فاطمہ معصومہ
| فاطمة المعصومة بنت موسى الكاظم | |
|---|---|
 | |
| أشهر ألقابها المعصومة و هو المستفاد من الرواية المنسوبة إلى علی رضا و التي جاء فيها: «من زار أختي معصومة في قم كمن زارني» | |
| ولادت | 1 ذي القعدة عام 173 هـ المدينة المنورة |
| وفات | 10 ربيع الثاني عام 201هـ قم |
| قابل احترام | عند الشيعة |
| مقام دفن | قم |
| نسب |
|
فاطمہ بنت موسیٰ الکاظم یا فاطمہ معصومہ (پیدائش: 21 مارچ 790ء – وفات: 4 نومبر 816ء) اہل بیت دے بزرگ تے تشیع دے ستویں امام موسیٰ الکاظم دی بیٹی تے امام علی الرضا دی بہن سن۔
تعارف
سودھوفاطمہ معصومہ، ستویں امام امام موسی بن جعفر الکاظم دی دختر نیں، آپ دی والدہ گرامی دا ناں نجمہ خاتون سی، شیعہ مسلماناں دے ہاں محترم شخصیتاں وچوں شمار ہُندیاں نیں، انہاں دا مزار ایران دے شہر قم وچ واقع اے۔ دنیا بھر توں شیعہ مسلمان قم وچ انہاں دی زیارت دے لئی جمع ہُندے نیں۔
ناں تے پیدائش
سودھوفاطمہ ناں تے معصومہ لقب اے بعض تریخ دیاں کتاباں وچ ذکر ہویا اے کہ معصومہ دا لقب انہانوں انہاں دے بھائی تے شیعیاں دے اٹھویں امام علی بن موسی الرضا نے دتا اے ،جدوں کہ شہرت معصومہ قم یا حضرت معصومہ دے ناں توں اے۔ مشہور قول دے مطابق یکم ذوالقعدہ 173ھ/21 مارچ 790ء نوں مدینہ منورہ وچ پیدا ہوئیاں۔[۱]
خراسان ول سفر
سودھوجدوں عباسی خلیفہ مامون نے امام رضا نوں خراسان بلایا تو اک سال بعد فاطمہ معصومہ اپنے بھائی دی جدائی برداشت نہ کرسکنے دی وجہ خراسان ول عازم سفر ہوئیاں۔ تے اک بہت وڈے قافلے دے ہمراہ جدوں قم دے قریب ساوہ شہر پہنچیاں تاں دشمناں نے قافلے اُتے حملہ کر دتا جس دے نتیجے وچ قافلے دے بہت سارے افراد قتل ہو گئے تے فاطمہ معصومہ نوں اک خاتون نے زہر دتا، قم شہر دے عرب تے اہل بیت نال محبت رکھنے والے اشعری قبیلے دے لوگ انہاں نوں قم لے آئے جتھے اوہ 17 دن زندہ رہنے دے بعد زہر دے اثر توں وفات پا گئیاں۔ تے اپنے بھائی نال ملاقات تے خراسان دا سفر مکمل نہ کرپائیاں۔ قم فاطمہ معصومہ دے مزار دی وجہ دنیا بھر دے شیعہ مسلماناں دے لئی اہم شہر شمار کیتا جاندا اے۔
مختصر جانکاری
سودھودین مبین اسلام دی اس عظیم المرتبت سواݨی دا اسم مبارک فاطمہ تے آپ دا مشہورترین لقب معصومہ اے ۔
قم المقدسہ وچ آپ دے مدفون ہونے دی وجہ توں آپ معصومہ قم دے ناں توں معروف ہيں ۔ جناب فاطمہ معصومہ قم سلام اللہ علیھا دے پدر بزرگوار حضرت امام موسی کاظم علیہ السلام تے والدہ ماجدہ جناب نجمہ خاتون نيں تے آپ حضرت امام رضاعلیہ السلام دی ہمیشرہ گرامی ہيں ۔ جناب فاطمہ معصومہ سلام اللہ علیھا علوم آل محمد اُتے مکمل دسترس رکھدیاں سن
آپ دا شماراہل بیت رسول (ص) دی بلند مرتبہ سوانیاں وچ ہُندا اے ۔ جناب معصومہ ایداں دے پاک و پاکیزہ ماحول وچ پرورش دے سبب علم و معرفت و کمال دے اعلیٰ درجے اُتے فائز ہوئیاں تے وہ مقام حاصل کرلیا کہ آپ کوعنفوان شباب وچ ہی محدثہ ، شفیعہ ، معصومہ تے کریمہ دے خطاب توں یاد کيتا جانے لگیا سی ۔
مورخین نے لکھیا اے اک دن ، امام موسیٰ کاظم علیہ السلام دے کچھ چاہنے والے مدینہ منورہ آئے تے امام دے عصمت کدہ پرکچھ فقہی سوالات دے جواب حاصل کرنے دے لئی حاضر ہوئے لیکن ایہ سن کر انہاں نوں سخت مایوسی ہوئی کہ امام عالی مقام مدینہ توں کدرے باہر تشریف لے گئے سن ۔انہاں نے اپنے سوالات جو اوہ امام موسیٰ کاظم علیہ السلام توں پوچھنا چاہندے سن قلمبند کيتے او چاہندے سن کہ گھر وچ بھجواداں کہ امام تحریری شکل وچ انہاں دے جوابات بعد وچ دے داں ايسے اثناء وچ اک چھ ست سالہ لڑکی گھر توں باہر آئی تے ان توں خطوط دی شکل وچ انہاں دے تحریر کردہ سوالات لئے تے کچھ دیرانتظار کرنے نوں کہیا تے تھوڑی دیر وچ ہی انہاں تمام سوالات دے جوابات لکھ کے لیائی تے انہاں دے سپرد کردتے ۔ان لوکاں دے درمیان سترسالہ بُڈھے افراد وی سن جنہاں نے اک عمراہلبیت (ع) توں عقیدت و محبت وچ گزاری سی مگر اس طرح دا منظر دیکھنے نوں نئيں ملیا سی کہ اک چھ ست سال دی لڑکی انہاں دے فقہی سوالات دے جواب اس انداز وچ تحریر کردے ۔ چنانچہ ایہ لوک خوشی خوشی واپس ہوئے او مدینہ توں اپنے شہر دی طرف روانہ ہوگئے ۔ مدینہ توں نکلدے ہی راستے وچ اتفاق توں امام موسیٰ کاظم علیہ السلام واپس آندے ہوئے دکھائی دتے تے اوہ لوک امام دی زیارت دے لئی اپنی سواریاں توں اتر پئے تے امام دی خدمت وچ سلام وارادت دا اظہار کردے ہوئے گھر پرحاضری تے خطوط دے جوابات مل جانے دی پوری تفصیل امام علیہ السلام دے سامنے بیان کردتی ، امام موسیٰ کاظم علیہ اسلام نے خطوط پراک نظر پائی تے چہرہ کھل اٹھا ، تے ايسے آسمانی مسکراہٹ دے نال تن مرتبہ فرمایا "فداہا ابوہا "اس دا باپ اس پر فدا ہوجائے ۔
سنہ 179 وچ جس وقت ہارون نے امام موسیٰ کاظم علیہ السلام نوں قید کرکے بغداد دے جیل خانے وچ ڈالیا اے جناب فاطمۂ معصومہ چھ ست سال دی سن لہذا آپ ايسے زمانے توں امام علی رضا علیہ السلام دے گھر وچ انہاں دے نال رہنے لگياں تے بھائی دی سرپرستی وچ ہی علمی عرفانی تے اخلاقی کمالات حاصل کيتے ۔ جناب فاطمہ معصومہ مدینہ دیاں سوانیاں دے درمیان نبی اکرم دی احادیث وی نقل فرمادیاں سن تے عباسی دور دی غبار آلود فضاواں وچ وی حق و حقانیت دی شمعاں روشن کيتے ہوئے سن ، چنانچہ حدیث غدیر تے حدیث منزلت دے راویاں وچ آپ دا ناں وی ذکر ہويا اے اس دے علاوہ امام علی ابن ابی طالب (ع) دے دوستاں دی شان و منزلت وچ وی آپ نے معصومین علیہم السلام نے احادیث نقل کيتی نيں۔
سنہ 198 وچ جدوں امین اپنے بھائی مامون دے ہتھوں قتل ہوگيا او عباسی حکومت پوری طرح مامون دے ہتھ وچ آگئی تاں مامون نے امام علی رضا علیہ السلام نوں مدینہ توں خراسان بلا لیا او معصومۂ قم نوں بھائی توں جدائی دا غم سہنا پيا جو آپ دے لئی سخت توں سخت تر ہُندا چلا گیا بالآخر سنہ 201 وچ آپ نے وی اپنے چند دوسرے بھائیاں تے عزيزاں دے نال امام رضا علیہ السلام نال ملاقات دے لئی خراسان دا سفر کيتا مگر جس وقت آپ شہر ساوہ وچ سن راستے وچ ہی بھائی دی شہادت دی خبرملی تے آپ برداشت نہ کرسکن تے سولہ ستاراں دن دے بعد ہی درد فراق وچ مبتلا ایہ بہن بھائی دی خدمت وچ پہنچ گئی تے قم وچ ہی آپ نوں دفن کردتا گیا ۔ امام رضا علیہ السلام نےاپنی زندگی وچ ہی آپ دی منزلت بیان کردے ہوئے فرمایا سی: جو شخص وی معصومہ دی قم وچ زیارت کرے گا اس نے گویا میری مشہد وچ زيارت دی ۔
قم وچ حضرت معصومہ (س) دا روضہ اج وی مرجع خلائق اے جتھے ہر خاص و عام حاضری دیندا اے ۔آپ دے روضے کےنزدیک عالم اسلام دی عظیم ترین دینی درسگاہ قائم اے ایسی درسگاہ جو علمی تے دینی اہداف دے علاوہ استقامت ، پائیداری تے اسلامی قیام دے مرکز دے طور اُتے پہچانی جاندی اے ۔
علمی مقام
سودھوانہاں دے علمی مقام دے لئی ایہی ذکر کرنا کافی اے کہ بعض تاریخی روایات نے ذکر کیتا اے کہ شیعیاں دے اک گروہ نے اپنی علمی تشنگی نوں دور کرنے دے لئی امام موسی کاظم نال ملاقات دی غرض توں سفر کیتا، امام موسی کاظم کسی سفر دی وجہ توں مدینہ وچ موجود نہ سن، تو حضرت فاطمہ معصومہ نے انہاں سوالاں دے جواب خود ہی تحریر کر دتے تے جدوں اوہ لوگ راستے وچ امام موسی کاظم نال ملے تے انہاں جواباں نوں پیش کیتا تاں انہاں نے انہاں جواباں نوں دیکھ کے فرمایا: ((فداھا ابوھا)) کہ فاطمہ معصومہ اُتے ان دے والد فدا ہون۔[۲]
زیارت دی فضیلت
سودھو
شیعہ کتاباں وچ حضرت فاطمہ معصومہ دی زیارت دی فضیلت وچ چند احادیث نقل کیتیاں گئیاں جو انہاں دی خداوند متعال دے ہاں فضیلت تے شان ومنزلت دی نشان دہی کردیاں نیں جیسا کہ امام جعفر صادق نے فرمایا: کہ اللہ دا حرم مکہ، رسول خدا ﷺ دا حرم مدینہ منورہ، حضرت علی بن ابی طالب دا حرم کوفہ، جبکہ ساڈا حرم قم دا شہر اے کہ جتھے میری اولاد وچوں اک خاتون دفن ہونگیاں جنہاں دا ناں فاطمہ ہوئے گا۔[۳]
وفات
سودھوآپ دی وفات بروز منگل 10 ربیع الثانی 201ھ/ 4 نومبر 816ء نوں قم وچ ہوئی۔ اُس وقت مدتِ حیات شمسی اعتبار توں 26 سال 7 ماہ تے قمری اعتبار توں 27 سال 5 ماہ سی۔قم وچ جس مقام اُتے آپ دی تدفین کیتی گئی، ہن اوہ حرم فاطمہ معصومہ دے ناں توں مشہور اے۔
حضرت فاطمہ معصومہ دا مزار
سودھو
حضرت فاطمہ معصومہ دی وفات دے بعد موسی بن خزرج اشعری نے انہاں نوں باغ بابلان وچ دفن کر دتا تے انہاں دی قبر اُتے سایبان بنا دتا جو بعد وچ گنبد وچ تبدیل کر دتا گیا۔ تے اس وقت اک سنہری رنگ دا اک بہت وڈا گنبد شہر قم دے مرکز وچ واقع اے جس دی زیارت دے لئی لکھاں دی تعداد وچ ایران تے ایران توں باہر دے زائرین رجوع کردے نیں۔
حرم حضرت معصومہ دے جوار وچ بہت سارے علما،شعرا، مجتہدین، بادشاہ تے ہور شخصیتاں دفن نیں جنہاں وچ صفوی خاندان دے شاه صفی،شاه عباس دوم،شاه سلیمان، شاه سلطان حسین تے قاجاری خاندان دے بادشاہاں وچ توں فتح علیشاه قاجار تے محمد شاہ قاجار شامل نیں۔