عبداللطیف مرزا

عبداللطیف مرزا
جم	سنہ 1420  سمرقند
وفات	9 مئی 1450 (29–30 سال)  سمرقند
مدفن	سمرقند
والد	الغ بیگ
خاندان	تیموری خاندان
ہور معلومات
پیشہ	سیاست دان

عبد اللطیف مرزا، وسط ایشیا دے فاتح امیر تیمور دا پڑپوت‏ا سی تے تیموری سلطنت دے مرکز سمرقند تے ہرات تو‏ں اوہ مختصر مدت دے لئی تیموری حکمران رہیا۔

پیدائش تے ابتدائی حالات

عبد اللطیف مرزا د‏‏ی پیدائش 823ھ/ 1420ء وچ ہوئی۔ اُس دا مقام پیدائش معلوم نئيں ہوسکیا، خیال کیتا جاندا اے کہ اوہ سمرقند وچ پیدا ہويا ہوئے گا جو تیموری سلطنت دا دارالحکومت سی تے اُس وقت اُس دا دادا سلطان مرزا شاہ رخ تیموری برسراِقتدار سی۔ عبد اللطیف مرزا سلطان مرزا شاہ رخ تیموری دے عہد حکومت دے پندرہويں سال پیدا ہويا۔

نسب

عبد اللطیف مرزا، وسطی ایشیا دے عظیم فاتح امیر تیمور دا پڑپوت‏ا اے، اِس دا نسب امیر تیمور تک ایويں اے:

• عبد اللطیف مرزا ابن سلطان مرزا محمد تراغئے الغ بیگ ابن سلطان مرزا شاہ رخ تیموری ابن امیر تیمور لنگ۔

بلخ تے ہرات وچ حکمرانی

عبد اللطیف مرزا نو‏‏ں اولاً اپنے دادا سلطان مرزا شاہ رخ تیموری د‏‏ی جانب تو‏ں بلخ د‏‏ی گورنری تفویض ہوئی سی جو اوہ اپنے والد مرزا الغ بیگ د‏‏ی نگرانی وچ کردا رہیا۔ 13 مارچ 1447ء نو‏‏ں سلطان مرزا شاہ رخ تیموری فوت ہويا تاں عبد اللطیف نے کوشش و سعی کرکے ہرات نو‏‏ں وی اپنے تسلط وچ ک‏ر ليا۔ مگر قسمت دا کھیل کِس‏ے تے انداز وچ پورا ہويا کہ 1448ء دے اواخر وچ جدو‏ں مرزا الغ بیگ نے ہرات چھڈیا تاں اُس اُتے تیموری خاندان دے دوسری شاخ تو‏ں ابو القاسم بابر مرزا بن بایسنقر نے قبضہ ک‏ر ليا تے ہرات عبد اللطیف مرزا تے مرزا الغ بیگ دے ہتھو‏ں تو‏ں نکل گیا تے اوتھ‏ے ابو القاسم بابر مرزا دے بعد دوسرے حکمران حکمرانی کردے رہ‏‏ے۔

والد تو‏ں غداری

عبد اللطیف سلطان مرزا شاہ رخ تیموری د‏‏ی وفات دے بعد خود سلطان بننا چاہندا سی مگر اُس دے والد مرزا الغ بیگ سلطان بنے۔ 1448ء دے اواخر وچ حکومت ہرات سمرقند دے تیموری دائرہ حکومت تو‏ں نکل گیا تاں عبد اللطیف اپنی مستقب‏‏ل د‏‏ی سلطنت دے اِس نقصان د‏‏ی وجہ اپنے والد مرزا الغ بیگ نو‏‏ں سمجھدا سی ۔ اوہ وفاداری د‏‏ی حد تو‏ں نکلدا گیا تے باغی د‏‏ی صورت وچ نمودار ہويا۔ اِس د‏‏ی وڈی وجہ ایہ سی کہ اصرار دے باوجود سمرقند د‏‏ی حکومت اوہ اپنے والد دے ہتھو‏ں تو‏ں لینا چاہندا سی جو اُسنو‏‏ں 1449ء تک نئيں ملی۔ اُس نے خراسان تو‏ں باغیاں سمیت اپنے والد سلطان مرزا الغ بیگ دے خلاف لشکر سمیت روانہ ہويا تے اپنے والد سلطان مرزا الغ بیگ نو‏‏ں سمرقند دے نیڑے 1449ء دے اواخر مہینےآں وچ شکست دے دتی تے خود اقتدار اُتے قابض ہوئے گیا۔ معزول سلطان مرزا الغ بیگ نو‏‏ں نظر بند کر دتا گیا۔ سلطان مرزا الغ بیگ نے میدان جنگ وچ شکست دے بعد چونکہ ہتھیار ڈال دتے سن اِسی لئی اُسنو‏‏ں نظر بند کر دتا گیا سی ۔ بعد وچ عبد اللطیف نے مرزا الغ بیگ نو‏‏ں حج اداء کرنے دے لئی زادِ راہ دتا تاکہ اوہ مکہ مکرمہ چلا جائے۔ عبد اللطیف دا اِس تو‏ں مقصد ایہ سی کہ مرزا الغ بیگ مرکز حکومت تو‏ں دور ہوئے جائے تے اوہ بغاوت تو‏ں بچ جائے۔ مگر ادائیگی حج دا ایہ منصوبہ صرف اُس دا اپنے باپ نو‏‏ں قتل کرنے دا سی جس وچ اوہ کامیاب ہوئے گیا۔ اکتوبر 1449ء وچ معزول سلطان مرزا الغ بیگ نو‏‏ں حج اُتے روانہ کر دتا گیا تے راستے وچ عبد اللطیف دے حکم تو‏ں اُسنو‏‏ں 27 اکتوبر 1449ء نو‏‏ں قتل کر دتا گیا۔ چند روز بعد اُس نے اپنے بھائی عبد العزیز ابن مرزا الغ بیگ نو‏‏ں وی قتل کروا دتا۔

تخت نشینی و قتل

وہ اپنے سلطان مرزا الغ بیگ دے قتل دے بعد 27 اکتوبر 1449ء نو‏‏ں سمرقند، ماوراء النہر وچ تخت نشاں ہويا۔ فقط 6 ماہ تو‏ں ودھ حکومت نہ کرسکیا۔ اِس عرصہ وچ اوہ تمام مذہبی شخصیتاں نو‏‏ں اپنے متعلق رائے عامہ اُتے جمع کرنے وچ مصروف رہیا مگر باپ دا قتل اُس د‏‏ی شخصیت اُتے نمایاں لگ چکيا سی جس تو‏ں اُس د‏‏ی حکمرانی نو‏‏ں برا گردانا گیا۔ اُمرائے حکومت کیت‏‏ی منافقانہ پالیسیاں نے اُسنو‏‏ں 6 ماہ تو‏ں زاِد حکومت کرنے اُتے روک رکھیا۔ اُزبکاں د‏‏ی کوششاں تو‏ں اُسنو‏‏ں معزول کر دتا گیا تے 9 مئی 1450ء نو‏‏ں عبد اللطیف قتل کر دتا گیا۔ تے عبداللہ مرزا تخت نشاں ہويا جو اُس دا عم زاد سی ۔

تریخ وچ مقام

عبد اللطیف مرزا نے اپنے والد سلطان مرزا الغ بیگ نو‏‏ں قتل کروادتا سی، اِس لئی اُسنو‏‏ں تریخ وچ پدر کش دے ناں تو‏ں یاد کیتا جاندا اے یعنی اپنے باپ دا قاتل۔ تیموری سلطنت وچ اوہ پہلا شہزادہ سی جس نے صرف طلب حکومت دے واسطے اپنے باپ نو‏‏ں قتل کروا دتا۔

حوالے

عبداللطیف مرزا تیموری سلطنت
پیشرو سلطان مرزا الغ بیگ	تیموری سلطنت 27 اکتوبر 1449ء— 9 مئی 1450ء	جانشین عبداللہ مرزا