فاطمہ بنت عباس بغدادیہ

فاطمہ بنت عباس بغدادیہ
مقام پیدائش	بغداد
وفات	سنہ 1314   ظاہر، قاہرہ
شہریت	مملوک سلطنت
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت
فقہی مسلک	حنبلی
عملی زندگی
استاذہ	ابن تیمیہ
پیشہ	فقیہ ،  مفتی ،  واعظ
باب اسلام

فاطمہ بنت عباس بن ابو الفتح بن محمد حنبلیہ بغدایہ، کنیت: ام زینت سی، ستويں صدی ہجری وچ بغداد وچ پیدا ہوئیاں، حنبلی مذہب دی فقیہہ، مفتیہ، شیخہ تے مشہور واعظہ سن، علما نے انھاں اپنے زمانہ دی سیدۃ النساء (عورتاں دی سردار) کہیا اے، شیخ الاسلام ابن تیمیہ دی شاگردہ سن، اصلاً بغداد دی سن، عہد شباب وچ دمشق چلی گئی تے پھر اٹھويں صدی ہجری دے آغاز وچ قاہرہ منتقل ہو گئياں تے اوتھے 9 ذو الحجہ سنہ 714ہجری وچ محلہ ظاہر وچ وفات پائی۔

حالات زندگی و سیرت

اصلاً بغداد دی رہنے والی سن، سنہ ولادت تے ابتدائی حالاتِ زندگی دا علم نئيں اے، شیخ الاسلام ابن تیمیہ دی مایہ ناز شاگردہ نيں، فقہ خاص موضوع تے ذوق سی، شیخ الاسلام ہی تو‏ں دمشق وچ فقہ حاصل کیتا، انہاں دی مجالس وچ برابر شرکت کردی، دروس سماعت کردی تے اشکالات پیش کردی، شیخ جواب دیندے، اس طرح انھاں نے خوب استفادہ کیتا، انہاں دے اشکالات تے کثرت سوال دی وجہ تو‏ں شیخ ہر درس دی بہترین تیاری کردے، ابن کثیر نے نقل کیتا اے کہ: «استاذ ابن تیمیہ انہاں دی تے انہاں دے عمل دی خوب ستائش فرماندے سن »۔

ابن تیمیہ دے علاوہ انھاں نے شمس الدین ابن ابو عمر مقدسی تو‏ں وی علم حاصل کیتا اے، فقہ وچ بغدادیہ نو‏‏ں کامل مہارت حاصل سی، اہل علم دے درمیان انہاں دی قابلیت دا چرچہ سی، تلامذہ دی اک وڈی تعداد انہاں تو‏ں کسب فیض دے لئی حاضر ہُندی سی، عورتاں نو‏‏ں درس دتا کردی سن، قرآن کریم حفظ کراندی سن، عورتاں دی اک وڈی تعداد نے انہاں دے پاس قرآن دا حفظ مکمل کیتا جس وچ اک مشہور نام "سیدہ عائشہ بنت صدیق" دا اے جو معروف عالم مزی دی بیوی سن، پھر انہاں دی بیٹی، مشہور مؤرخ ابن کثیر دی بیوی "امۃ الرحیم زینب" نے حفظ کیتا، ابن کثیر خود بیان کردے نيں: «ان دے پاس بہت سی عورتاں نے حفظ مکمل کیتا، اس وچو‏ں اک مشہور نام میری ساس عائشہ بنت صدیق جو شیخ جمال الدین مزی دی بیوی سن، جنہاں دے پاس انہاں دی بیٹی، میری بیوی امۃ الرحیم زینب نے پڑھا، اللہ انہاں تمام اُتے اپنا رحم فرمائے تے جنت وچ اپنی رحمت تو‏ں خاص اکرام فرمائے، آمین»۔

فقہ و افتا وچ مہارت دے نال نال مشہور واعظہ وی سن، عورتاں وچ وعظ کیتا کردی سن، صوفیت تے باطنیت دی طرف میلان سی، شام تے مصر وچ اک صوفی فرقہ احمدیہ یا محمدیہ سی، جو اجنبی عورتاں مرداں دے اختلاط، بلا حجاب آمنے سامنے آنے وغیرہ دا داعی سی، فاطمہ بغدادیہ نے انہاں دی خوب نکیر کی، انہاں دی خرابیاں نو‏‏ں واضح کیتا، ابن کثیر انہاں دی شجاعت دے بارے وچ کہندے نيں: «عالمہ فاضلہ سن، امر بالمعروف تے نہی عن المنکر خاص مشن سی، احمدیہ فرقہ دی مرداں عورتاں دی مواخات اُتے نکیر کردی، انہاں دی خرابیاں نو‏‏ں بیان کردی، اہل بدعت وغیرہ دی نکیر فرماندی سن، اس میدان وچ انہاں دا کردار مرداں تو‏ں کدرے زیادہ سی »۔

منبر اُتے چڑھ کر خطاب کرتاں، دروس دیتاں، لوگاں نو‏‏ں خصوصا عورتاں نو‏‏ں وعظ کردی سن۔

ابن قدامہ حنبلی دی مشہور کتاب "المغنی" دا اکثر و بیشتر حصہ حفظ کر لیا سی، اس گل نو‏‏ں ابن کثیر نے ابن تیمیہ دے حوالہ تو‏ں نقل کیتا ا‏‏ے۔

اٹھويں صدی ہجری دے آغاز وچ شام دے علاقہ مصر منتقل ہو گئياں تے اوتھ‏ے قاہرہ وچ قیام کیتا، اوتھ‏ے انہاں دے علم و فقہ دا خوب چرچا تے شہرہ ہويا، اک سرائے جسنو‏ں خاتون ملکہ "تذکاری خاتون" نے سنہ 668ہجری وچ تعمیر کروایا سی، اس وچ انہاں دا درس وعظ ہويا کردا سی، بعد وچ اس رباط (سرائے) دا نام ہی "رباط البغدادیہ" پڑ گیا۔ اسنو‏ں تقی الدین مقریزی تے صلاح الدین صفدی نے بیان کیتا ا‏‏ے۔

علما دی آرا

• ابن حجر نے انہاں دے فقہ دے تعلق تو‏ں بیان کیتا اے کہ: «فقہ اُتے خوب اچھی مہارت حاصل سی۔

• صلاح الدین صفدی نے لکھیا اے کہ: «فقہ دے مسائل اُتے بہترین دسترس سی، باریک باریک مسائل نو‏‏ں انہاں دے مندرجات دے نال، حقیقت و مجاز وغیرہ دا اچھا علم سی، ابن تیمیہ انہاں دی انھاں خوبیاں دی وجہ تو‏ں پسند و ستائش فرمایا کردے سن ۔

• تقی الدین مقریزی تے علامہ ذہبی نے انھاں "اپنے زمانہ دی عورتاں دی سردار" قرار دتا ا‏‏ے۔

• ابن کثیر نے لکھیا اے: «شیخہ سن، نیک، عبادت گزار تے متقیہ سی ں»۔

اس دے علاوہ وی علما و مورخین نے انہاں دی علمی صلاحیت، تقوی و پرہیزگاری تے شجاعت و بہادری اُتے خوب لکھیا ا‏‏ے۔

ان دی اک بیٹی زینت بنت سی، جو اپنی والدہ ہی طرح بہترین واعظہ تے خطیبہ سی، عورتاں وچ وعظ و خطاب کیتا کردی سن۔

وفات

انہاں نے طویل عمر پائی، تقریباً 80 برس دی عمر وچ بیوم عرفہ 9 ذو الحجہ سنہ 714ہجری وچ محلہ ظاہر قاہرہ مصر وچ وفات ہوئی، جنازہ وچ عوام دا اک جم غفیر شریک سی ۔

حوالے