ضلع مکتسر

ضلع مکتسر
نقشہ
انتظامی تقسیم
ملک	بھارت
جغرافیائی خصوصیات
متناسقات
رقبہ	2615 مربع کلومیٹر
بلندی	184 میٹر
آبادی
کل آبادی	901896 (۲۰۱۱)
• مرد	475622 (۲۰۱۱)
• عورتیں	426274 (۲۰۱۱)
• گھرانوں کی تعداد	174360 (۲۰۱۱)
مزید معلومات
رمزِ ڈاک	152026
باضابطہ ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
سانچہ:OSM Location map/تلقائي

ضلعے بارے جانکاری

قیام

سری مکتسر صاحب ضلع پنجاب دے دکھنی مغربی کھیتر وچ واقع اے۔ ایہہ 30 توں 69 دے وچکار اے؟ اتے 29◦ 87? اکشانش اتے 74◦ 21? اتے 74◦ 86? لمبکار ایہہ راجستھان اتے ہریانہ وچ دکھن، ضلعے وچ فریدکوٹ، پچھم وچ فروزپور اتے مشرق وچ بٹھنڈہ (میپ 1) ولوں گھریا ہویا اے۔

=کھیتر

ایہہ 2615 مربعکلومیٹر دے کھیتر نوں ڈھکدا اے، جہڑا پنجاب دا 5.19% کھیتر بناؤندا اے

ماحول

اتر وچ مغربی ہمالیا اتے دکھن اتے دکھن پچھم وچ تھر ریگستان مکھ روپ وچ ماحول پرحالات نوں مقرر کردے ہن۔ دکھن-مغربی خرگوش گرمی دوران بہت زیادہ لوڑیندی مقدار وچ مینہہ پیدا ہندا اے (جولائی توں ستمبر)۔ تن مہینیاں (جولائی توں ستمبر) دوران تقریباً 70% بارش پائی جاندی اے، جدوں دکھن مغربی مونسون اس کھیتر وچ سرگرم ہن۔ جون مہینے وچ ودھ توں ودھ 45 ڈگری سی اتے مدھ ماسک گھٹو گھٹ تاپمان جنوری وچ گھٹ دو ڈگری سی۔ ضلعے دا وڈا حصہ مٹی دے ٹیکساں وچ جمع ماپدنڈاں مطابق اردھک (ٹورٹ) نمی نظام لئی کوالیفائی کردا اے۔ نیوہول گنت ماڈل نوں نامزد کرن والی مٹی دے نمی نظام دی گننا ایہہ اشارہ کردی اے کہ کھیتر وچ ‘کمزور اردھک’ نمی نظام (وان وامبیکے، 1985) اے۔ تپش (ٹوریک) نمی نظام وچ، زیادہ تر سال وچ نمی کنٹرول والا حصہ ادھ توں ودھ ویلے (سنچت) لئی سارے حصیاں وچ خشک اے۔ (سروت – سروت ATLAS, سری مکتسر صاحب) =

آبادی

2001 دی مردمشماری دے مطابق، مکتسر صاحب دی کل آبادی 7,77,493 اے۔ کل آبادی وچ پینڈو آبادی دا فیصد 74.46% اے۔ سری مکتسر صاحب دی آبادی 297 لوکاں متعلق متعلق طبقہ کلومیٹر اے جو پنجاب دے متعلق طبقہ کلومیٹر وچ 484 انسان اے، جو پنجاب وچ سبھ توں گھٹ اے۔ ضلعے وچ ہر 1000 آدمیاں لئی 891 عورتاں ہن۔ شیڈولڈ جاتی اس ضلعے دی کل آبادی دا 37.75% بندی اے۔ سری مکتسر صاحب ضلعے دی جنآبادی 1991 توں 2001 تک دی 18.80% دی در تے پورے راج لئی 20.10% دے حساب نال وادھا ہویا اے

شری مکتسر صاحب دا اتہاس

1704 وچ انندپور مغلاں اتے پہاڑی راجیاں دیاں شراکت دار فوجاں ولوں اک مکمل گھیرابندی ماتحت سن، پربندھک پوری طرحاں تھکّ گئے سن اتے خالصہ پتیاں اتے درکھتاں دی چھلّ تے رہندا سی ۔ ماجھے دے جٹاں نے اپنے من نوں گھر وچ جان لئی بنایا، گرو جی اوہناں نوں چھڈّ دینگے نہیں جدوں تک اوہناں نے ایہہ کہہ کے دستخط کیتے سن کہ اوہ ہن سری گرو گوبند سنگھ جی دے سکھ نہیں ہن۔ سینکڑے سکھاں وچوں، صرف چالی نے اپنے انگوٹھے دا اثر تیاگ دتا ۔ اوہناں نوں انندپور چھڈن دی آگیا دتی گئی۔ ایہہ سری انندپور صاحب دی گھیرابندی دوران سی، جو اٹھ مہینے لمبے ویلے تک چلیا سی، جسدے سٹے وجوں 10 ویں ماسٹر دے ماتحت 10,000 سکھ سپاہیاں دے نتیجے وجوں گرو گوبند سنگھ نے اک لکھ مغلاں نوں بھیانک ہار دتی سی جنہاں نے پوتر شہر اتے حملہ کیتا سی۔ ہندو راجس دے ہر تن گروہاں نوں چھڈّ کے مغل سامراجی فوج دے نال لڑ رہے سن۔

انندپور دے 40 بھگوڑے امرتسر ضلعے دے ماجھے کھیتر وچ رہندے سن ۔ اپنے پنڈاں وچوں اک، جنہاں نوں جھبال کیہا جاندا اے، وچ مائی بھاگو نامک اک بہادر عورت رہندی سی۔ اوہ اپنی نہچا اتے ہمت لئی جانی جاندی سی، اتے اسنے گرو دی سیوا کرن لئی بہت جوش کیتا سی، انندپور دی لمی گھیرابندی دے نقصان توں کٹن والیاں دی کٹھورتا تے ابالے دے اس دے خون نے شری گرو گوبند سنگھ جی نوں اپنے گھراں وچ پرتن توں انکار کیتا۔ ایہناں چالی پرجا والیاں ولوں دکھائی گئی بے تحاشہ اتے اس نوں کچلیا گیا سی۔ مائی بھاگو نے اوہناں نوں کائرتا اتے یعقین دی گھاٹ نال ورتاؤ کیتا۔ اسنے ماجھا سنگھاں تے بدنام کرن دا ایہہ کلنک مٹاؤن دا پکا ارادہ کیتا سی۔

اوہ گوانڈھی پنڈاں دے دوآلے گھمدی رہی اتے اسنے عورتاں نوں شردھانجلی دین لئی کیہا کہ اوہ اجیہے عقیدت منداں دی پراہنچاری نہ کرن جنہاں نے گرو نوں خارج کیتا ۔ اسنے سنگھاں نوں اپنے کائرتا لئی شرمندہ اتے نندیا کیتی اتے اخیر اوہناں نوں عقیدت اتے بلیدان دے رستے واپس لیائی ۔ اوہ اک آدمی دے کپڑے پہن کے متاثر کردی سی، کہ اوہ شری گرو گوبند سنگھ جی دے گنا واپس کائرتا دے اپنے کم لئی شرم محسوس کردے ہوئے، اوہ اپنے جھنڈے دا پالن کردے سن اتے سری مکتسر صاحب دے مشہور لڑائی وچ شامل ہو گئے سن، جو کہ فروزپور ضلعے دے کھدراں وچ مغل فوج دے خلاف لڑے سن۔

مائی بھاگو نے گرو دی طرف خون-رنگے ہوئے جنگ دا میدان تے موت دی سہں کھادھی ۔ اس نے اپنے موڈیا وچ انی چنگی لڑائی لڑی کہ اس نے کئی مسلمان فوجیاں دا نپٹارا کیتا۔ مہان خاتون عام مائی بھاگو دی اگوائی ہیٹھ “چالی مکتے” نے 10 ہزار دی طاقت والے مغل فوج نوں اجیہی نقصان پہنچایا سی کہ اوہناں نوں پچھے چھڈن لئی کوئی بدل نہیں سی۔ ایہہ لڑائی بریٹیش لڑائی اتہاس دے جدید دے اندر مل سکدی اے۔ جنگ دے انت تے، جدوں شری گرو گوبند سنگھ جی بچ نکلن دی تلاش وچ سن، مائی بھاگو، جو زخم نوں پیا ہویا سی، نے اسنوں استقبال کیتا۔ اس نے اس نوں دسیا کہ چالی فرشتاں نے لڑائی دے میدان وچ لڑدیاں اپنی زندگی بہادری نال کویں پیش کیتی۔ گرو صاحب نوں اس دے پچھتاوے، سوے-بلیدان، اتے بہادری دے مطلب توں بہت متاثر ہویا۔ مائی بھاگو برآمد اتے سری مکتسر صاحب دی لڑائی دے بعد گرو دی موجودگی وچ رہا۔

جدوں شری گرو گوبند سنگھ جی نے اپنے سکھاں دے نال آخری سنسکار لئی لاشاں اکٹھیاں کروائیاں سن، اوہناں نے پایا کہ اوہناں وچوں اک نے مہاں سنگھ دا اجے وی جیون نال چمبڑیا ہویا اے۔ گرو نوں ویکھ کے، اس نے اٹھن دی اک کوشش کیتی، گرو نے اک وار اپنے گلے وچ اسنوں لیا، اتے اسدے نال بیٹھ گیا۔ مہاں سنگھ نے روندے ہوئے اتے تھکیا ہویا، مہان گرو نوں بینتی کیتی کہ اوہ بے دعویٰ نوں اس سکھ نوں گرو دے سکھ ہون دا کھنڈن کرن۔ مہاں سنگھ دی موت توں پہلاں دیاوان گرو نے دستاویز لے لیا اتے اسنوں پھاڑ دتا۔ اپنے انیاائیوں متعلق بے انت دئیا دکھاؤندے ہوئے اوہناں نے 40 عقیدت منداں دا نام دتا جنہاں نے آخری ساہ تک تحریک کیتا سی اتے سری انندپور صاحب واپس پرط کے اتے اپنے پیارے گرو لئی چلائی مکت (40 مکت) لئی لڑ رہے سن۔

چالی مکت چالی مککے، شائع چالی (چالی) مکت لوکاں (مکت)، کویں 40 بہادر سکھاں دا اک بینڈ اے جو 29 دسمبر 1705 نوں کھدر جاں ڈھاڈیاں دی جھیل دے نیڑے لڑدے ہوئے اپنیاں جاناں نوں قربان کر کے گرو گوبند سنگھ دا پچھا کرن والی اک مغل فوج دے خلاف یاد کیتا جاندا اے۔ سکھ اتہاس وچ اتے روزانہ سکھ ارداس وچ ارداس کیتی جاندی اے جاں اک ارداس کیتی جاندی اے جاں ساریاں مذہبی سیواواں دے اخیر وچ اکٹھے ہون تے۔ گرو گوبند سنگھ، جنہاں نے نیڑے دے ٹلے دی لڑائی دیکھی سی، نے شہیداں دی بہادری دی تعریف کیتی اتے اوہناں نوں چالی مکت دے طور تے بخشش کیتی۔ اوہناں دے بعد کھدرانا سری مکتسر صاحب بن گیا- لبریشن دا پول۔

ووہارک طور تے، سنسکرت مکت توں مکت دا مطلب اے’ مکت، رہاء ہویا، مکت ہونا، ‘خاص کرکے جم اتے موت دے چکر توں۔ سکھ دھرم وچ مکت (مکتی، مکتی) انسانی ہوند دا سبھ توں وڈا روحانی ٹیچا اے، اتے مکت جاں مکت اوہ اے جس نے اس پرم طاقت دی حالت حاصل کیتی اے۔ مکت، دا مطلب موتی وی اے، اتے شبد اس طرحاں اک سرلیکھ جاں انتر دی خاصیت دا اشارہ ہووےگا۔ ایہہ شاید اس مطلب وچ سی کہ پنج سکھاں جنہاں نے 30 مارچ 1699 نوں پہلے پنجاں پیج پرائرے (کیو ۔وی۔) توں ترنت بعد خالصہ پنتھ دی پروانگی حاصل کیتی سی، مکت مکت، بہووچن مکت نال بخسے گئے سن۔

چالی مکتے دی ورتوں کئی واری شہیداں لئی وی کیتی جاندی اے جنہاں اتے اک وڈی فوج ولوں حملہ کیتا گیا سی، جو کہ گرو گوبند سنگھ ولوں 40-15 سکھاں، گرو گوبند سنگھ ولوں انندپور نوں کڈھن توں بعد دو گرو صاحب اتے دو پرانے ساہبزاداس دی پچھا وچ سن 5- 6 دسمبر 7 دسمبر دی سویر نوں چمکور وکھے گھمیا اتے مایوس ہویا، اوہ سارا دن چھوٹے جہے لڑیوار دشمناں نال رل گئے۔ ایہناں وچوں دو راہاں دی اگوائی گرو صاحب دے دو سبھ توں وڈے پتر ساہبزاداس نے کیتی سی ۔

گرو جی نے پہلاں خالصہ نوں اپنے آدمیاں دے برابر بنا دتا سی۔ ہن شری گرو گوبند سنگھ جی نے اپنے حملے کرن والیاں نوں چیلنج دین دی سکیم دے بچیاں نوں اگلی سویر نوں اپنے پتاں، ساہبزادااں، سچ کھنڈ

شامل ہون لئی کیہا۔ باقی پنج سنگھ بھائی بھائی دھرم سنگھ، (دوویں باقی پنج پیارے)، بھائی مان سنگھ، بھائی سنگت سنگھ اتے آخرکار بھائی سنت سنگھ اوہناں نے گرو جی نوں بچ نکلن لئی بینتی کیتی، اوہناں نے کیہا، “کیس گڑھ صاحب وکھے اسیں پنج پیارے سیوکاں نوں تہاڈے نال امرت پان کرن لئی بینتی کیتی سی۔ تسیں کیہا سی کہ میں خالصہ ہاں اتے خالصہ میرا اے۔ خالصہ دی گنجائش تہانوں چمکور چھڈّ کے سرکھات تھاں تے بھجن لئی بینتی کردی اے۔ ”

گرو صاحب دی ہن کوئی چون نہیں اے پر اوہناں دیاں منگاں منن لئی۔ ایہہ فیصلہ کیتا گیا سی کہ گرو جی، مان سنگھ اتے دو پنجھ پیارے قلعے توں باہر چلے جانگے اتے سنت سنگھ نوں گرو جی دی طرحاں ویکھن لئی اکساؤنگے کیونکہ اوہناں دے گرو صاحب جی لئی اک ولکھن رویہ سی۔ گرو جی نے کجھ سپاہی جو جاگدے سن اتے مارے گئے۔ پھر اوہ پچّ وچ چلے گئے، گرو نے تن وار “پیریپ ہند رہہاوت” (“بھارت دا پیر” چھڈّ رہا اے) کیہا۔ اوہ سارے ست شری اکال نوں رولا پاؤندے اتے وکھ وکھ سمتاں وچ کھنڈے ہوئے سن۔ اوہ مغل جو کسے نوں نہیں دیکھ سکدے سن، اپنے آپ نوں کئی وار گرو جی دے ہتھوں مارے گئے اتے تن سکھ بچ نکلے۔

سرہند دے فوجدار وزیر خان نے غصے وچ آؤن والے دوجے انعام دی اندیکھی توں انکار کر دتا سی۔ اوہ جلدی ہی اوہ غصہ چھڈّ جاویگا جو گرو دے بچے ہوئے پتراں اتے اوہناں دی دادی نوں، جو اپنے پرانے پروار نوں گنگو نال دھوکھا دے کے دھوکھا دتا سی، چھیتی ہی سرہند تے اپنے ہتھ وچ ڈگّ پیا۔

سری مکتسر صاحب اتے چمکور صاحب دے شہیداں دے نعماں دی کوئی اکو گل نہیں اے، پر پنج پیاریاں نے پنج پیاریاں دے امرت دی حصول لئی سکھاں دا پہلا بیچ بھائی دیا سنگھ ولوں رہتنامے وچ رام سنگھ وجوں دتا اے۔ ، فتح سنگھ، دیوا سنگھ، تاہل سنگھ اتے اسر سنگھ ایہناں پنجاں دا کوئی ہور ویروا مہیا نہیں اے اس توں علاوہ بھائی پرہلاد سنگھ دے رہتناما دی اک پرانی کھرڑا کیہا گیا اے کہ اک یادگار سنگت رام سنگھ اتے دیوا سنگھ نوں بگھانا دے پنڈ، تاہیل سنگھ اتے ایشر سنگھ نال ڈل-وین اتے فتح سنگھ نال کردرپر منگت

بھائی چوپا سنگھ دے مطابق، اسدے رہتنامے جاں کوڈ آچرن نوں مکتسر ولوں تیار کیتا گیا سی۔ کیہا جاندا اے کہ ایہہ پاٹھ 7 جیٹھ 1757 بی۔کے۔ / 5 مئی 1700 نوں گرو گوبند سنگھ جی دی پروانگی نال حاصل ہویا سی۔ ایہہ لگدا اے کہ مڈھلے پنج توں علاوہ ہور لوکاں تے مکت وی دتا گیا سی۔ پرانے سکھ گرنتھاں وچ مکت دی گنتی وکھو وکھری اے۔ اداہرن وجوں، کیسر سنگھ چھبر، بنسولاناما دسان پاتشاہشاہ کا، 14 دا ذکر اے، اتے کٔر سنگھ، گربلاس پاتشاہی ایکس، 25

مگر سکھ روایت وچ سرو مکمل مکتا نوں سری مکتسر صاحب دے چالی شہید ہن جنہاں نے گرو جی لئی اپنیاں جاناں قربان کرکے اس سرلیکھ دی کمائی کیتی اے اتے جنہاں نے اپنے گرو دا تیاگ کرن اتے اوہناں نوں چھڈن دے پچھلے تیاگ نوں چھڈا لیا سی، جدوں لمبے ویلے توں نراشا راجپوت پہاڑی مکھیاں اتے مغل فوجاں ولوں گرو جی ولوں ٹٹن والے اپنے بیدائوا کرکے آنندپور دی گھیرابندی اوہ مائی بھاگو اتے مہاں سنگھ براڑ دی اگوائی وچ سن۔

کلاواں

گرداس مان پنجابی بولی دے جیونت کہانیاں گدڑباہا نال متعلق اے۔ ٹیوی اداکار اتے ڈریکٹر منگل ڈھلوں گورمنٹ کالج، سری مکتسر صاحب دے اتپاد ہن۔ گوگُو گل پنجابی اداکار منی کھیڑا پنڈ دا نواسی اے۔ مہر متل، حاکم سنگھ اتے اشوک مستی مشہور پنجابی کلاکار وی اس ضلعے نال متعلق ہن۔

شمندر سنگھ “دراہہو تیرا نام” دا ہیرو وی اک مہان لکھاری اتے بھارتی فلم صنعت دے مشہور گلوکار وی اس ضلعے نال متعلق ہن۔

کھیتر دیاں خاصیتاں

مکتسرتی جتی دنیا بھر وچ مشہور اے۔ سری مکتسر صاحب شہر دے دلاں وچ گرودوارہ صاحب دے آلے دوآلے واقع اے۔ گدڑباہا نسوار تیار کردا اے جو پورے بھارت وچ سپلائی کردا اے۔

ضلع مکتسر
Muktsar District
دیس :	بھارت
صوبا :	پنجاب
ضلعی راجگڑھ :	مکتسر
تحصیلاں :	3
رقبا :	2615 مربع کلو میٹر
لوک گݨتی :	901896
بولی :	پنجابی

چڑھدے پنجاب دے ضلعے

 · امبرسر · برنالا · بٹھنڈا · فریدکوٹ · فتح گڑھ · فیروزپور · فاضلکا · گرداسپور · ہشیار پور · جلندھر · کپورتھلا · لدھیاݨا · ملیر کوٹلا · مانسا · موگا · مکتسر · نواں شہر · پٹھانکوٹ · پٹیالا · روپ نگر · موہالی · سنگرور · ترن تارن ·