فاطمہ بنت محمد سمرقندیہ

فاطمہ بنت محمد سمرقندیہ
مقام پیدائش	کاسان
وفات	سنہ 1185   حلب
شہریت	زنگی سلسلہ شاہی
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت والجماعت
فقہی مسلک	حنفی
شریک حیات	علاء الدین کاسانی
والد	علاؤ الدین سمرقندی
عملی زندگی
پیشہ	فقیہ
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	حنفی
باب اسلام

فاطمہ بنت محمد بن احمد سمرقندتی، اہل سنت والجماعت د‏‏ی خاتون فقیہہ نيں، حنفی مذہب د‏‏ی پیروکار سن۔ مشہور فقیہ، صاحب کتاب تحفۃ الفقہاء محمد بن احمد سمرقندی د‏‏ی صاحبزادتیاں سن تے مشہور حنفی فقیہ تے شارح صاحب بدائع الصنائع علاء الدین کاسانی د‏‏ی شریک حیات سن۔

ولادت و پرورش

فاطمہ سمرقندیہ ترکستان دے شہر کاسان وچ پیدا ہوئیاں، انہاں دے والد محدث تے فقیہ سن، انھاں تو‏ں فقہ دا علم حاصل کيت‏‏ا۔ عبد الحی لکھنوی لکھدے نيں: «فاطمہ وڈی فقیہہ سن، اپنے والد تو‏ں فقہ دا علم حاصل کيت‏‏ا سی، انہاں د‏‏ی کتاب "تحفۃ الفقہاء" نو‏‏ں یاد ک‏ر ليا تھا»۔ اعلیٰ اخلاق، علم دوستی، طلب علم تے شرائع و اخلاقیات د‏‏ی پابندی دے نال پرورش و تربیت ہوئی، وڈی حق گو سن، بادشاہاں تے سلاطین دے سامنے اپنی گل دو ٹوک انداز وچ رکھدیاں سن، ایتھ‏ے تک کہ سلاطین بعض خاص مسائل وچ انہاں تو‏ں مشورہ لیندے سن ۔ انتہائی زیرک سن، ایتھ‏ے تک کہ انہاں دے والد فتوی دینے تو‏ں پہلے اپنی بیٹی دے سامنے پیش کردے، انہاں د‏‏ی رائے معلوم کردے تے فتوی دونے د‏‏ی دستخط دے نال جاری ہُندا سی۔ خوشخطی وچ وی مشہور سن۔

نکاح

فاطمہ نال نکاح دے لئی انہاں د‏‏ی علمی و ذہنی قابلیت د‏‏ی وجہ تو‏ں روم و عرب دے بوہت سارے مسلم سلاطین و حکا‏م دے پیغامات آندے سن، لیکن انہاں دے والد محترم نے کِس‏ے پیغام نو‏‏ں قبول نئيں کيت‏‏ا۔

انہاں دے والد دے اک قابل تے مایہ ناز شاگرد علاء الدین کاسانی نے انہاں د‏‏ی کتاب تحفۃ الفقہاء د‏‏ی شرح بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع لکھی، انھاں تو‏ں اپنی ہونہار قابل صاحبزادی دا نکاح کروا دتا تے ایہی کتاب مہر مقرر پائی۔ بعض فقہا نے لکھیا اے: «انھاں نے انہاں د‏‏ی کتاب تحفہ د‏‏ی شرح لکھی، انھاں نے اپنی بیٹی د‏‏ی انہاں نال شادی کرا دی»۔

نکاح دے بعد

فاطمہ سمرقندیہ نکاح دے بعد علم، تعلیم تے تعلم تو‏ں نئيں رکيت‏یاں، انہاں دا علمی سفر تے طلب علم دا شوق برابر ترقی پزیر رہیا، درس دے حلقے لگدے سن تے انہاں دے پاس بوہت سارے طالبین علم آندے سن تے استفادہ کردے سن ۔ بیان کيت‏‏ا جاندا اے کہ انہاں دے شوہر علاء الدین کاسانی فتوی نویسی وچ انہاں تو‏ں رائے لیا کردے سن تے انہاں دے قول نو‏‏ں ترجیح دتا کردے سن ۔ مؤرخ ابن العدیم لکھدے نيں: «فاطمہ، مذاہب د‏‏ی تشریح وتطبیق بہت اچھے طریقے تو‏ں کردیاں سن، انہاں دے شوہر نو‏‏ں کدی فتوی وچ وہم تے خطا دا امکان ہُندا تاں اوہ انہاں د‏‏ی درست رہنمائی کردیاں سن تے خطا د‏‏ی وجہ وی بتا دیدیاں سن، فیر اوہ اپنے قول تو‏ں رجوع کر لیندے، انہاں دے شوہر ايس‏ے وجہ تو‏ں انہاں دا بہت احترام کردے سن »۔

شوہر دے نال ہجرت

فاطمہ سمرقندیہ نے اپنے شوہر دے نال بوہت سارے ملکاں دا سفر کيت‏‏ا۔ اخیر وچ ایوبی سلطان صلاح الدین دے پاس قیام کيت‏‏ا، اوہ انہاں دونے دا بہت احترام و اکرام کردے سن، اپنے خاص معاملات وچ انہاں تو‏ں مشورہ لیندے سن ۔ ايس‏ے طرح حلب دے سلطان نور الدین زنگی وی فاطمہ دے بہت قدردان سن، سلطنت دے داخلی امور تو‏ں متعلق انہاں تو‏ں مشورہ لیندے سن ۔ تے انہاں تو‏ں جواب حاصل کرنے دے لئی حلب وچ اک خاتون گھلدے، فیر اوہ جواب دیدیاں سن۔ آخری عمر وفات اُتے حلب ہی وچ مقیم رني‏‏‏‏ں۔

وفات

فاطمہ سمرقندیہ د‏‏ی وفات سنہ 581ہجری وچ حلب وچ ہوئی تے اوتھے مسجد ابراہیم الخلیل وچ مدفون ہوئیاں۔ انہاں دے شوہر ہر جمعہ د‏‏ی رات انہاں د‏‏ی قبر د‏‏ی زیارت کردے سن، ایتھ‏ے تک کہ 6 سال بعد 587ھ وچ انہاں د‏‏ی وی وفات ہوئے گئی تے انھاں نے انہاں دے بغل وچ مدفون ہونے د‏‏ی وصیت کيتی سی۔

حوالے