سکھ دھرم دی صفائی
کئی وار منُکھ دے چِتّ چیتے وی نہیں ہندا کہ اچانک واپریا کوئی حادثہ اس دے جیون نوں کسے ان قیاسی نویں پاسے ولّ موڑا دے دندا ہے۔ اجیہا قوماں دے جیون وچ وی واپردا ہے اتے سکھ قوم دے اتہاس وچ 12 اکتوبر، 1920 نوں واپری گھٹنا وی اسے چرتر دی دھارنی ہو نبڑی۔
سکھ راج دے خاتمے دے فلسروپ سکھ دھرم بڑی تیزی نال تنزلی ولّ جانا شروع ہو گیا۔ اس وقوعے نوں باز اکھ نال واچن والے برطانوی ہندوستان دے اوس ویلے دے گورنر جنرل لارڈ ڈلہوزی نے 1849 وچ پنجاب نوں انگریزی سلطنت وچ شامل کر لین مگروں پنجابی سکھاں دی مذہبی حالت بارے بڑی بھاوپورن ٹپنی کیتی سی، 'سکھ ہولی-ہولی ہندوواد وچ سما رہے ہن، بھاویں اوہ سکھ دسدے ہن پر اوہ سال در سال ہندواں وچ وٹدے جا رہے ہن۔' 1853 عیسوی وچ پنجاب سرکار دے سیکٹری رہے سر رچرڈ ٹیمپل نے وی اپنے ویلے دے سکھ سماج دا نریکھن کرکے ایہو سٹہ کڈھیا سی، سکھ مت اتے اس دا مذہبی طبقہ تیزی نال ادھر جا رہا ہے جتھے سکھاں دی سیاسی چڑھت پہلاں ہی جا چکی ہے۔ ....گرو گوبند سنگھ دے سکھ جہڑے پچھوں ہوند وچ آئے، جہڑے خاص طور اتے سنگھ جاں شیر دے روپ وچ ہن اتے جنہاں نے سکھ دھرم نوں لڑائیاں اتے جتاں دا دھرم سمجھ کے اس وچ داخل ہوئے ، اس حالت دے چلے جان کارن خالصے نوں پہلاں جیہا نہیں مندے۔ ایہہ لوک (سکھ دھرم وچ) ہزاراں دی گنتی وچ آئے اتے ہن ایسے گنتی وچ جا رہے ہن۔ اوہ ہندوتو دیا صفاں، جتھوں اوہ مول روپ وچ آئے سن، وچ شامل ہو رہے ہن اتے اپنے بچیاں دی پرورش ہندواں وجوں ہی کر رہے ہن۔
سکھ مت وچ وگاڑ
سودھوسکھ راج دوران سکھ سروپ دھارن کرکے مل سکدے ممکنا لابھ دے لالچ وچ سکھ بنے لوکاں نے تاں اس دھرم توں منہ وٹنا ہی سی، عیسائی، آریہ سماج وغیرہ نے وی اپنی گنتی ودھاؤن لئی سکھ دھرم نوں ہی نشانہ بنایا۔ اس حالت توں چِنتاتر سکھ آگوآں کنور بکرم سنگھ کپورتھلہ، سردار ٹھاکر سنگھ سندھاوالیا تے باوا کھیم سنگھ بیدی وغیرہ نے 1873 عیسوی وچ سنگھ سبھا ناں دی جتھیبندی بنا کے اس انمتی ہلے نوں سفلتا سہت ٹھلھ پائی۔ سکھ جگت وچ دھرم پرتی جاگرتی آئی تاں قدرتی ہی دھیان سکھ دھرم دے پرچار پرسار دے مرکزاں، گردوارےآں ولّ گیا اتے محسوس کیتا گیا کہ ایہہ دھرم استھان اپنی بندی ذمہ واری نبھاؤن وچ پچھڑے ہوئے ہن۔ جد کارن دی گھوکھ کیتی گئی تاں پرگٹ(ظاہر) ہو گیا کہ اجیہا گوردواریاں وچ سیوا-سنبھال دے ذمہ وار مہنتاں اتے پجاریاں دے سوارتھی اتے آچرنہین ہو جان کارن ہویا ہے۔ سکھ سنگت نے جتھیبندی روپ وچ مہنتاں اتے پجاریاں نوں سدھے رستے لیاؤن دا اپرالا شروع کیتا ۔ سکھ مسلاں دے ویلے توں اتہاسک گوردواریاں نال جگیراں اتے ہور جائداداں جڑ گئیاں سن، جنہاں توں ہون والی آمدن نوں پہلاں-پہلاں مذہبی کماں لئی ورتیا جاندا رہا سی پر انگریز سرکار ولوں زمیناں-جائداداں متعلق بنائے قنوناں دا لابھ اٹھاؤندیاں مہنت اتے پجاری ایہناں نوں اپنی نجی مالکی دا روپ دے رہے سن۔
سکھ سوجھواناں دیاں سدھار کوششاں
سودھو19ویں صدی دے انتلے دہاکے اتے 20ویں صدی دے شروع وچ سکھ سنگت نے ننکانہ صاحب واقع گوردواریاں، گردوارہ بابے دی بیر، سیالکوٹ، گرودوارہ (دھرم شالہ) گرو ہر رائے جی، کابل اتے کجھ ہور گوردواریاں دے سدھار لئی چاراجوئی کیتی پر چھیتی ہی سارا دھیان سکھ دھرم دے مرکز سریہرمندر صاحب ولّ مرتکز ہو گیا۔ [سنگھ سبھا]] دے اترادھکاری چیف خالصہ دیوان ولوں آواز اٹھائے جان دے فلسروپ 1905 عیسوی وچ سری ہرمندر صاحب دے چوگردے وچوں مورتیاں تاں ہٹا دتیاں گئیاں پر سکھ سنگت اس نتیجے اتے پجی کہ سری ہرمندر صاحب چوگردے وچ مورتی پوجا اتے ہور انمتی کاروائیاں پربندھکاں دی انگہلی جاں ملی بھگت نال ہی ہو رہیاں ہن، اس لئی جنی دیر پربندھ وچ کوئی ساکاراتمک تبدیلی نہ آوے، اس دشا وچ سفلتا نہیں مل سکدی۔ اکتوبر، 1906 عیسوی وچ خالصہ اخبار اتے 'پنجابی' نے ایہہ گلّ زور-شور نال اپنے پاٹھکاں نال سانجھی کیتی۔ 22 دسمبر، 1906 نوں کوئٹے وکھے 'سکھ ینگ مینز ایسوسی ایشن' دے جھنڈے ہیٹھ عامَ سکھ سنگت اتے پینشنخوار سابقہ فوجیاں دی اکٹھ وچ سرکار پاسوں منگ کیتی گئی کہ سری ہرمندر صاحب دا پربندھ چیف خالصہ دیوان دے حوالے کیتا جاوے۔ پچھوں ہور سکھ جتھیبندیاں ولوں وی اس منورتھ دے متے پاس کیتے گئے۔
انگریز سرکار دا رویہ
سودھومئی، 1907 وچ گرودوارہ سنبھال کمیٹی بناؤن بارے اک تجویز وی ساہمنے آئی پر عملی کاروائی کوئی نہ ہوئی، کیونکہ سرکار اجیہا نہیں سی ہون دینا چاہندی۔ سری ہرمندر صاحب دا پربندھ سکھاں دی پرتیندھ تنظیم چیف خالصہ دیوان دے حوالے کرن دی مخالفت کردیاں ڈپٹی کمیشنر نے پنجاب دے چیف سیکٹری ولّ لکھی اپنی چٹھی متی 27 اپریل، 1910 وچ ایہہ ٹپنی کیتی سی، 'جیکر اک وار چیف خالصہ دیوان دا نامزد بندہ مندر دا منیجر لا دتا گیا تاں اس دی اتے اتھوں دے پجاریاں دی سر اکا ہی بدل جاوے گی۔ ہن وانگ سرکار دی حمایت وچ اک طاقتور تھاں ہون دی بجائے ایہہ اجیہی تھاں بن جائیگی، جتھے یورپین یاتروآں نوں بیپسند کیتا جاویگا۔ ...کیتی جان والی ارداس دی سر پوری طرحاں بدل جاوے گی اتے میں سمجھدا ہاں کہ ایہہ کہنا اتکتھنی نہیں ہوویگی کہ سکھ دھرم دا ایہہ شرومنی مرکز بغاوت دا پرچار کرن دا اڈا بن جاویگا۔' 1915 وچ چیف خالصہ دیوان ولوں گرودوارہ سدھار دی لوڑ بارے اک کتابچہ انگریزی وچ چھاپ کے سکھ جگت دے چونویں حلقیاں وچ ونڈیا گیا پر سکھ سنگت ولوں یوگ ہنگارا نہ ملن کارن گلّ اتھے دی اتھے ہی رہِ گئی۔ اس ویلے پنجاب دے سیاسی اتے سماجی حالات نے اجیہی کروٹ لئی کہ اک طرحاں نال گوردواریاں دے سدھار دی گلّ وسر جہی گئی۔
اکال تخت اتے سرکاری اثر
سودھوپر ویہویں صدی دے دوجے دہاکے دوران جو سیاسی گھٹناواں واپریاں، اوہناں نے سکھ قوم نوں گرودوارہ پربندھ وچ سدھار لیاؤن لئی اتیجت کر دتا۔ جنگ شروع ہون سار ودیساں خاص کرکے امریکہ، کینیڈا، چڑھدے ٹاپوآں وغیرہ توں بہت سارے پنجابی انگریز سرکار خلاف ہتھیاربند جد وجہد کرن لئی دیس پجنے شروع ہو گئے اتے بابا گردت سنگھ دی اگوائی ہیٹھ کینیڈا پرواس لئی گئے مسافر، جنہاں وچ بہو گنتی پنجابی سکھاں دی سی، نہ صرف کینیڈا توں پٹھے پیر پچھے ہی پرتائے گئے، سگوں کلکتے نیڑے بجبج دے گھاٹ اتے اترن ویلے ایہناں مسافراں نوں گولیباری دا شکار بنایا گیا۔ اتوں ستم ظریفی ایہہ کہ سرکاری اثر تحت اکال تخت صاحب توں حکم نامہ جاری کرکے ایہناں دیس-بھگتاں دے سکھ ہون اتے سوالیہ نشان لا دتا گیا۔
گلّ اتھے ہی نہیں مکی، 13 اپریل، 1919 نوں جلھیاں والے باغ وچ سینکڑے بے گناہ شہریاں نوں توپ دے گولیاں نال بھنّ دین والے جنرل ڈائر نوں اکال تخت اتے بلا کے اعزازن دے نال-نال اس نوں سکھ سجاؤن دا ناٹک کیتا گیا۔ اس سبھ کجھ نوں دیکھدیاں سکھ دل ولوندھرے گئے۔ دلی وچ وائسرائے دی رہائش نوں سندر دکھّ دین لئی سرکار ولوں گردوارہ رکاب گنج دی کندھ ڈھاہے جان نے زخماں اتے لون چھڑکن دا کم کیتا۔ اجیہے ماحول وچ سری ہرمندر صاحب دے پربندھ نوں سرکاری اثر توں مکت کرواؤن دی منگ، جو پچھلے دہاکے توں اندرو-اندر سلگ رہی سی، کھلھے طور 'تے کیتی جانی شروع ہو گئی۔ جتھے کدھرے وی کوئی اہم سکھ میٹنگ ہندی، سری ہرمندر صاحب دا پربندھ سکھ پرتیندھیاں دے حوالے لیاؤن دی گلّ وچاری جاندی۔ ہور تاں ہور، پہلی وڈی لڑائی (پہلی جنگ عظیم) وچ حصہ لین گئی انگریزی فوج وچ شامل بصرہ، بغداد اتے برما وچ تعینات سکھ فوجیاں نے وی اس منورتھ دے متے پاس کرکے سرکار نوں بھیجے۔ اس جنتک بھاونا نوں شانت کرن لئی پنجاب سرکار ولوں 13 مارچ، 1920 نوں پنجاب کونسل وچ ایہہ اعلان کیتا 'گیا :
سورن مندر، امرتسر دے پربندھ دا سوال کجھ ویلے توں سرکار دے وچار ہیٹھ ہے۔ فیصلہ کیتا گیا ہے کہ 'سدھار سکیم' (مانٹیگیو-چامسفورڈ ریفارمز) نوں عمل وچ لیائے جان تکّ اس نوں نہ چھیڑیا جاوے۔ پھر سکھ حلقیاں توں جیتو سکھ پرتیندھیاں نال وچارن اپرنت تبدیلی عمل وچ لیاندی جاوے گی۔ ....اوہناں دی مدد نال اک کمیٹی بنا کے منیجر (سربراہ) دی تعیناتی اتے لیکھے دی پڑتال اس دے حوالے کر دتی جاوے گی۔ کمیٹی بن جان اپرنت سرکار دی خاہش بھوِکھ وچ پربندھ توں اکا ہی وکھ ہو جان دی ہے۔
صاف سی کہ حالَ دی گھڑی سرکار اس بھکھویں سکھ مسئلے بارے کوئی کاروائی کرن دے روں وچ نہیں سی۔ اس سرکاری ستھلتا دے سنمکھ کی کیتا جاوے؟ ایہہ کسے نوں سمجھ نہیں سی آ رہی۔ انت قدرت نے خود ہی اس حالت وچوں نکلن دا رستہ وکھایا۔
بے شکّ سکھ دھرم وچ جاتی بھید-بھاو دا کوئی ستھان نہیں سی، اس لئی سکھ سنستھاواں وشیش کرکے لاہور دیوان، چیف خالصہ دیوان اتے پنچ خالصہ دیوان اس سوچ نوں عملی روپ دین دا وچار لے کے چل رہیاں سن۔ چیف خالصہ دیوان نے 1909 وچ اک وشال دیوان جالندھر وکھے کرکے اچھوت آکھے جاندے پرانیاں نوں وڈی گنتی وچ امرت چھکا کے گورو دے لڑ لایا سی۔ یوجنا ایہہ سی کہ اکھوتی اچھوت ذاتیاں وچوں امرت چھکن والے ایہہ پرانی مارچ، 1910 وچ امرتسر وکھے ہون والی 'سکھ ودئک کانفرنس' وچ بھاگ لین اتے کانفرنس وچ حاضر ہون توں پہلاں سری ہرمندر صاحب وچ نتمستک ہو کے گورو صاحبان دیاں خوشیاں پراپت کرن۔ سری ہرمندر صاحب دے پجاریاں نوں اس یوجنا دی بھنک لگّ گئی تاں اوہ اجیہا کرن نوں 'پرچلت سکھی روایتاں' دی النگھنا مندیاں اجیہا نہ ہون دین اتے طول گئے سن۔ انہیں دنیں اس ورگ دے لوکاں نوں نہ تاں عامَ سکھ سنگت دے نال سری ہرمندر صاحب وچ متھا ٹیکن آؤن دی آگیا سی اتے نہ ہی سروور وچ نشچت ستھان توں ادھر-ادھر جا کے اشنان کرن دی۔
گلّ کی، سری ہرمندر صاحب دے پجاری 'اکھوتی نیوینیاں جاتاں' دے لوکاں نوں ہین بھاونا نال دیکھدے سن اتے اوہناں دا امرتدھاری سنگھ ہونا وی پجاریاں لئی کوئی ارتھ نہیں سی رکھدا۔ دوویں دھراں آپو-اپنے پکھ اتے ڈٹیاں ہوئیاں ہون کارن سری ہرمندر صاحب پرسر وچ تلخی والا ماحول بنیا ہویا سی، جس نوں خارج کرن لئی ضلع پرشاسن پباں بھار ہویا پھردا سی۔ پر دیونیت نال ٹکراء دی نوبت نہ آئی۔ کارن؟ جالندھر توں آؤن والی ریل گڈی، جس وچ جتھے نے آؤنا سی، دیونیت نال پچھڑ گئی۔ اس لئی جد جتھا نردھارت سمیں توں پچھڑ کے امرتسر سٹیشن اتے پجا تاں جتھے دی یوگ آؤ بھگت کرن اپرنت اس نوں جلوس دے روپ وچ سری ہرمندر صاحب لے جان دی تھاں سدھا ہی 'سکھ ودئک کانفرنس' دے ستھان خالصہ کالج ولّ لجایا گیا۔ جتھے نوں سری ہرمندر صاحب ولّ نہ لے جان دا فیصلہ لئے جان پچھے بھاویں سماگم وچ ٹھیک سمیں اتے پہنچن دی لوڑ اتے ضلع پرشاسن دا پربھاو کم کر رہا سی، پر پجاریاں نے اس نوں اپنے پینتڑے دی جت آکھیا۔ اس ماحول وچ اگلے اک دہاکے دوران اکھوتی نیوینیاں ذاتیاں وچوں کوئی وی ویکتی چاہندا ہویا وی اس روایت نوں توڑن دا حوصلہ نہیں سی کر سکیا۔
ویہویں صدی دے دوجے دہاکے 'خالصہ برادری کارج سادھک دل' ناں دی جتھیبندی گورو صاحبان دے سندیش 'مانس کی جات سبھے ایکا پہچانوو' نوں واستوک بناؤن لئی سرگرم سی | اس سنستھا دا صدر مقام امتسر وکھے سی اتے اس دا کرتا-دھرتا پرسدھ سکھ سنت لکھبیر سنگھ دا پتر بھائی متاب سنگھ سی | سنت لکھبیر سنگھ دا جنم اک مسلمان پریوار وچ ہویا سی پر اک نرملے سکھ سنت دے آدرشک جیون توں پربھاوت ہو کے اوہ سکھ رہت-بہت دے دھارنی بن گئے | سنت جی دی اچی-سچی رہنی-بہنی اتے گورمکھی سوچ دا پھل سی کہ بھائی ویر سنگھ، سردار سندر سنگھ مجیٹھیا اتے اس سمیں دے انیکاں ہور منے-دنے سکھ اوہناں دے شردھالوآں وچ شامل سن | سو سنت جی دے بنسز ہون کارن سکھ حلقیاں وچ بھائی متاب سنگھ دا چوکھا پربھاو سی | اس نے عیسائی مشنریاں اتے آریہ سماجی پرچارکاں ولوں 'اکھوتی چھوٹیاں جاتاں' دے سکھ انویائیاں نوں اپنے دھرماں وچ شامل کرن لئی لائی ہوڑ دا مقابلہ کرن لئی اس سنستھا دی ستھاپنا کیتی سی | اس سنستھا نوں ہورناں توں بناں خالصہ کالج دے کجھ پروفیسراں دی بھرپور حمایت پراپت سی | اس سنستھا ولوں اپنے منورتھ دے پرچار لئی متی 25، 26 اتے 27 اسو، سمت 1977 مطابق 10، 11 اتے 12 اکتوبر، 1920 نوں جلھاں والے باغ وچ دیوان رکھیا گیا | دیوان سبندھی چھاپے گئے اشتہار وچ دیوان دے منورتھ نوں سپشٹ کردیاں ایہہ کبتّ درج کیتا گیا سی :
چیف خالصہ دیوان، ہور جتھے وی تمام،
گنی، گیانی آئِ مل درس دکھونگے
جات دا جو بھوت، جمدوت دکھدائی بھارا،
ایکتا دا منتر پھوک جھٹّ ہی اڈونگے
خالصہ جی! پنتھ گورو دسمیں دا ساجیا جو،
اس دے اکالی جھنڈے ہیٹھاں سبھّ نوں لؤنگے
رہتیئے، رمداسیئے تے مذہبی جو ہور جاتاں،
اوہناں تائیا میٹ اکو خالصہ سجونگے
نردھارت پروگرام انوسار پہلے دو دن جات-پات نوں مٹاؤن دے پکھ وچ اتے سرب سانجھیوالتا دا سندیش دڑھ کرواؤن لئی پرچار کیتا گیا اتے تیجے دن اکھوتی نیوینیاں جاتاں وچوں امت چھکن دے ابھلاشی پرانیاں نوں امت چھکایا گیا | تد اپرنت ایہہ جن سموہ سری ہرمندر صاحب پرشاد بھیٹ کرواؤن دی منشا نال سری ہرمندر صاحب نوں روانہ ہو گیا | جیوں-جیوں ایہہ گلّ لوکاں وچ پھیلدی گئی، شہری لوک اتسکتا وسّ اکٹھے ہندے گئے | کارن ایہہ سی کہ پہلاں پرچلت روایت انوسار پجاری نہ تاں ایہناں ورگاں دے ویکتیاں پاسوں کڑاہ پرشاد ہی لیندے سن اتے نہ ہی اوہناں دی ارداس کردے سن | پورا اک دہاکا پہلاں وی اس طرحاں دا موقع بنیا سی، جد چیف خالصہ دیوان ولوں مارچ، 1910 وچ جالندھر وکھے ہون والی 'سکھ ودئک کانفرنس' سمیں اکھوتی اچھوت ذاتیاں وچوں امت چھکن والے پرانیاں نوں جتھے دے روپ وچ سری ہرمندر صاحب لے جان دی یوجنا الیکی گئی سی | پر سنیوگ وسّ نویں سجے سنگھاں دی سری ہرمندر صاحب دی یاترا ٹل گئی سی .
اس ماحول وچ اگلے اک دہاکے دوران اکھوتی نیوینیاں ذاتیاں وچوں کوئی وی ویکتی چاہندا ہویا وی اس روایت نوں توڑن دا حوصلہ نہیں سی کر سکیا | پر اس وار کوئی اک ویکتی نہیں، ایہناں ذاتیاں دا سموہ، پنتھ دے کئی بدھیجیویاں، جنہاں وچ خالصہ کالج دے تنّ پروفیسر تیجا سنگھ، نرنجن سنگھ اتے باوا ہرکشن سنگھ وی شامل سن، دی سنگت وچ سری ہرمندر صاحب ولّ جا رہا سی | دیوان ستھان جلھاں والا باغ اتے سری ہرمندر صاحب وچ کجھ سینکڑے گز دی وتھّ ہی سی، جس کارن جتھے دا سری ہرمندر صاحب پہنچنا نشچت سی | اس لئی ہر کوئی ایہہ جانن دا اچھک سی کہ اج پجاریاں دا وطیرہ کی ہووےگا؟ فلسروپ جتھے دے سری ہرمندر صاحب پجن تکّ چوکھا اکٹھ ہو چکا سی | جتھے دے سری ہرمندر صاحب پہنچن اپرنت وی پجاریاں نے اپنا وطیرہ نہ بدلیا |
اوہناں نے اکھوتی نیوینیاں ذاتیاں وچوں امت چھک کے سنگھ سجے خالصے پاسوں نہ تاں کڑاہ پرشاد دی دیگ پروان کیتی اتے اوہناں لئی ارداس کرن توں وی ٹالا وٹ لیا | پر جد کھاڑکو سکھ آگوُ بھائی کرتار سنگھ جھبر نے ایہہ اعلان کر دتا کہ سری ہرمندر صاحب کسے دے پیو دادے دی جائداد نہیں، ایہہ گورو رام داس جی دا دربار ہے، جس کارن اوہ خود ہی ارداس کر لینگے تاں پجاری کجھ ڈھلے پے گئے | اس موقعے دا اکھیں دیکھیا بیان پرو: نرنجن سنگھ نے اپنی لکھت 'اکالی لہر دیاں کجھ یاداں' وچ ایوں کیتا ہے :
'ساریاں نے سری ہرمندر صاحب جا کے کڑاہ پرشاد چڑھایا، پر پجاری ارداسا کرن نوں تیار نہیں سی | کہن لگا : مذہبی سکھاں لئی نوا وجے تکّ دا وقت مقرر ہے | اوہدے پچھوں اوہناں دی ارداس نہیں ہو سکدی | ...باوا جی نے اٹھ کے پہلاں پجاری نوں اتے اوہدے پچھوں گربچن سنگھ گرنتھی نوں ، جو تابیا بیٹھے سن، بڑے مٹھے شبداں وچ اپیل کیتی کہ ارداس کرکے کڑاہ پرشاد ورتا دیو؛ پر اوہ نہ منے | ...اینے نوں باہروں جیکاریاں دی آواز آئی | کجھ چھن وچ س: کرتار سنگھ جھبر، تیجا سنگھ چوہڑکانا اتے تیجا سنگھ بھچر ہتھاں وچ ٹکوئے پھڑے ہوئے اندر آ وڑے | ...آؤندیاں ہی اوہناں پنج جیکارے چھڈے، جیہدے نال سارا سری ہرمندر صاحب گونج اٹھیا اتے وایو منڈل ہی بدل گیا .
بحث مباحثے توں پچھوں دوواں دھراں نے سانجھا فیصلہ کیتا کہ سری گورو گرنتھ صاحب وچوں واک لے لیا جاوے اتے اس دی روشنی وچ اگلی کاروائی کیتی جاوے | واک لیا گیا تاں 'سورٹھ محلہ 3 دتکی' پاٹھ نکلیا | اس دیاں پہلیاں پنکتیاں ایہہ سن :
نگنیا نو آپے بکھشِ لئے بھائی ستگور کی سیوا لائِ
ستگور کی سیوا اتم ہے بھائی رام نامِ چتُ لائِ
ہرِ جیؤ آپے بخسِ ملائِ
گن ہین ہم اپرادھی بھائی پورے ستگور لئے رلائِ رہاؤ
ارتھ سپشٹ سن | واک سرون کرکے ساری سنگت خوشی وچ کھیوی ہو اٹھی | پجاری وی سمجھ گئے | اوہناں بھیٹ کیتا کڑاہ پرشاد پروان کیتا، ارداس کیتی اتے سیت پرشاد سنگت وچ ورتا دتا | سری ہرمندر صاحب وچ چل رہے 'جھمیلے' دا شور اکال تخت دے پجاریاں دے کناں وچ پیا | اوہناں نوں سری ہرمندر صاحب دے پجاریاں ولوں پرچلت روایت نوں دتی تلانجلی پھٹی اکھ نہ بھائی | اوہ خود کسے اجیہی کاروائی وچ بھاگیدار نہیں سن بننا چاہندے، پر گورو-واک اتے جن سموہ دا ساہمنا کرن دا حوصلہ وی اوہناں وچ نہیں سی | اس لئی جد ساری سنگت سری ہرمندر صاحب دا پروگرام نپٹا کے سری اکال تخت صاحب حاضر ہوئی تاں اتھے کوئی پجاری حاضر نہیں سی | سنگت نے اک سندیش واہک راہیں پجاریاں نوں اکال تخت اتے حاضر ہون دی بینتی کیتی پر اوہناں نے اس ولّ کوئی کنّ نہ دھریا ۔