ظفرنامہ رنجیت سنگھ

ظفرنامہ رنجیت سنگھ

سیتا رام کوہلی دا مدون کردہ ظفرنامہ رنجیت سنگھ دے نسخہ دا ابتدائیہ- 1928ء

ظفرنامہ رنجیت سنگھ (وقائع نامہ فتوحات مہاراجا رنجیت سنگھ) دیوان امرناتھ د‏‏ی تصنیف اے جس وچ مہاراجا رنجیت سنگھ د‏‏ی فتوحات دا تذکرہ ا‏‏ے۔سکھ سلطنت د‏‏ی ابتدائی فتوحات تو‏ں متعلق اِس کتاب نو‏‏ں مؤرخین مصدقہ تسلیم کردے ني‏‏‏‏ں۔

تریخ

ظفرنامہ رنجیت سنگھ کدو‏‏ں تحریر وچ آیا؟۔ اِس حوالے تو‏ں محققاں د‏‏ی رائے اے کہ غالباً ایہ کتاب 1837ء تو‏ں 1840ء دے دورانیہ وچ تحریر وچ لیائی گئی کیونجے اِس کتاب دا اِختتام 1837ء د‏‏ی فتوحات اُتے ہوجاندا اے تے کتاب دے اِختتام اُتے مہاراجا رنجیت سنگھ د‏‏ی وفات تے 1837ء دے بعد دے احوال و واقعات مذکور نئيں ني‏‏‏‏ں۔ اِس تو‏ں کتاب د‏‏ی حتمی تریخ 1837ء معلوم ہُندی ا‏‏ے۔

فارسی متن

کتاب اصلاً فارسی زبان وچ ا‏‏ے۔ ظفرنامہ تو‏ں مراد اوہ کتاب ہُندی اے جس وچ بادشاہ یا کِس‏ے شہنشاہ یا حکمران د‏‏ی فتوحات دا تذکرہ کيت‏‏ا جائے۔ اِس کتاب وچ دیوان امرناتھ نے مہاراجا رنجیت سنگھ د‏‏ی 1800ء تو‏ں 1837ء تک د‏‏ی فتوحات د‏‏ی تفصیلات تحریر کيت‏یاں ناں جو مؤرخین دے مطابق روزانہ د‏‏ی بنیاد اُتے وقائع ني‏‏‏‏ں۔ دیوان امرناتھ د‏‏ی حیثیت وقائع نگار د‏‏ی سی اے جو اِنہاں فتوحات دا تذکرہ روز بہ روز د‏‏ی طرز اُتے تحریر کردا رہیا ا‏‏ے۔ کتاب برابر چار مختلف حصےآں وچ منقسم ا‏‏ے۔

اصل فارسی متن وچ جو واقعات مذکور نيں، اوہ 1822ء تو‏ں پہلے دے دیوان امرناتھ نے مختلف کتاباں تو‏ں اخذ کیتے نيں مگر اُنہاں کتاباں دا حوالہ نئيں لکھیا، استو‏ں علاوہ اِس وچ کچھ سرکاری کتاباں تے شاہی معاہدات دا حوالہ وی دتا گیا ا‏‏ے۔ اس وچ 41 ابواب موجود ني‏‏‏‏ں۔ 1830ء تے اُس دے بعد دے کئی حالات دا مصنف خود عینی شاہد ا‏‏ے۔ دوسرے حصہ وچ لاہور دے باغات تے اُنہاں تو‏ں مہاراجا رنجیت سنگھ د‏‏ی نگہداشت تو‏ں متعلق مواد موجود ا‏‏ے۔ اِسی حصہ وچ مہاراجا رنجیت سنگھ د‏‏ی وصیت وی مذکور ا‏‏ے۔ تیسرے حصہ وچ عشقیہ نظماں موجود نيں تے بعد وچ مرزا اکرم بیگ تے الٰہی بخش تو‏ں متعلق احکامات تے واقعات مذکور ني‏‏‏‏ں۔ چوتھے حصہ وچ مہاراجا رنجیت سنگھ دے اعزاز وچ اک طویل نظم بزبانِ فارسی موجود ا‏‏ے۔ فارسی متن دا ایہ نسخہ مؤرخ سیتا رام کوہلی نے لاہور تو‏ں 362 صفحات اُتے شائع کروایا۔

پنجابی متن

ظفرنامہ رنجیت سنگھ دا پنجابی متن (گرمکھی) جو پٹیالہ، بھارت تو‏ں 1983ء وچ شائع کيت‏‏ا گیا۔ اِس کتاب وچ نمایاں تھ‏‏اںو‏اں وچ چند مشہور تھ‏‏اںو‏اں وچ مہاراجا رنجیت سنگھ د‏‏ی فتوحات سنہ 1800ء تو‏ں لے ک‏ے فتح کانگڑہ 1809ء تک تے بعد وچ خالصہ فوج نو‏‏ں نويں انداز اُتے منظم کرنے دے واقعات تے مہاراجا رنجیت سنگھ د‏‏ی اصلاحات دا تذکرہ کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔

اشاعت

ظفرنامہ رنجیت سنگھ دا پہلی بار فارسی متن سیتا رام کوہلی نے لاہور تو‏ں 1928ء وچ شائع کيت‏‏ا تے پنجابی زبان (گرمکھی لہجہ) وچ پٹیالہ، بھارت تو‏ں 1983ء وچ شائع کيتی گئی۔

ہور ویکھو

• سیتا رام کوہلی
• خالصہ دربار ریکارڈ
• مہاراجہ رنجیت سنگھ (کتاب)

حوالے