عالمی کتاب دن

عالمی یوم کتاب
باضابطہ نام	World Book Day
مناݨ والے	اقوام متحدہ دے رکن ملکاں
تقریبات	یونیسکو
آغاز	23 اپریل 1995ء
تریخ	23 اپریل
تکرار	سالانہ
منسلک	عالمی یوم حقوق دانش

عالمی یوم کتاب (انگریزی: World Book Day) ہر سال دنیا بھر وچ 23 اپریل نو‏‏ں اقوام متحدہ دے ذیلی ادارے یونیسکو دے تحت منایا جاندا اے، جس دا مقصد بین الاقوامی سطح اُتے عوام وچ کتاباں بینی دا فروغ، اشاعتِ کتاباں تے اس دے حقوق دے بارے وچ شعور نو‏‏ں اجاگ‏ر کرنا ا‏‏ے۔ اس دن نو‏‏ں منانے د‏‏ی ابتدا 1995ء وچ ہوئی۔

عالمی کتاب دن جاں عالمی کتاب اتے کاپیرائیٹ دن ہر سال 23 اپریل نوں منایا جاندا اے۔ اقوام متحدہ دے سکھیا تنظیم 'یونیسکو' ولوں پڑھن اتے اشاعتاں نوں طاقتور بناؤن اتے انٹیکجوئل سمپتی نوں کاپیرائیٹ راہیں سرکھیا حاصل کرن دے مقصد نال ایہہ دن منایا جاندا اے۔ ایہہ دن 'یونیسکو' دے فیصلے دے مطابق پہلی وار 1995 وچ منایا گیا۔

مہان لکھاریاں نال تعلق

23 اپریل عالمی ساہت دی دنیا وچ کئی ہور مشہور نمائندہ لکھاریاں دے جم اتے موت دی تاریخ نال وی جڑیا ہویا اے۔ ولیئم شیکسپیار دی جم اتے موت (1564-1616 ای:) وی اسے دن ہوئی سی۔ مگیل دے سروانتیس، انکا گارسیلاسو ڈی لا ویگا، جوسیپ پلا اتے بھارت دے مشہور سنگیتکار استاد بڑے غلام علی خاں دے انتقال دا وی ایہو دن اے۔ ماریس دروؤں، ولادیمیر نابوکوو، مینئل میزیا ولیزو اتے ہالدار لیکسنیس جہے کئی ہور اہم لکھاریاں دا جم اسے دن ہویا سی۔

مقصد

کتاباں دے عالمی دن دا منانے دا مقصد اس دن د‏‏ی اہمیت دے بارے وچ دُنیا نو‏‏ں آگاہ کرنا ا‏‏ے۔ ایويں تاں دُنیا دے اکثر ملکاں وچ کتاباں دا عالمی دن 23 اپریل نو‏‏ں منایا جاندا اے لیکن برطانیہ تے امریکا وچ کتاباں دا عالمی دن 4 مارچ نو‏‏ں منایا جاندا ا‏‏ے۔

عالمی کتاب دن
کتاباں
مناݨ والے	اقوام متحدہ دے سارے دیس
تریخ	23 اپریل 2012
تکرار	سلانہ

پڑِ کتاب سندھیا بادں ۔۔ صل پوجسِ بگل سمادھں ۔۔

مکھ جھوٹھ ببھوکھن سارں ۔۔ تریپال تہال بچارں ۔۔

گلِ مالا تلکُ للاٹں ۔۔ دئِ دھوتی بستر کپاٹں ۔۔

جے جانسِ برہمں کرمں ۔۔ سبھِ فوکٹ نسچؤ کرمں ۔۔

کہُ نانک نہچؤ دھیاوے ۔۔ ونُ ستگور واٹ ن پاوے ۔۔2॥।

— گرو نانک دیوَ جی

"کتاباں جھاکدیاں ہن بند الماری دے شیشیاں 'چوں بڑی حسرت نال تکدیاں ہن

مہینیاں بدھی ہن ملاقاتاں نہیں ہندیاں

جو شاماں اوہناں دے ساتھ وچ بیتدیاں سن

ہن اکثر گزر جاندیاں ہن کمپیوٹر دے پردے اتے....

کتاباں منگن، ڈگن تے چکن دے بہانے جو رشتے بندے سن

اوہناں دا کی بنیگا؟

اوہ شاید ہن نہیں بننگے۔۔"

— گلزار

'یونیسکو' دی عام سبھا ولوں کتاب اتے لکھاریاں نوں اس دن اتے یاد کرن اتے عام لوکاں، خاص کر کے یوکاں وچ کتاب پڑھن نوں انند دے روپ وچ لین نوں مُتحرک کرن دا مقصد وی اس دن نوں کتاب دن دے روپ وچ مناؤن دا کارن بنیا۔ اج عالمی کتاب دن پوری دنیا وچ لکھاری، ناشر، کتاب وکریتا اتے کتاب پریمیاں وچ اکّ 'کتاب تہوار' دے روپ وچ منایا جان لگیا اے۔ 'عالمی کتاب دن' پڑھن اتے کتاب مُتحرک کرن لئی وی ہن جانیا-پچھانیا دن بن گیا اے۔ ایہہ دن اکّ سو توں ودھیرے دیساں وچ منایا جاندا اے اتے اس موقعے کتاباں نال متعلق بہت ساریاں سرگرمیاں منعقد ہندیاں ہن۔ ایہہ دن پبلشراں، وکریتاواں اتے اوہناں پکھاں وچکار اکّ آپسی میل جول اتے رابطہ پل وی اے، جہناں دا مول مقصد کتاب پرگتی اتے کتاب پڑھن دی دلچسپی وچ پھلار دے نال-نال پورے دنیا وچ کتاب سبھیاچار دا پرچار اتے پرسار کرنا وی اے۔ جدید ویلے وچ کتاباں دا اہمیت گھٹدا جا رہا اے۔ اج دا یگ انٹرنیٹّ دا یگ اے، جس کر کے کتاب اتے ناشر دا اوہ تھاں نہیں رہا، جو کسے ویلے ہویا کردا سی۔

تریخ

تاریخی لحاظ تو‏ں اس دن د‏‏ی شروعات کچھ اس طرح ہوئی؛ 1616ء وچ اسپین دے شمال مشرق وچ واقع علاقہ کیٹولینیا وچ ہر سال 23 اپریل نو‏‏ں جتھے دے مرد اپنی عزیز سواݨیاں تے کُڑیاں نو‏‏ں گلاب دے پھُل پیش کردے سن تے اس روایت وچ دنیا بھر تو‏ں خصوصاً یورپ تو‏ں لکھاں د‏‏ی تعداد وچ مرد و زن تے مُنڈے کُڑیاں کیٹولینیا جاندے نيں ایہ سلسلہ دو دن جاری رہندا اے اس دوران جگہ جگہ مشہور ناول ڈان کیہوٹی دے حصے، شیکسپئر دے ڈرامے تے دوسرے مصنفاں د‏‏یاں کتاباں دے حصے پڑھے جاندے سن ۔

فیر ایہ رسم اسپین دے دوسرے علاقےآں وچ وی پھیلدتی گئی تے آہستہ آہستہ ایہ روایت ورلڈ بک ڈے د‏‏ی شکل اختیار کر گئی۔ ہن کیٹولینیا وچ ہر سال صرف گلاباں ہی د‏‏ی نئيں کتاباں د‏‏ی وی ریکارڈ فروخت ہُندی اے تے اس دے بعد 1995ء وچ اقوامِ متحدہ دے ادارے یونسکو د‏‏ی جنرل کونسل دا فرانس وچ اجلاس ہويا تاں اس نے 23 اپریل نو‏‏ں ’ورلڈ بک اینڈ کاپی رائٹس ڈے‘ قرار دے دتا تے ہن ایہ دن کتاباں تے جملہ حقوق د‏‏ی راکھی دے عالمی دن دے طور اُتے دُنیا دے تقریباً اک سو ملکاں وچ منایا جانے لگا۔

خاص گل

اس وچ اک ہور وادھا ایہ کيتا گیا اے کہ رواں صدی دے آغاز تو‏ں کسی اک شہر نو‏‏ں کتاباں دا عالمی راجگڑھ وی قرار دتا جاندا ا‏‏ے۔ سنہ 2001ء وچ میڈرڈ سی، فیر بالترتیب اسکندریہ، نويں دہلی، اِٹ روپ، مونٹریال، ٹورِن، بگوٹہ، ایمسٹرڈم تے بیروت راجگڑھ قرار دتے گئے۔ برطانیہ نے اس دن دے لئی مارچ د‏‏ی پہلی جمعرات دا انتخاب کيتا تے اسنو‏ں سکولاں دے بچےآں وچ کتاباں خریدݨ د‏‏ی عادت نو‏‏ں فروغ دینے دے لئی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

بھارت وچ

انڈیا وچ کتاباں دا حال فیر وی قدرے بہتر اے لیکن ایہ بہتری انگریزی دے بعد ہندی تک محدود ا‏‏ے۔ دور جدید وچ بھانويں مطالعہ دے نويں میڈیم متعارف ہوچکے نيں تے انفارمیشن ٹیکنالوجی نے نسل نو نو‏‏ں کتاب تو‏ں دور دھکیل دِیا۔ کتاباں تو‏ں دوری علم تو‏ں دوری ا‏‏ے۔ علامہ اقبال ؒ نے فرمایا سی کہ :مگر اوہ عِلم دے مو‏تی ٗ کتاباں اپنے آبا ء د‏‏ی ٗ جو دیکھو انہاں کویورپ وچ تاں دِل ہُندا اے سیپارا۔ کتاب د‏‏ی اپنی دائمی اہمیت تے افادیت اپنی جگہ قائم و دائم ہی نئيں بلکہ اس وچ حد درجہ وادھا ہورہیا ا‏‏ے۔

کتاب راجگڑھ

یونیسکو ہر سال عالمی دے کسے اکّ دیس دے شہر نوں 'یونیسکو عالمی کتاب راجگڑھ' دا درجہ حاصل کردا اے۔ اوہ شہر اس خاص سال، جو 23 اپریل توں اگلے سال 22 اپریل تک ہندا اے، پچھلے ورھے عالمی کتاب راجگڑھ سلووانیا دا شہر لبزانا سی۔ اس سال عالمی کتاب راجگڑھ بیونس آئرس (ارجنٹینا) اے۔ بھارت واقع دلی شہر نوں 2005 وچ عالمی کتاب راجگڑھ بنن دا مان حاصل ہویا سی۔

ہور ویکھو

• عالمی یوم حقوق دانش
• یونیسکو

حوالے