عبرانی کیلنڈر
عبرانی کیلنڈر ، یہودیاں دا کیلنڈر اے جہڑا یہودیت چ سال دے مہینےآں تے دناں دے حساب لئی ورتیا جاندا اے ۔ اس نال توارح (یہودی عبادتاں دے دن تے ویلے) ، یہودی چھٹیاں دے دن ، یارزیت ( مرن آلےآں دی برسی تے اینہاں دے متعلق دعا) تے مذہبی کتاباں دے پڑھن دے ویلے دا اندازہ لایا جاندا اے ۔ اس تقویم چ دناں دا اندازہ لان دے دو طریقے نیں ۔ اک سن 70ء چ پہلی رومی یہودی جنگ چ دوجے ہیکل دی تباہی توں پہلے دا جہڑا چند دیاں شکلاں ویکھ دے دناں دے حساب دا اے تے دوجا مامونائیٹس دا بنیاد اصول تے وضع کردہ طریقہ اے جہڑا سن 70ء توں 1178ء تک دے عرصے چ مرتب کیتا گیا ۔
موجودہ تقویم بنیاد اصول دی قمری تے شمسی تقویم اے ، جہڑی چینی کیلنڈر دی طرز تے مرتب کیتی گئی اے ، جس چ دناں دا حساب چند دی شکلاں تے سالاں دا حساب سورج دے چکر تے کیتا جاندا اے ۔ جہڑا اک پاسے تے اسلامی کیلنڈر توں مختلف تے دوجے پاسے گریگوری دے شمسی کیلنڈر توں وی مختلف اے ۔ قمری سال دے شمسی سال نالوں 11 دن دے فرق پاروں عبرانی کیلنڈر 19 سالاں دے 235 مہینےآں دے چکراں دی شکل چ اے ، جس چ ہر دوجے یاں تیجے سال چ اک اضافی مہینہ شامل کیتا جاندا اے ۔ اینج 19 سالاں چ ست سال ایہوجہے ہندے نیں جنہاں چ اک مہینہ وادھو یعنی 12 دی بجائے 13 مہینے ہندے نیں ۔ جداں کہ عبرانی کیلنڈر رومی سمندر دے چڑھدے علاقے چ مرتب کیتا گیا سی اس لئی موسم شمالی کرہ ارض دی ترجمانی کردے نیں ۔
نویں سال دی شروعات
سودھویہودیاں دی مذہبی کتاب مشنا دے مطابق چار نویں سال ہندے نیں ۔ عام شہری معاملےآں لئی سال دا آغاز نسان دے مہینے توں ، زراعت تے ہیکل دے کجھ معاملےآں چ ایلول دے مہینے توں ، مذہبی معاملےآں چ تشری دے مہینے توں تے درختاں لئی سال دی شروعات شیوت دے مہینے توں اے ۔ تاہم نویں سال دا آغاز تشری دے مہینے توں کیتا جاندا اے ۔ جدوں اک سال ودھایا جاندا اے تے نویں سال دا تہوار روش ہاشانا منایا جاندا اے ۔ یہودیاں دیاں کتاباں تلمود وغیرہ توں اس گل دا فیصلہ وی کیتا گیا اے کہ دنیا دی تخلیق تشری دے میہنے چ ہوئی ۔
نویں عبرانی کیلنڈر دا آغاز یکم تشری سن موندی1 توں کیتا گیا اے ۔ جہڑا پرولیپٹک جولین کیلنڈر دے حساب نال سوموار 7 اکتوبر سن 3761 قبل مسیح اے ۔ ایہہ تریخ دنیا دی تخلیق دے روایتی یہودی نظریہ توں اک سال پہلے دی اے ، جہڑا کہ 25 ایلول سن موندی1 سی ۔