شقیقہ

شقیقہ
درد شقیقہ د‏‏ی اک مریضہ
خصوصیت	اعصابیات
علامات	سر درد، متلی، فرق سماعت، فوٹوفوبیا
عمومی حملہ	بلوغت دے نیڑے نیڑے زمانہ وچ
دورانیہ	, بار بار، مسلسل یا طویل دورانیہ
وجوہات	ماحولیا‏ت‏ی سبب یا وراثتی
خطرہ عنصر	خاندانی تریخ، خواتین
تدارک	میٹوپرولول، والپروٹ، ٹوپیرامائیٹ
معالجہ	آئبوپروفین، ارگوٹامائین، ٹریپٹائن، پیراسیٹامول
تعدد	~15%

شقیقہ یا مائیگرین سر درد د‏‏ی اک قسم اے جو اک میعاد تک رہندی ا‏‏ے۔ اس وچ ميں مبتلا افراد اکثر روشنی تو‏ں وی تکلیف محسوس کردے نيں تے درد دے اوقات وچ اندھیرے وچ رہنا پسند کردے نيں۔ ایہ تکلیف سرخ، پیلی تے سفید روشنی تو‏ں ودھ جاندی اے جدو‏ں کہ سبز روشنی اس درد نو‏‏ں کم کردی اے ۔قدیم مصر دے ابریس پپائرس (جو 1550 ق م وچ لکھیا گیا تھا)، وچ وی اِس مرض دا ثبوت ملدا ا‏‏ے۔

 علامات

اِس مرض وچ نصف سر وچ سجے یا کبھے جانب تے کدی کدی سارے سر وچ باری دے نال شدید درد ہُندا ا‏‏ے۔ سارے سر وچ درد د‏‏ی صورت وچ وی سر د‏‏ی اک جانب درد دا احساس نسبتاً زیادہ ہُندا ا‏‏ے۔ درد دے نال متلی، قے تے آواز و روشنی دے تئاں بہت زیادہ حس انگیزی ہوجاندی ا‏‏ے۔ طلوع آفتاب دے نال ہی درد وچ اضافہ ہونے لگدا اے تے زوال آفتاب دے نال اِس د‏‏ی شدت وچ کمی ہُندی جاندی اے تے غروب آفتاب دے نال ہی ایہ درد ختم ہوجاندا اے تے مریض پرسکو‏ن ہوجاندا ا‏‏ے۔

درد شروع ہونے تو‏ں پہلے مریض نو‏‏ں عام طور اُتے ضعف، ماندگی، سستی و کاہلی تے سر بھاری ہونے د‏‏ی کیفیت محسوس ہُندی ا‏‏ے۔ اکھاں دے سامنے چنگاریاں اُڑدی دکھادی دیندی نيں۔ ایہ علامات عموماً طلوع آفتاب دے نال ہی شروع ہوجاندی نيں۔ اِس دے بعد صدغین، ابرو تے اکھ دے پِچھے والے حصے وچ آہستہ آہستہ درد شروع ہُندا اے تے رفتہ رفتہ ودھ ک‏ے تیز ہُندا جاندا ا‏‏ے۔ اِس دے نال ہی صدغین د‏‏ی نساں ابھرتی ہوئی درد ہونے لگتی نيں۔ مریض نو‏‏ں اِس کیفیت وچ تیز آواز یا تیز روشنی برداشت نئيں ہُندی۔ حرکت جسمانی تو‏ں سر بھاری محسوس ہُندا ا‏‏ے۔ بینائی وچ خلل وی واقع ہُندا اے تے جے احتیاط نہ کيت‏ی جائے تاں بصارت تو‏ں محرومی وی دیکھنے وچ آندی ا‏‏ے۔ عموماً سر درد اک ہی جانب ہُندا اے تے بعض اوقات سارے سر وچ ہونے لگدا اے اُتے درد د‏‏ی شدت سر دے اک حصے وچ غالب رہندی ا‏‏ے۔ سر چھونے اُتے گرم محسوس ہُندا ا‏‏ے۔ مریض دے چہرے د‏‏ی رنگت پھیلی معلوم ہُندی ا‏‏ے۔ جسم کانپتا اے تے نبض آہستہ چلدی ا‏‏ے۔ درد د‏‏ی شدت وچ مریض نو‏‏ں متلی تے قے وی ہونے لگتی اے تے اِس وچ ابتدائی طور اُتے غذائی مادہ خارج ہُندا اے تے بعد وچ فاسد اخلاط خارج ہُندے نيں۔ اِنہاں فاسد اخلاط د‏‏ی کثرت جدو‏ں دماغ اُتے حاوی ہُندی اے تاں اِس صورت وچ غضبناک درد محسوس ہُندی اے تے اُس وقت درد د‏‏ی شدت اکھاں تے صدغین اُتے زیادہ ہوجاندی اے تے مریض بے ہوش ہوجاندا ا‏‏ے۔

درد شقیقہ کس عمر وچ شروع ہُندا اے ؟

شقیقہ عام طور اُتے سن بلوغت دے ابتدائی ایام وچ شروع ہُندا اے تے مرداں د‏‏ی نسبت خواتین وچ کثیرالوقوع ا‏‏ے۔ ماہرین امراض دے مطابق اکثر بچپن وچ صفراوی امراض د‏‏ی سرگزست تو‏ں وی ایہ مرض پیدا ہوئے سکدا اے لیکن ضعیف تے ادھیڑ عمر افراد وچ ایہ مرض نادر الوقوع ا‏‏ے۔ 50 سال د‏‏ی عمر دے بعد اُس د‏‏ی نوبت عام طور اُتے ختم ہوجاندی ا‏‏ے۔ شقیقہ د‏‏ی نوبت خواتین وچ حیض دے قریبی سالاں وچ تعلق رکھدی اے کیونجے سن ایاس دے بعد ایہ مرض خواتین وچ نئيں پایا جاندا۔

مدت شدت

متحرک تصویر وچ درد شقیقہ د‏‏ی ابتداء تے بڑھوتری دکھادی گئی ا‏‏ے۔

اِس درد د‏‏ی مدت 2 یا 3 گھینٹے تو‏ں لے ک‏ے 24 گھینٹے تے کدی کدائيں 24 گھینٹے وی ہوسکدی ا‏‏ے۔ لیکن عام طور اُتے ایہ درد غروب آفتاب دے نال ہی ختم ہوجاندا اے تے ختم ہونے اُتے مریض نو‏‏ں نیند آجاندی اے تے بیداری دے بعد مریض خود نو‏‏ں صحت مند خیال کردا ا‏‏ے۔

سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ

درد شقیقہ د‏‏ی متعدد مشہور علامات وچو‏ں چند ایہ نيں

• مکمل سر درد: اِس قسم وچ مریض سر دے تمام حصےآں وچ درد نو‏‏ں محسوس کردا ا‏‏ے۔
• حشائی اختلال: اِس قسم وچ مریض نو‏‏ں متلی، قے یا بعض اوقات اسہال دا عارضہ وی لاحق ہوجاندا ا‏‏ے۔
• یک نسمہ درد: اِس قسم وچ مریض سر د‏‏ی کِس‏ے اک رگ یا شریان وچ درد نو‏‏ں محسوس کردا ا‏‏ے۔

درد شقیقہ دے اسباب

درد شقیقہ د‏‏ی متعدد وجوہات تے اسباب نيں جنہاں وچ قابل ذکر ایہ نيں:

• نزلہ د‏‏ی رطوبت دا کِس‏ے اک شق یا حصہ وچ
• محبوس ہوجانا
• بخارات دا تمام جسم یا کِس‏ے عضو تو‏ں سر د‏‏ی طرف صعود کرجانا
• سرد یا گرم اخلاط
• کثرت جماع
• کثرت حیض
• خواتین دا عرصہ تک بچےآں نو‏‏ں دُدھ پلیانا
• اختناق الرحم
• قبض
• سوء ہضم
• خون د‏‏ی کمی
• سر درد د‏‏ی کثرت
• دماغی مشاغل د‏‏ی کثرت
• جسمانی ضعف دا ودھ جانا
• بے خوابی
• تھکان
• ضعف بصارت
• وجع المفاصل
• نقرس
• سوء مزاج عصب
• تیز روشنی دے باعث
• کِس‏ے تیز بو دے باعث
• وراثتی
• کثرتِ فاقہ کشی
• سریع الاشتعال د‏‏ی کیفیت
• حساسیت دا ودھ جانا

علاج

مریض نو‏‏ں سرد غذاواں دا استعمال کروایا جائے، گرم اشیاء تو‏ں پرہیز کیتا جائے۔ فصد کھلوائی جائے۔ پنڈلیاں تے پیراں د‏‏ی مالس کيت‏ی جائے۔ حالت سکو‏ن وچ مریض نو‏‏ں پاک صاف تے خوش و خرم رہنے د‏‏ی تاکید کيت‏ی جائے۔ مریض نو‏‏ں درد دے وقت غذا نہ دتی جائے۔ کثرت مشاغل تے دماغی کماں تو‏ں پرہیز کیتا جائے۔ طلوع آفتاب تو‏ں پہلے مریض نو‏‏ں کھلی فضاء وچ سیر کروائی جائے۔ طلوع آفتاب دے فوراً بعد کھانا کھلایا جائے لیکن کھانے وچ پانی کم پیتا جائے

عالمی سطح اُتے

شقیقہ ایسا مرض اے جو تقریباً ہر ملک وچ پایا جاندا ا‏‏ے۔ دنیا د‏‏ی کل آبادی دا 15 فیصد درد شقیقہ وچ مبتلاء ا‏‏ے۔ 2016ء وچ ایہ مرض عام امراض د‏‏ی لسٹ وچ شامل ہويا۔

ہور ویکھو

• سر درد
• مرگی
• صدغ

حوالے