سُکھا سنگھ کلسی

سُکھا سنگھ کلسی
جم
وفات

سکھا سنگھ دی جم تریخ بارے نشچے نال کجھ نہیں کیہا جا سکدا۔ ماڑی کمبوکی وچ اس دے خاندان مطابق اس دا جم ۱۷۰۷ وچ ہویا۔ اس دے پیؤ دا ناں لدھا اتے بی بی ہرو سی۔ بھائی سکھا سنگھ کلسی گوت دا ترکھان سنگھ سی۔ اس دے بھرا دا ناں لکھا سنگھ سی۔ بھائی سکھا سنگھ نے ویاہ نہیں سی کروایا۔ لکھا سنگھ شادیشدا سی، اس دے وارث ہن وی پنڈ ماڑی کمبوکی وچ وسدے ہن۔ لکھا سنگھ وی دل خالصہ وچ شامل سی۔

بچپن

بھائی سکھا سنگھ دا جھکاء بچپن توں ہی سکھی ول سی۔ ۱۴-۱۵ سال دی عمر وچ اوہ اپنے ماپیاں نوں دسے بغیر امرت چھک کے سنگھ سج گیا۔ مخبری ملن ’تے شاہی فوج اس نوں گرفتار کرن واسطے پنڈ پجّ گئی۔ اس ویلے اوہ گھر نہ ہون کارن بچ گیا۔ گھر والے ڈر گئے، اوہناں نے بھنگ پیا کے بے ہوش پئے دے کیس کٹ دتے۔ جدوں سکھا سنگھ نوں ہوش آئی تاں اس نے دکھی ہو کے مرن واسطے کھوہ وچ چھال مار دتی۔ پانی گھٹ ہون کارن اوہ بچ گیا، گھر دے باہر کڈھن تے اوہ باہر نہ آوے۔ راہ جاندا اکّ سنگھ رولا سن کے اس کھوہ ’تے آ گیا۔ اس نے سکھا سنگھ نوں للکاریا کہ اس طرحاں مرن دی تھاں کسے دشمن دے گل لگ کے مر۔ اس دا سکھا سنگھ دے دل ’تے ڈونگھا اثر ہویا، اوہ باہر نکل آیا۔ کجھ دناں بعد اوہ پنڈ دے نمبردار دی گھوڑی بھجا کے سردار شام سنگھ دے جتھے وچ جا رلیا تے دوبارہ امرت چھک کے سنگھ سج گیا۔

شری ہرمندر صاحب دے سروور وچ اشنان کرنا

دلی لٹن توں بعد نادر شاہ دی واپس جاندی فوج نوں ۱۷۳۹ وچ سکھاں نے بڑی تسلی نال لٹیا سی۔ اس دے واپس جان پچھوں لاہور دے صوبیدار زکریا خان نے سکھاں ’تے سختی ودھا دتی۔ ہرمندر صاحب ’تے قبضہ کرن لئی قاضی عبدل رحمٰن نوں ۲۰۰۰ فوج دے کے بھیجیا گیا۔ اس نے قبضہ کر کے سخت پہرہ لگا دتا۔ اس نے کیہا کہ اس دے ہندیاں کوئی سکھ سروور وچ اشنان نہیں کر سکدا۔ جدوں ایہہ خبر دل خالصہ تک پجی تاں بھائی سکھا سنگھ تے بھائی منی سنگھ دا بھتیجا تھراج سنگھ پنجاہ سنگھاں دے جتھے سمیت اشنان کرن لئی تیار ہو گئے۔ اوہناں نے باقی سنگھ گلوالی دروازے اگے کھڑے کیتے تے آپ اشنان کر کے جیکارے چھڈدے ہوئے ساتھیاں نال آ ملے۔ قاضی تے اس دے پتر نے فوج لے کے سکھاں دا پچھا کیتا۔ اوہ دوویں کئیاں ساتھیاں سمیت سکھاں ہتھوں مارے گئے۔

چھوٹا گھلوگھارا

سکھ اتہاس دا پہلا وڈا خونی کانڈ چھوٹا گھلوگھارا مارچ توں جون ۱۷۴۶ تک واپریا سی۔ بھائی سکھا سنگھ اس گھلوگھارے ویلے کاہنونوان دے چھمباں وچ موجود سی۔ جدوں گھیرا لما چلا گیا تاں اکّ دن بھائی سکھا سنگھ نے سکھاں نوں للکاریا کہ دیوان لکھپت رائے ’تے حملہ کیتا جاوے۔ سکھ لکھپت دیاں فوجاں ’تے ٹٹ پئے، بڑی خونی لڑائی ہوئی۔ بھائی سکھا سنگھ نے سوہ کڈھ کے لکھپت رائے دے ہاتھی نوں جا گھیریا پر اس دے نزدیک نہ پجّ سکیا۔ لکھپت رائے دی مدد لئی اس دا پتر ہربھج رائے، یاہیا خان دا پتر ناہر خان آدی پجّ گئے۔ بھائی سکھا سنگھ دی مدد لئی جسا سنگھ آہلووالیا تے کئی ہور سردار پجے۔ جنگ وچ ہربھج رائے، ناہر خان، کرم بخش فوج دار؉ رسول نگر تے مکھرور خان مربعے کئی جرنیل سکھاں ہتھوں مارے گئے۔ رن وچ جمبورچے دا اکّ گولہ بھائی سکھا سنگھ دی لتّ ’تے آ وجا تے پٹّ توں اس دی لتّ ٹٹ گئی، پر جنگ دے رنگ وچ رنگے نے درد نہ جانی۔ گھلوگھارا ختم ہون مگروں اس دا جتھا جیتو جا اتریا، اتھے اس نے وید توں لتّ بنھوائی تے ۶-۷ مہینے منجے ’تے پیا رہا۔ راضی ہندے سار پہلاں وانگ ماراں مارن لگا۔

ہرمندر صاحب دی بے ادبی

جس کانڈ نے اتہاس وچ اس نوں امر کر دتا، اوہ سی مسے رنگھڑ مسلؤل خان دا سر وڈھنا۔ مسے نے ہرمندر صاحب جا ڈیرا لایا۔ اس نے سرکاری چوکی دے ناں ’تے سارے ہندواں دے گھر لٹّ لئے۔ اوہ دربار سہب دے اندر منجا ڈاہ کے شراب تے حقہ پیندا۔ جتھے بانی دا کیرتن ہندا سی، اتھے ناچی ناچ کرن لگی۔ سکھاں دے جتھے سرکاری سختی کارن راجستھان دے ٹبیاں نوں چلے گئے سن۔ کوئی ٹاواں ٹاواں سکھ ہی لک چھپ کے ڈنگ ٹپاؤندا سی۔

امرتسر توں خبر

پنڈ کنگ نزدیک ترنتارن دا بلاکا سنگھ وی اجیہا ہی سکھ سی۔ جدوں اس نے ہرمندر دی بے ادبی ہندی ویکھی تاں اس کولوں جریا نہ گیا۔ اوہ فوجیڑے میل پندھ مار کے بیکانیر دے نزدیک بڈھا جوہڑ پجیا۔ اتھے شام سنگھ تے بڈھا سنگھ دے جتھے پڑاؤ کری بیٹھے سن۔ جدوں اس نے اکٹھ وچ وتھیا سنائی تاں سکھاں دے کلیجے ’تے چھری پھر گئی۔ جتھیداراں نے للکاریا کہ کوئی اے سورما جو دشٹ مسے دا سر لاہ کے لیاوے۔ ایہہ سن کے بھائی مہتاب سنگھ میرانکوٹیا تے بھائی سکھا سنگھ تلواراں دھوہ کے کھڑے ہو گئے۔ پنتھ توں تھاپڑا لے کے امرتسر نوں چالے پا دتے۔

مسے رنگھڑ دا قتل

اگست ۱۷۴۰ نوں بھائی مہتاب سنگھ میرا کوٹیا تے بھائی سکھا سنگھ مسلمانی بھیس بنا کے بوری وچ ٹھیکریاں بھر کے معاملہ بھرن دے بہانے مسے کول پجّ گئے۔ اوہناں نے بوری مسے دے پیراں وچ سٹّ دتی۔ جدوں مسا بوری ول اہلیا تاں بھائی مہتاب سنگھ نے اکو وار نال اس دا سر وڈھّ کے بوری وچ پا لیا اتے مسے دے گہنے وی لاہ لئے۔ دوویں گھوڑیاں ’تے چڑھ کے بیکانیر نوں چل پئے تے سر جتھیداراں اگے جا رکھیا۔ گرمتا کر کے مسے دا سر ساڑ دتا گیا۔

گھول

احمد شاہ ابدالی اپنے پہلے حملے ویلے ۱۷۴۷ وچ سرہند نوں جاندا کجھ فوج لاہور دی راکھی لئی چھڈّ گیا سی۔ اس فوج دی اکّ ٹکڑی دی سکھا سنگھ والے جتھے نال جھڑپ ہو گئی۔ افغاناں نے اکلے نوں اکلے نال لڑن لئی ونگاریا۔ سکھاں ولوں سکھا سنگھ میدان وچ نتریا تے ہتھو ہتھ لڑائی وچ اکّ راکھش جڈے پٹھان نوں مار دتا۔ سارے سرداراں نے خوش ہو کے اس نوں گھوڑے بھیٹ کیتے۔ اس نے شام سنگھ دا گھوڑا رکھ کے باقی واپس کر دتے۔

موت

بھائی سکھا سنگھ دی موت احمد شاہ ابدالی دے دستیاں نال جوجھدیاں ہوئی۔ ایہہ گل ۱۷۵۲ دی اے۔ اوہناں دی یاد وچ پنڈ ماڑی کمبو وچ تن گردوارے بنے ہوئے ہن۔

حوالے