عورت دی تعلیم دا سماجی تے معاشی اثر

خاتون سکھیا دا سماجی-معاشی اثر قومانتری ترقی دے اندر کھوج دا اکّ اہم کھیتر اے۔ کھیتراں وچ عورتاں دی سکھیا دی مقدار وچ وادھا ترقی دے اچّ پدھراں نال تعلق رکھدا اے۔ کجھ اثر معاشی ترقی نال متعلق ہن۔ عورتاں دی سکھیا عورتاں دی آمدن وچ وادھا کردی اے اتے جیڈیپی وچ وادھا کردی اے۔ ہور اثر سماجی ترقی نال متعلق ہن۔ لڑکیاں نوں سکھئت کرن نال بہت سارے سماجی لابھ ہندے ہن، جس وچ کئی عورتاں دے بااختیار بنانا نال متعلق ہن۔

کھوج

انسانی ترقی وچ حالیہ کھوج نے عورتاں دی سکھیا اتے قومانتری ترقی دے وچ اکّ مضبوط تعلق قائم کیتا اے۔ قومانتری ترقی غریب کھیتراں وچ سماجی اتے معاشی ترقی نال متعلق اکّ اکادمک نظم و ضبط اے۔ خاص طور اُتے، کھوجکرتا ایہہ مقرر کرن دی کوشش کردے ہن کہ کہڑے کارک ترقی دیاں دراں وچ انتر دی وضاحت کردے ہن۔ عورتاں دی سکھیا سماجی اتے معاشی ترقی دیاں دراں دے پچھے اکّ پرمکھ وضاحتی تبدیلی اے، اتے دوواں نال اکّ مثبت تعلق دکھایا گیا اے۔ اگھے معیشت دان لارینس سمرس دے مطابق، "لڑکیاں دی سکھیا وچ سرمایہ کاری ترقیاتی دنیا وچ مہیا سبھ توں ودھ-منافعے والی سرمایہ کاری ہو سکدا اے۔" صنفی عدم مساوات نوں بند کرنا وی اقوام متحدہ دے ملینیئم ترقی ٹیچیاں وچوں اکّ اے۔

ماپ

کھوجکرتاواں دے ترقی اُتے عورتاں دی سکھیا دے اثرات نوں ماپن دے کئی طریقے ہن۔ عام طور اُتے، مطالعہ اپنے آپ نوں لڑکیاں اتے لڑکیاں دے سکھیا پدھراں وچکار صنف پاڑے نال فکرمند کردے ہن نہ کہ صرف عورتاں دی سکھیا دے پدھر نال۔ ایہہ عورتاں دی سکھیا دے خاص اثرات نوں عام طور اُتے سکھیا دے لابھاں توں وکھ کرن وچ مدد کردا اے۔ نوٹ کرو کہ کجھ مطالعہاں، خاص طور اُتے وڈی عمر دے مطالعہ، صرف عورتاں دے کل سکھیا پدھراں اُتے نظر ماردے ہن۔ سکھیا دے پدھر نوں ماپن دا اکّ طریقہ ایہہ دیکھنا اے کہ سکول دے ہریک پڑاء توں ہریک صنف گریجوئیٹ دی کنی فیصد اے۔ اسے طرحاں دا، ودھیرے صحیح طریقہ ایہہ اے کہ ہریک صنف دے ممبر ولوں حاصل کیتی سکولی پڑھائی دے سالاں دی اوسط آبادی نوں ویکھنا۔ اکّ تیجی پہنچ ہریک صنف لئی خواندگی دراں دی ورتوں کردی اے، کیونکہ خواندگی سکھیا دے سبھ توں پرانے اتے پرائمری ادیساں وچوں اکّ اے۔ اس توں پتہ لگدا اے کہ کنی سکھیا حاصل کیتی گئی سی پر ایہہ کنی بااثر سی۔

معاشی ترقی نوں ماپن دا سبھ توں عام طریقہ اے جیڈیپی دے وادھے وچ تبدیلیاں نوں ویکھنا۔ ایہ یقینی کرن لئی کہ اکّ کنیکشن اے، وکھ-وکھ دیساں وچ وکھ-وکھ ویلے دے دوران تعلقاں دا تجزیہ کیتا جاندا اے۔ عام طور اُتے دتا گیا نتیجہ اکّ مقابلتاً ستھر اوسط اثر ہندا اے، حالانکہ ویلے دے نال تبدیلی نوں وی ماپیا جا سکدا اے۔ کسے انسان نوں سکھیا دے لابھاں دا وی تجزیہ کیتا جا سکدا اے۔ ایہہ سبھ توں پہلاں سکھیا دی لاگت اتے سکول وچ داخل ہون دے سالاں دوران کمائی ہون والی آمدنی دی مقدار دا پتہ لگا کے کیتا جاندا اے۔ ایہناں دوناں مقداراں دے جوڑ اتے سکھیا دے کارن آمدن وچ کل وادھے وچ انتر خالص واپسی اے۔

معاشی ترقی اُتے اثر

عورتاں دی سکھیا توں انسان اتے دیس دوواں نوں لابھ ہندا اے۔ اوہ انسان جو سکھیا وچ سرمایہ کاری کردے ہن اوہناں نوں اپنے جیون دور دوران اکّ خالص مالیاتی لابھ حاصل ہندا اے۔ عالمی بینک دے مکھ سکھیا معیشت دان، ہیری پیٹرینوز دے مطابق، "رٹرن دی نجی در دے اندازےآں مطابق، سکھیا دی منافع بغیر تنازعہ، بوہت وسیع اتے عالمگیر اے۔" ایہہ اصول خاص طور اُتے عورتاں لئی اے، جو سکھیا وچ سرمایہ کاری کیتے سروتاں اُتے مرداں دے مقابلے 1.2% زیادہ رٹرن دی امید کر سکدیاں ہن۔ لڑکیاں نوں اکّ سال دی وادھو سکھیا حاصل کرن نال اوہناں دیاں تنخواہاں وچ 10-20% وادھا ہندا اے۔ ایہہ وادھا اکّ لڑکے نوں سکولی پڑھائی دے اکّ وادھو سال حاصل کرن اُتے متعلق رٹرن نالوں 5% ودھ اے۔

ایہہ انفرادی مالیاتی لابھ کسے دیس دی سمچی معاشی پیداواری صلاحیت وچ وادھا کردا اے۔ کڑیاں دی سکولی پڑھائی وچ گھٹ نمائندگی کیتی جاندی اے، مطلب کہ خاص طور اُتے عورتاں نوں سکھئت کرن دے مقصد نال کیتیاں سرمایہ کاریاں نوں وڈا منافع پیدا کرنا چاہیدا اے۔ حالانکہ عورتاں دی سکھیا وچ سرمایہ کاری ہر جگہ موجود نہیں اے، ڈیوڈ ڈالر اتے روبرٹا گیٹٹی نے کھوجاں پیش کیتیاں ہن جو درساؤندیاں ہن کہ ایہہ فیصلہ، عورتاں وچ سرمایہ کاری کرن وچ ہور اکامیابیاں دے نال، "ترقیاتی دیساں لئی اکّ کامیاب معاشی آپشن" نہیں اے اتے "اوہ دیس جو گھٹّ- سرمایہ کاری ہولی-ہولی ودھدا اے۔ کڑیاں وچ سرمایہ کاری نہ کرن دے موقعے دی لاگت نوں مکمل روپ وچ دیکھدے ہوئے، کل کھنجھی ہوئی جیڈیپی وادھا در 1.2% اتے 1.5% دے وچکار اے۔ وکھ-وکھ کھیتراں نوں دیکھدے ہوئے، ایہہ اندازہ لگایا گیا اے کہ جیڈیپی ترقی وچ انتر دا 0.4-0.9% صرف سکھیا وچ صنف پاڑے وچ انتر دے کارن اے۔ تعلیمی صنف پاڑے دا اثر ادوں ودھیرے اجاگر ہندا اے جدوں کوئی دیس معمولی طور اُتے غریب ہندا اے۔ اس طرحاں عورتاں وچ سرمایہ کاری کرن دا اتشاہ ودھدا جاندا اے کیونکہ اکّ دیس اتِ غریبی توں باہر نکلدا اے۔

کل معاشی ترقی دے نال-نال، عورتاں دی سکھیا سماج وچ دولت دی ونڈ دی برابری نوں وی ودھاؤندی اے۔ اس نوں حاصل کرن لئی ودھی ہوئی عورتاں دی سکھیا اہم اے کیونکہ ایہہ غریب عورتاں، خاص طور اُتے وانجھے گروہاں نوں نشانہ بناؤندا اے۔ اس گل دا وی ثبوت اے کہ اکّ ترقیاتی دیس لئی تعلیمی حصول وچ گھٹ صنفی عدم مساوات سماج وچ گھٹ سمچی آمدنی نابرابری نال متعلق اے۔

سماجی ترقی اُتے اثر

عورتاں دی سکھیا اہم سماجی ترقی ول لے جاندی اے۔ کجھ سبھ توں اہم سماجی لابھاں وچ شامل ہن جنن دراں وچ کمی اتے گھٹ بال موت در، اتے گھٹ ماواں دی موت در۔ سکھیا وچ صنف پاڑے نوں بند کرن نال صنف برابری وی ودھدی اے، جو اپنے آپ وچ اہم منی جاندی اے اتے کیونکہ ایہہ صنف دی پرواہ کیتے بناں لوکاں لئی برابر حق اتے موقعے یقینی بناؤندا اے۔ عورتاں دی سکھیا دے عورتاں لئی وی علمی لابھ ہن۔ سدھریاں علمی یوگتاواں عورتاں لئی جیون دی گنوتا نوں ودھاؤندیاں ہن اتے ہور لابھاں دی اگوائی کردیاں ہن۔ اسدی اکّ اداہرن ایہہ اے کہ پڑھیاں-لکھیاں عورتاں اپنے اتے اپنے بچیاں دوواں لئی صحت نال متعلق فیصلے لین دے بہتر اہل ہن۔ علمی قابلیت عورتاں وچ سیاسی بھاگی داری؉ ودھاؤن لئی وی ترجمہ کردی اے۔ پڑھیاں-لکھیاں عورتاں شہری بھاگی داری؉ وچ شامل ہون اتے سیاسی میٹنگاں وچ شامل ہون دی زیادہ سمبھاونا رکھدیاں ہن، اتے اجہیاں کئی اداہرناں ہن جیہناں وچ ترقیاتی دیساں وچ پڑھیاں-لکھیاں عورتاں سیاسی اندولناں ولوں اپنے لئی لابھ سرکھیت کرن دے یوگ سن۔ ثبوت پڑھیاں-لکھیاں عورتاں والے دیساں وچ لوکتنتری حکمرانی دی ودھدا امکان ول وی اشارہ کردے ہن۔

گھر وچ عورت دا کردار نال متعلق لابھ وی ہن۔ پڑھیاں-لکھیاں عورتاں نوں گھٹ گھریلو تشدد دا ساہمنا کرنا پیندا اے، بھاویں کہ روزگار دی حالت ورگے ہور سماجی حالت سوچکاں دی پرواہ کیتے بناں۔ سکھیا والیاں عورتاں وی پروار دی فیصلے لین دی عمل وچ ودھیرے شامل ہندیاں ہن اتے اکّ مقررہ ویلے وچ ہور فیصلے لین دی رپورٹ کردیاں ہن۔ خاص طور اُتے، ایہہ لابھ معاشی فیصلیاں تک پھیلدے ہن۔ اکّ عورت دی ایجنسی نوں ودھاؤن دے اندرونی ملّ توں علاوہ، عورتاں دا پروار وچ ودھیرے سرگرم کردار نبھاؤنا پروار دے میمبراں لئی سماجی لابھ وی لیاؤندا اے۔ جس گھر وچ ماں پڑھی-لکھی ہندی اے، اتھے بچے اتے خاص کرکے کڑیاں دے سکول جان دا امکان ودھ ہندی اے۔ جیہناں گھراں وچ ماں پڑھی-لکھی نہیں اے، اتھے بالغ خواندگی پروگرام اسدھے طور اُتے ماواں نوں سکھیا دی قیمت سکھاؤن وچ مدد کر سکدے ہن اتے اوہناں نوں اپنے بچیاں نوں سکول بھیجن لئی مُتحرک کر سکدے ہن۔ اکّ پڑھے-لکھے پیؤ دی بجائے اکّ پڑھی-لکھی ماں ہون نال جڑے بچیاں لئی بہت سارے ہور لابھ وی ہن، جس وچ اچّ بچن دیاں دراں اتے بہتر پوشن شامل ہن۔

اثر دیاں سیماواں

کجھ اجیہے معاملے ہن جیہناں وچ عورتاں دی سکھیا دا ترقی اُتے گھٹ اثر پیندا اے۔ معاشی طور اُتے، غریبی دے اچّ پدھر دا ساہمنا کر رہے کھیتراں وچ عورتاں وچ سرمایہ کاری کرن دے لابھ بہت گھٹ ہن۔ نال ہی، کجھ معاملیاں وچ عورتاں نوں جو سکھیا ملدی اے، اوہ مرداں دے مقابلے بہت گھٹ گنوتا والی ہندی اے، اسدی فعالیت نوں گھٹاؤندا اے۔ ایہہ ورتارا سکولاں وچ اکھوتی لکویں پاٹھکرم دے نال ہو سکدا اے، جتھے کجھ قدراں-قیمتاں نوں مضبوط کیتا جاندا اے۔ منڈیاں دی اتمتا اُتے زور دین نال پڑھیاں-لکھیاں عورتاں نوں گھٹ تنخواہ والیاں روایتی طور اُتے عورتاں دیاں نوکریاں دے پکھ وچ معاشی موقعیاں نوں پاس کرن دا کارن بن سکدا اے، جس دے معاشی اتے سماجی نتیجے ماڑے ہندے ہن۔ دوجے معاملیاں وچ، پاٹھکرم واضع طور اُتے صنف دے بنیاد اُتے وکھرا ہو سکدا اے۔ اداہرن لئی، سعودی عرب وچ، مرداں اتے عورتاں لئی پاٹھکرم وچ انتر سرکاری پالیسی ولوں اہلت اے جو مطالعہ دے کھیتراں وچ وکھ وکھ پہنچ بناؤندا اے۔ ایہہ پالیسیاں تعلیمی ماحول اتے پاٹھاں دی ورتوں کرکے پروار متعلق عورتاں دے کرتواں دے لنگی وچاراں نوں لاگوُ کرن لئی، اوہناں دے اپنے کم اتے سکھیا سمیت، روڑھیوادی صنف کرداراں دے وچاراں نوں وی مُتحرک کردیاں ہن۔ پرائمری سکول وچ، خاتون طالب علم سوئی دا کم، گھریلو سائنس، اتے بال کلیان دا مطالعہ کردے ہن جدوں کہ مرد طالب علم لکڑ اتے دھات دے دست کاری دا مطالعہ کردے ہن۔ سیکنڈری سکول وچ، مرد طالب علماں نوں تکنیکی اتے کتامکھی سکھلائی تک پہنچ دتی جاندی اے جو کہ خاتون طالب علماں نوں نہیں ملدی۔

اجہیاں حالات وی ہن جیہناں وچ عورتاں دی سکھیا میکرو-پیمانے اُتے ترقی وچ مدد کردی اے پر اکّ پروار لئی ایوگ اے۔ اداہرن لئی سعودی عرب وچ، عورت روزگار وچ وادھے دے نال-نال عورت سکھیا وچ ترقی دا سعودی اہلکاراں وچ صنف ونڈ اُتے بہتا اثر نہیں پیا اے۔ سعودی عرب وچ زیادہ تر کم کاجی عورتاں روائتی عورتاں دے کتیاں وچ کم کردیاں ہن جویں کہ ٹیچنگ، دوائی، نرسنگ اتے سماجی کم۔ اس نال اہلکاراں نوں وکھ کیتا جاندا اے اتے خاتون گریجوئیٹاں لئی روزگار لبھنا مشکل ہو جاندا اے۔ نتیجے وجوں دیس اکّ وڈی مسئلہ دا ساہمنا کردا اے، جو کہ پڑھیاں-لکھیاں عورتاں دی اچّ بے روزگاری در اے۔ اوہناں سماجاں وچ جتھے عورتاں دا ویاہ ہو جاندا اے اتے پروار نوں چھڈّ دتا جاندا اے جدوں کہ مرد واپس رہندے ہن اتے اپنے ماپیاں دی دیکھ بھال کردے ہن، ماپیاں لئی پتراں وچ سرمایہ کاری کرنا ودھیرے قیمتی ہندا اے۔ اس توں علاوہ، جدوں کہ سکھیا دے سارے پدھراں نوں دیکھدے ہوئے عورتاں دی سکھیا وچ سرمایہ کاری کرن نال اکّ اچّ سمچی واپسی ہندی اے، پرائمری سکول ولوں مرداں وچ سرمایہ کاری کرن دی واپسی دی اچّ در ہندی اے۔ ایہہ اوہناں پریواراں نوں دندا اے جو صرف اپنے بچیاں نوں پرائمری سکول وچ بھیجن دی سکیم بنا رہے ہن تاں جو اوہ اپنیاں دھیاں دی سکھیا نالوں اپنے پتراں دی سکھیا وچ سرمایہ کاری کرن۔ سماجی طور اُتے، سماجی صنف کرداراں عورتاں لئی صنف برابری نوں بہتر بناؤن لئی عورتاں دی سکھیا دی اہلیت نوں روک سکدیاں ہن۔ ایہہ خاص طور اُتے ادوں ہندا اے جدوں عورتاں لئی سکھیا نوں تہذیبی طور اُتے عورتاں نوں ودھیرے آکرشک پتنیاں بناؤن دے زریعہ وجوں دیکھیا جاندا اے۔

کجھ کھوجکرتا ایہہ دعوہ نہیں کردے کہ عورتاں دی سکھیا دا ترقی اُتے بہت گھٹ اثر پیندا اے، پر اس دی بجائے کھوج دیاں ودھیاں اُتے سوال اٹھاؤندے ہن جو ایہہ درساؤندے ہن کہ اسدا وڈا اثر اے۔ اکّ مدعا جس نوں کھوجکرتا مندے ہن اوہ اے سکھیا دے پدھراں دی تلنا کرن وچ مشکل۔ دو وکھ-وکھ دیساں وچ سکولی پڑھائی دے اکو سال دی تعلیمی سامان بہت وکھری ہو سکدی اے۔ اسے طرحاں، جس نوں وکھ-وکھ دیساں وچ 'پرائمری سکول' کیہا جاندا اے، اوہ مکمل طور اُتے وکھ-وکھ ہو سکدا اے۔ نال ہی، جدوں کہ ترقی یافتہ دیساں وچ سکھیا لئی مکمل جانکاری موجود اے، ڈیٹا صرف ترقیاتی دیساں دی اکّ چھوٹی جہی گنتی لئی مہیا اے۔ ایہہ سوال وچ لیاؤندا اے کہ نتیجیاں نوں سارے ترقیاتی دیساں لئی کس حدّ تک عام کیتا جا سکدا اے۔ اس توں علاوہ، جدوں کہ خالص معاشی لابھ مقابلتاً ووادپورن ہن، مطالعہاں وچکار کجھ پرورتنشیلتا دے نال، سماجی لابھاں نوں کویں ماپنا اے اس بارے کجھ انتر اے۔

بھارت وچ عورت سکھیا اتے سماجک-معاشی کارکاں وچکار تعلق

سبھ توں گھٹ عورتاں دی خواندگی والا راج راجستھان اے، 52.66% نال۔ راجستھان وچ 20.8% مرد طالب علم اچّ سکھیا حاصل کرن لئی جاندے ہن، جدوں کہ اس توں گھٹ 14.9% عورتاں اگے دی سکھیا حاصل کرن لئی جاندے ہن۔ کیرلا اتے راجستھان دی تلنا وچ جٹلتا جیڈیپی دے معاملے وچ راجستھان دی اچّ درجابندی وچ دیکھی جاندی اے، سارے بھارتی راجاں وچوں 9ویں تھاں اُتے اے، کیرل 11ویں تھاں اُتے اے۔ حالانکہ کیرل دی خاتون خواندگی در اتے خاتون اچّ سکھیا دے بنیکار راجستھان نالوں کتے ودھ ہن، راجستھان دی جیڈیپی اچّ درجے اُتے اے۔ ایہہ اصول وچ علاقائی ورودھتائیاں نوں درساؤندا اے جو عورت سکھیا وچ وادھا ترقی نوں اگے ودھا سکدا اے اتے اس بھاشن دی گنجھلتا نوں اجاگر کردا اے۔ راجستھان دا صنف انوپات متعلق 1000 مرداں وچ 800-900 عورتاں دے نال، عورتاں وچ گھٹ ملّ دا اشارہ دے سکدا اے، جدوں کہ کیرل دا صنف انوپات متعلق مرد 1000 عورتاں توں ودھ اے۔ راجستھان وچ عورت بال مزدوری کارن طالب علماں دی پڑھائی چھڈّ دتی گئی اے، خاص کرکے کپاہ صنعت وچ، اتے بال ویاہ اجے وی اپنے آپ وچ اکّ اجیہا مدعا اے جس کارن عورتاں دے سکول جان دا امکان گھٹ جاندی اے۔ اس گھٹ خواندگی دا اکّ ہور معاشی کارن پورے راجستھان وچ بہت سارے بچے سکھیا تک پہنچ توں وانجھے ہن اتے سماج جو غریب سہولتاں کارن سکھیا نوں اہمیت نہیں دیندے ہن۔ ورودھابھاسی طور اُتے، راجستھان وچ بچیاں نوں سکول توں باہر رکھن وچ بال مزدوری سبھ توں وڈا یوگدان اے، تعلیمی سہولتاں تک پہنچ اتے حالت وچ سدھار بال مزدوری نال جڑے غریبی دے دشٹ چکر نوں توڑن وچ مدد کر سکدا اے۔ عورتاں دا سماجی ملّ، بال مزدوری نوں ختم کرنا، اتے تعلیمی سہولتاں وچ سدھار کرنا راجستھان وچ عورتاں اتے مرداں دی خواندگی اتے غریبی در وچ سدھار دیاں کنجیاں ہن۔

حوالے