غداری
جدید قوانین وچ غداری (انگریزی: Sedition) اک ایسا ظاہری عمل اے، جس وچ تقریر تے تنظیم شامل نيں، جو اس ارادے توں قائم ہاں یا کم کرن کہ اوہ قائم شدہ انتظامیہ دے خلاف ہوئے۔ غداری وچ عمومًا آئین دی خلاف ورزی تے عدم اطمینان دے جذبات نوں ابھارنا، برسر اقتدار ارباب مجاز توں مزاحمت وغیرہ شامل نيں۔ غداری وچ تصادم وی ممکن اے، حالان کہ اوہ ضروری نئيں کہ راست یا کھلے طور اُتے قوانین دے خلاف ہوئے۔
غداری مختلف ملکاں وچ
سودھوبھارت
سودھوبھارت وچ غداری دے قانونی دفعات برطانوی ہند دی حکومت توں ماخوزذ نيں۔
ملک وچ غداری اس وقت موضوع بحث بن گیا جدوں جواہر لال نہرو یونیورسٹی (جے این یو) طلبہ یونین دے سابق صدر کنہیا کمار، عمر خالد تے انربان بھٹاچاریہ سمیت 10 طلبا دے خلاف ملک توں غداری دے معاملے وچ دہلی پولیس نے پٹیالہ ہاوس کورٹ وچ میٹروپولیٹن مجسٹریٹ سُمیت آنند دی عدالت وچ 1200 صفحات پرمشتمل چارج شیٹ داخل کی۔اس چارج شیٹ وچ کنہیا کمار، عمر خالد اورانربان بھٹاچاریہ دے علاوہ 7 کشمیریاں کوبھی ملزم بنایا گیا اے۔ انہاں تمام کشمیری طلبہ توں وی پوچھ گچھ دی جاچکی اے، لیکن انہاں نوں بغیرگرفتاری دے چارج شیٹ کیتا گیا سی۔ انہاں دے خلاف چارج شیٹ وچ 124 اے (ملک توں غداری) 323 ,465 ,471 ,143 ,149 ,147 تے120 بی ورگی دفعات لگائی گئیاں نيں۔اس چارج شیٹ دے کالم 12 وچ 36 ملزم نيں، جنہاں پرعدالت طے کرے گی کہ انہاں نوں ملزم بنانا اے یا ننيں۔ انہاں 36 دے خلاف پولیس کوراست ثبوت نئيں ملے نيں۔ دہلی پولیس دی اسپیشل سیل دے مطابق گواہاں دے بیانات دے بعد ملک توں غداری دا ایہ معاملہ درج کیتا گیا اے۔ گواہاں دے مطابق کنہیا کمارنے وی ملک مخالف نعرے لگائے سن، اوتھے عمر خالد دے خلاف دھوکہ دہی دا وی معاملہ درج کیتا گیا اے۔[۱]
پاکستان
سودھوآئین پاکستان دی شق 6 دے مطابق ایہ اے کہ ’ہر اوہ شخص غدار اے جو طاقت دے استعمال یا کِسے وی غیر آئینی طریقے توں آئینِ پاکستان نوں منسوخ، تحلیل، معطل یا عارضی طور اُتے وی معطل کردا اے یا ایسا کرنے دی کوشش وی کردا یا ایسا کرنے دی سازش وچ شریک ہُندا اے ۔‘ ایہ آئینی تعریف کيتی اوہ شکل اے جو آئین وچ اٹھارواں ترمیم دے بعد سامنے آندی اے۔ ماہرِ قانون ایس ایم ظفر دے مطابق ’غداری‘ دا لفظ پہلی مرتبہ سنہ 1973ء دے آئین وچ استعمال ہويا۔ اُتے اس وقت دتے جانے والے غداری دے تصور وچ اٹھارواں ترمیم دے بعد تبدیلی آئی۔ جو اضافہ کیتا گیا اوہ ایہ سی کہ ’آئین نوں معطل یا عارضی طور اُتے وی معطل کرنے والا شخص یا ایداں دے شخص دی امداد کرنے والا شخص غدار ہوئے گا۔‘[۲]