی نن: 28 وچ ساکھیکار لکھدا اے کہ جد گرو نانک دیوَ جی آسا دیش وچ گئے تاں اتھے اوہناں نوں بابا فرید جی مل پئے، جنہاں نے اپنے پلے کاٹھ دی روٹی بدھی ہوئی سی۔ بابا فرید دی گرو جی نال گوشٹی ہوئی۔ ایہہ دوویں مہانپرکھ جنگل وچ ہی رات نوں ٹھہر گئے۔ اک پریمی دودھ نال بھریا تبلباز (اک طرحاں دا بھانڈا) ایہناں دوواں واسطے لے آیا۔ اگلے دن بابا فرید اتے گرو جی اک شہر وچ گئے، جتھوں دا راجا اس دن ہی مریا سی۔ راجے دے مرتک سریر دا سسکار کیتا جا رہا سی پر کھوپری نہیں سی سڑ رہی۔ جوتشی نے دسیا کہ راجے نے اک واری جھوٹھ بولیا سی، جس کرکے کھوپری نہیں سی سڑ رہی۔ اینے نوں گرو نانک دیوَ جی اتے بابا فرید اتھے جا پہنچے تے راجے دی کھوپری دا سسکار ہو گیا۔ مقامی لوکاں نے دوواں مہانپرکھاں دی بڑی ٹہل سیوا کیتی پر بابا فرید نے کیہا کہ اس نے روٹی کھادھی ہوئی اے۔

لوکیں حیران ہو کے پچھن لگے کہ اوہناں کدوں روٹی کھا لئی اے تاں بابا فرید نے کاٹھ دی روٹی والی گل سنا دتی ۔ ایہہ اک طرحاں دا جھوٹھ سی ۔ اس جھوٹھ دا فرید دے من اپر کی اثر ہویا؟ اس بارے ساکھیکار لکھدا اے، 'تب سیخ فرید روٹی کاٹھ کی سٹ پائی ۔ آکھیوسُ اک واری کوڑ آکھے دا صدقہ راجے اتنی سجائِ پائی اے، میرا کیا حوال ہوویگا ۔ تب سابے دی خوسی ہوئی ۔ سیخ فرید تعلیم کیتا ۔ ' 'پرانے جم ساکھی' دی ہی ساکھی نن: 32 'شیخ بھم نال گوشٹِی' اے، جس وچ ساکھیکار واضع طور اُتے لکھدا اے کہ گرو نانک دیوَ جی ویلے شیخ فرید دی گدی اپر شیخ بھم (ابراہیم) بیٹھا سی ۔ گرو جی پاکپتن گئے اتے شہر دے باہروار جا ڈیرہ لایا ۔ اتھے ہی شیخ برہم دا مرید شیخ کمال آن نکلیا، جو جنگل وچ لکڑیاں اکٹھیاں کر رہا سی ۔ مردانے نے رباب چھیڑ رکھی سی اتے گرو جی راگ آسا وچ شبد اچار رہے سن ۔ اوہ شبد سن کے شیخ کمال اپنے مرشد نوں ایہہ دسن لئی دوڑا آیا کہ اجاڑ وچ اک تپا آیا بیٹھا اے جو کہہ رہا اے کہ پرماتما صرف اک اے ۔ شیخ برہم مرید دے نال ہی جنگل وچ بابا جی کول آ گیا تے آؤندے ہی گرو جی نوں سوال کیتا کہ ہندو آکھدے ہن کہ ساڈا یعقین (بہدیو اتے اوتارواد والا) صحیح اے پر تسیں تاں کہہ راے ہو کہ پرماتما صرف اک اے ۔ کہن دا مطلب ایہہ اے کہ ساکھیکار اتھے شیخ فرید نہیں، شیخ برہم دا ذکر کر رہا اے ۔ ایہناں دوواں ساکھیاں وچ سانجھی گل ایہہ اے کہ شیخ فرید بانیکار وی اے ۔