خالصہ دربار ریکارڈ
خالصہ دربار ریدارڈ سیتا رام کوہلی دی تصنیف اے جو سکھ سلطنت دے ابتدائی تے آخری ایام دے دستاویزاں دا مجموعہ اے۔ ایہ دو جلداں تے مشتمل اے۔
لکھن دی وجہ
سودھو29 مارچ 1849 نوں جدوں سکھ سلطنت ختم ہو گئی تے صوبہ پنجاب (برطانوی ہند) دا الحاق برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی نال ہو گیا۔ اِس دوران حکومت پنجاب دے ہتھ سکھ سلطنت دے دستاویزاں تے معاہدےآں دیاں نقلاں آئیاں جو فارسی زبان وچ سن۔ ایہ سکھ سلطنت دے ابتدا توں یعنی مہاراجا رنجیت سنگھ دے عہدِ حکومت دے آغاز توں لے کے 1849 تک دے مکمل دستاویزات سن جو حکومت پنجاب دے سول سیکرٹریٹ آفس (موجودہ مقبرہ انارکلی، واقع اندرون سول سیکرٹریٹ، لاہور) وچ محفوظ کردتے گئے سن ۔ ایہ دستاویزات 1915 تک اپنی اصل حالت وچ محفوظ پئے رہے، حتیٰ کہ پنجاب یونیورسٹی نے مؤلف سیتا رام کوہلی نوں سکھ سلطنت دا ریکارڈ مرتب کرنے تے تعینات کیتا۔ سیتا رام کوہلی نے 4 سال دی محنت نال ایہ ریکارڈ دستاویزات دی مدد نال مرتب کیتا تے 1919 دے شروع تک یہ مکمل ہو گیا۔
تریخ
سودھوایہ ریدارڈ 129 چھنداں (چھند اوہ دستاویزات ہوندے نیں جنہاں نوں عموماً کاغذ نوں گول کرکے رکھ دتا جائے تے غیر مطبوعہ ہوئے) تے مشتمل سن جو سکھ سلطنت دے 38 سالاں یعنی 1811 توں مارچ 1849 تک دا مکمل دستاویزاتی ریکارڈ سی۔ حکومت پنجاب نے جدوں اِنہاں دستاویزات دی ترتیب دے لئی کم شروع کروایا تے اودوں تک اِنہاں چھنداں وچوں بعض نوں دیمک کھا چکی سی، مگر مترجمان دیاں کوششاں نال ایہ دستاویزات نقل کرلیے گئے۔ اِنہاں چھنداں نوں چمڑے دیاں فائلاں وچ سنبھال کے رکھیا گیا سی۔
زبان
سودھوایہ تمام معاہدے تے دستاویزات فارسی زبان وچ تے خط شکستہ وچ تحریر ہوئے۔