سمالسر

سمالسر 500 سال پرانا اے۔ ایہہ موگا توں 33 کلومیٹر اتے کوٹکپورا توں 18 کلومیٹر دور مکھ شاہراہ نمبر 16 تے پیندا اے۔ ایہہ سابقہ صدر گیانی ذیل سنگھ دا سوہرا پنڈ اے۔

سمالسر
—  پنڈ  —
سمالسر بھارت وچّ لوکیشن سمالسر
کوآرڈینیٹ	30°38′13"او 74°59′57"پو
دیس	بھارت
پنجاب
قیام	1500 لگبھگ
سمالسر
وسوں • وسوں گھنتا	12354. • 251;/ک م 2 (12354 /مربع میٹر)
ایچ ڈی آئی	0.860 (بہت اچی)
شرح خواندگی	71.8.%
بولیاں	پنجابی ہندی اتے انگریزی
ٹائم زون	ای ایسّ ٹی (یو ٹی سی+05:30)
رقبہ • اچائی	4 مربع کلومیٹر (2.5 و میٹر) • 350 میٹر (1,150 فٹّ)
کوڈ • پنکوڈ • 142049 • ٹیلیفون • +91-1636-XXX XXXX • وہیکل • پی بی 29
فٹ نوٹ' ایہہ قصبہ پٹیالہ تے نابھہ ریاستاں دا حصہ رہا اے
ویبسائیٹ

اتہاس

اس پنڈ دی موڑھی پنڈ پنجگرائیں (فریدکوٹ) توں اٹھ کے آئے سپھی بابے نے گڈی سی۔ سپھی بابے دا وڈا خاندان اج وی پنڈ وچّ وسدا اے۔ اس دے بھتیجے سرجا سنگھ دے دو پتر ویرا اتے سوما ہوئے۔ ایہناں ناواں توں ویرا اتے سوما پنڈ دیاں دو پرمکھ پتیاں ہوند وچّ آئیاں۔ ویرے دی اولاد دے ہریا، آسا، دیسو، لکھمیر، چیتن ناواں دے ٹھلے بن گئے اتے سومے دی اولاد دے کمرہ، امرا اتے گولو ٹھلے بنے۔ امرے دے اگے کوئی اولاد نہ ہون کارن ایہہ ٹھلا پنڈ وچوں ختم ہو گیا۔ بزرگاں دے دسن مطابق پنڈ دا ناں اک مسلمان فقیر سمال خاں دے ناں تے رکھیا گیا سمجھیا جاندا اے۔

پنڈ دی زمین لگپگ 10000 ایکڑ اتے آبادی 12000 توں اپر اے۔ پنچائت ایکٹ بنن توں بعد ہیڈّ ماسٹر کرتار سنگھ نوں 1954–1961 تکّ پنڈ دے پہلے سرپنچ ہون دا مان حاصل ہویا۔ اس توں بعد بابا پرتاپ سنگھ 1961–1970 تکّ، نہال سنگھ 1970–1973, مختیار سنگھ 1973–1978, گورمیل سنگھ 1978–1993, ماسٹر گربچن سنگھ 1993–2003, سری متی سکھدیو کور 2003–2008, ہرمیش سنگھ 2008–2013 تکّ پنڈ دے سرپنچ رہِ چکے ہن۔ ہن 2013 توں سری متی امرجیت کور پنڈ دے سرپنچ ہن۔ سری متی سکھدیو کور پنڈ دی پہلی عورت سرپنچ سی۔

پنڈ دی ونڈ

اس پنڈ ’چوں اگے 4 ہور نویں پنڈ کوٹھے نانک نواس، کوٹھے جی۔ٹی۔بی۔ گڑھ، کوٹھے سنگتیسر اتے سمالسر خورد بنے۔ ایہناں نویں بنے پنڈاں دے ترتیب وار نیلا سنگھ براڑ، صاحب سنگھ دھالیوال، سوہن سنگھ براڑ اتے رندھیر سنگھ سراں سرپنچ ہن۔

تعلیمی ادارےآں

پنڈ وچّ بھاویں تنّ سرکاری سکول ہن پر 1916 وچّ بنیا ‘چھپڑ والا پرائمری سکول’ ککھّ وچّ اتہاس سامبھی بیٹھا اے۔ اس توں بعد 1962 وچّ مڈل، 1980 وچّ ہائی اتے 2001 وچّ سینئر سیکنڈری سکول اپگریڈ ہویا۔ پنڈ دے ہیڈماسٹر کرتار سنگھ دے لڑکے جسونت سنگھ، ستونت سنگھ دوویں برگیڈیئر اتے کلونت سنگھ کرنل دے عہدے توں بھارتی تھل فوج وچوں ریٹائرڈ ہوئے ہن۔ برگیڈیئر ستونت سنگھ اپنے پیؤ دی یاد وچّ ہیڈماسٹر کرتار سنگھ ماڈل ہائی سکول چلا راے ہن، جس دا علاقے وچّ وڈا ناں اے۔ یونیک سکول آف سٹڈیز نے وی علاقے وچّ سکھیا دا ودھیا پرسار کیتا اے۔ اس توں علاوہ پنڈ وچّ سنبیم پبلک سکول، بابا فرید ماڈل سکول، کلغیدھر ماڈل سکول ہن۔

انقلابیاں دا پنڈ

کسے ویلے سمالسر نوں سیاسی سرگرمیاں دا گڑھ منیا جاندا سی۔ پنڈ وچّ اج وی اوہ بیٹھک موجود اے جتھے 1925–26 وچّ ڈاکٹر۔ سیف الدین کچلو، لالا لاجپت رائے، ڈاکٹر۔ متھرا داس اتے پنڈ دے انقلابی انگریزاں خلاف خفیہ میٹنگاں کردے سن۔ سنّ 1925 وچّ انگریزاں نے اتھے پولیس چوکی بٹھا دتی سی، جس دا خرچہ پنڈ ’چوں جرمانہ وصول کے لیا سی۔ اس پنڈ وچّ کانگرس پارٹی دے پرمکھ آگوُ ڈاکٹر۔ سیپھودین کچلو، لالا لاجپت رائے اتے ڈاکٹر۔ متھرا داس مہاشا دھنی رام دے گھر انگریز سرکار دے خلاف میٹنگاں کردے سن۔ اس کرکے مہاشا دھنی رام نوں سول نہ-فرمانی تحریک ’چ قید ہو گئی سی۔ مہاشا دھنی رام دے سپتر مہاشا رام شرن سابقہ صدر گیانی ذیل سنگھ دے قریبی ساتھی سن۔ روپ سنگھ اکالی اتے کرپال سنگھ نے آزاد ہند فوج ’چوں تامر پتر حاصل کیتے۔ بابا کشن سنگھ، بابا ہردتّ سنگھ سوڈھی، لالا لیکھ رام، رام دتا سود، پنڈت لال چند شرما، ہری سنگھ فانی آزادی گھلاٹیئے سن۔ پھمن سنگھ، ویر سنگھ اتے جنگیر سنگھ نے جیتو دے مورچے وچّ حصہ لیا سی اتے پھمن سنگھ اس مورچے وچّ شہید ہوئے سن۔ ایشر سنگھ نے اکالی لہر ویلے جیل کٹی سی۔ 1965 دے مہاویر چکر وجیتا ہیرو شہید فلسفہ سنگھ دا بتّ مین روڈ اپر لگا اے۔

کاریگراں اتے ودواناں دا پنڈ

پنڈ دا مستری ہزورا سنگھ اک مشہور نقاش تے بتتراش سی، جس نے اس ویلے وزیراعظم اندرا گاندھی دی تصویر لکڑی چوں تراش کے اوہناں نوں تحفہ کیتی سی۔ اندرا گاندھی نے اس دی کلا توں متاثر ہو کے اس دی پینشن لگا دتی سی۔ ہزورا سنگھ دے پیؤ مستری اندر سنگھ وی اچکوٹی دے آرکیٹیکچر سن۔ اوہناں نے لگپگ 60 سال پہلاں پنڈ دے گرودوارہ سچ-کھنڈ دی پرانی عمارت دا نقشہ تیار کیتا سی۔ ہن نویں پیڑھی دا نقاش مستری ہربنس سنگھ اوہناں دی پرت نوں اگے تور رہا۔

پنڈ دی اگھی شخصیت ماسٹر میجر سنگھ براڑ دی ہونہار بیٹی سمرجیت کور بوٹنی وچّ پیئیچّ۔ڈی۔ کرن والی پنڈ دی سبھ توں ودھ پڑھی ہوئی لڑکی اے۔ ماسٹر بہاری لال شرما (پہلے) اتے ماسٹر بہاری لال شرما (دوجے) دا سکھیا دے کھیتر وچّ وڈملا یوگدان اے۔ پنڈ دی لڑکی پرواسی بھارتی جگی براڑ اک نامور لیکھکا اے، جو اپنے پنڈ دی مٹی نال جڑے ہوئے ہن۔ نویں پیڑھی دی لیکھکا سرجیت کور نے غربت دی مار جھلّ کے ایم۔اے۔، بی۔ایڈّ۔ اتے یو۔جی۔سی۔ دی امتحان پاس کیتی اے۔ پنڈ دے اک نوجوان اکاشدیپ سنگھ نے یو۔پی۔ایس۔سی۔ دی امتحان پاس کرکے پنڈ دا اتے اپنے ماپیاں دا ناں روشن کیتا اے۔ سمرنجوت کور پتری سوہن سنگھ سرپنچ اتے رمندیپ کور پتری ہربنس سنگھ نیشنل پدھر ’تے جوڈو کھیڈ چکیاں ہن۔ رمندیپ کور سال 2014 دی باروھیں جماعت وچوں 96% توں اپر نمبر حاصل کرکے میرٹ لسٹ وچّ آئی اے۔

افسراں دا پنڈ

ڈاکٹر۔ ہردیال سنگھ براڑ رٹا۔ پروفیسر پی۔اے۔یو۔ لدھیانہ، نربھی سنگھ براڑ رٹا۔ ڈی۔ایس۔پی۔ پنجاب پولیس، نجندرپال شرما صلاح کار امریکی ایئرلائینز، راج کمار شرما رٹا۔ نگران انجینیئر سنچائی ڈیپارٹمنٹ،انجینیئر علم چند شرما،کلونت شرما نگران انجینیئر پنجاب منڈی بورڈ، شندرپال شرما رٹا۔ کرنل تھل فوج، پرمجیت سنگھ براڑ رٹا۔ پرنسپل برجندرا کالج فریدکوٹ، پریتم سنگھ براڑ رٹا۔ ایکسیئن امتحان رکھیا ڈیپارٹمنٹ، پریتئندر سنگھ براڑ آئی۔پی۔ایس۔ یو۔پی۔ کیڈر، سکھدیو سنگھ براڑ رٹا۔ پروفیسر، جسویر کور براڑ ڈپٹی ڈائریکٹر سپورٹس پٹیالہ، سکھچین سنگھ براڑ رٹا۔ کوچ والیبال، مہیندر سنگھ براڑ رٹا۔ کرنل تھل فوج، سریندر کمار شرما ایس۔ڈی۔او۔ سنچائی ڈیپارٹمنٹ، ترسیم لال شرما رٹا۔ ایکسیئن بجلی بورڈ، رمندیپ چاولا انسپیکٹر فوڈ سپلائی،ڈاکٹر۔گگندیپ بی۔ڈی۔ایسّ۔آدی پنڈ دے افسر ہن۔ پنڈ دے سورگی ڈی۔ایس۔پی۔ گرچرن سنگھ دا اک بیٹا جگموہن سنگھ پی۔پی۔ایس۔ افسر، دوسرا گرپریت سنگھ پولیس انسپیکٹر اتے بیٹی ڈاکٹر۔ کلوندر کور ایم۔ڈی۔ گائنی اے۔

نویں پیڑی لئی راہ دسیرا

پنڈ سمالسر دے انجینیئراں وچّ پی۔ایچّ۔ڈی۔ حاصل سول-انجینیئر راے ستونت سنگھ مگھیڑا ہن، جو اج-کلّ کینیڈا دی اک کمپنی وکھے ڈائریکٹر دے عہدے ’تے براجمان ہن۔ روس، چین، بنگلمقصد، کینیڈا تے یورپ دے ہور دیساں وچّ کئی میٹرو پراجیکٹ تیار کرن سمیت دیس وچّ گجرات اندر نیشنل ہائیوے ڈزائین کرن دا مان مگھیڑا نوں حاصل اے۔ ریٹائرڈ ایگزیکٹیو انجینیئر پریتم سنگھ براڑ اتے اوہناں دے اک آئی۔پی۔ایسّ۔ امریکہ سیٹل بیٹے اتے دوجے یو۔پی۔ کاڈر وچّ ایسّ۔ایسّ۔پی۔ وجوں تعینات دے ناں وی پنڈ دے اتہاس اندر ورننیوگ ہن۔ اس توں علاوہ ڈاکٹر راجیو شرما نوں پنڈ دے پہلے ڈینٹل سرجن اتے پنڈت لال چند شرما دی پوتی ممتا شرما نوں حالَ ہی وچّ پنجاب ٹیکنیکل یونیورسٹی ولوں ایمّ۔ٹیکّ لئی گولڈ میڈل حاصل کرکے کینیڈا واسی بننا اپنے-اپنے وچّ میل-پتھر ہن۔ ڈاکٹر۔راجدلار سنگھ [سیکھے والے ] جہنا دا اس پنڈ وچّ ہسپتال اے،اوہ پنڈ دے اتے پنڈ توں باہروں آؤن والے غریب مریضاں دا مفت علاج کردے ہن اوہ ہن تکّ سیکڑے مریضاں دے مفت لینز پوا چکے ہن ۔

نویں پیڑی

اسے پنڈ دے امریکہ وسے اکتر سنگھ سوڈھی نے پنڈ دی ویبسائیٹ بنا کے پنڈ دے نویں اتے پرانے ورثے نوں سامبھن دا اپرالا کیتا اے۔ دو بھرا گوبند تے گرمیت سنگیت ڈریکٹر ہن۔ مکھن سنگھ مسافر، سورن سنگھ، ویرپال سنگھ، گوپال سنگھ اتے سادھو سنگھ دھمو ودھیا ڈھاڈی اتے پرچارک ہن۔ ابھے مٹار اتے گھالی براڑ اک ودھیا گائک اتے گیت کار ہن۔ اس توں علاوہ بلویر گلّ،راجو سراں،گوپی براڑ، ببو سلیم، مندیپ سدھو اتے جسمیل میلی وی گائکی وچّ قسمت عظمہ راے ہن۔ جرنیل سدھو اتے میتا سراں گیت کار ہن۔ ساہتکاراں وچّ پرواسی بھارتی جگی براڑ،چرنجیت گلّ،ماسٹر سربجیت سنگھ،جگتار سمالسر،ناہر سنگھ موجی،وکیل براڑ اتے سرجیت کور آدی ہن۔

دیس دی ونڈ دا ثبوت پل

پنڈ دے نال لنگھدی ابوہر برانچ نہر جتھے پنڈ دی خوبصورتی نوں چار چن لاوندی اے، اتھے اس اتے انگریزاں ویلے دے بنے 200 سال توں وی پرانے دو اچے پل دیس دی ونڈ ویلے بے گناہ ہندو، سکھ تے مسلماناں دے وگے خون دے ہڑ اتے عورتاں دی لٹی پتّ دیکھ کے اٹّ-در-اٹّ کردے ہوئے وی کئی راہگیراں لئی سانجھ بنے ہوئے ہن۔

مسیتاں

پنڈ وچّ پرانیاں تنّ مسیتاں سن جنہاں نوں ہلے ویلے فرقو عنصراں نے تباہ کر دتا گیا سی۔ ہن ایہہ مسیت پرانی تھاں اتے ہی 35 کو سال پہلاں بنائی گئی جتھے بھائیچارے ولوں نماز ادا کیتی جاندی اے۔ پنڈ وچّ گولوکی دھرم شالہ والا کھوہ پرانا تے وڈا اے۔ اس کھوہ ‘تے ہندواں، مسلماناں، سکھاں تے دلتاں لئی چار موناں (بھوناں) سن۔ چھوا-چھات دے بھید-بھاو کارن گلاں، سدھوآں، رمداسیاں تے کئی جٹاں نے وکھ-وکھ کھوہیاں بنا لئیاں سن

نہری آرامگھر

پنڈ ’چوں ابوہر برانچ نہر لنگھدی اے۔ اس نہر اپر ملکے روڈ والے پل اتے انگریز راج ویلے دے بنے گھراٹ تیز پانی دے وحہ کارن ڈگّ چکے ہن۔ ایہہ گھراٹ سنّ 1892 وچّ اسے راج ویلے ہی بنے سن۔ گھراٹاں والے پل دے نیڑے نہر دے کنڈھے ‘تے ہی انگریزاں ولوں بنایا ڈیڈھ صدی توں وی پرانا ‘آرامگھر’ پنڈ دی شان وچّ وادھا کردا اے۔ ہن ایہہ نہری کوٹھی وی سرکار دی اندیکھی دا شکار ہو رہی اے۔ سرکار نوں ایہناں وراثتی چیزاں دی سانبھ-سنبھال کرنی چاہیدی اے۔

مہاتما گاندھی دا تعلقات

جدوں مہاتما گاندھی نے ودیشی کپڑیاں تے شیواں دا بائیکاٹ کیتا تاں اس سکول دے چھپڑ والے پاسے میرے پنڈ اتے گوانڈھی پنڈاں نے ودیشی کپڑے ساڑ کے انگریزاں دا خلاف کیتا سی۔ مہاتما گاندھی جی جدوں پنڈ آئے تاں اوہناں نے دھنی رام دے پتر رام سرن ہتھوں ساریاں کھوہیاں توں پانی منگوا کے ‘جات توڑو بندھن توڑو جاں چھوآ-چھات توڑو’ دا نعرہ لا کے پانی پیتا۔

عوامی،مذہبی اتے پرانے تھاواں

پنڈ دیاں پرانے 6 دھرمشالاواں دیس دی سیاسی تے سماجی گتیودھیاں دی گواہی بھردیاں ہن۔گولوکی دھرم شالہ، آسا شوہر دھرم شالہ، گلاں دی دھرم شالہ، گول دھرم شالہ، رمداسیاں سکھاں دی دھرم شالہ اتے گلابو کی دھرم شالہ زکریوگ ہن۔ پنڈ دیاں چارے سمتاں ‘تے بنے صدیاں پرانے بکھواے تے شمشانگھاٹ اج وی ساہدی بھردے ہن کہ آزادی دے 65 سال مگروں وی پنڈ نے چھوآ-چھات توں نجات نہیں پائی۔ پنڈ وچّ پہلی حویلی سنّ 1918 وچّ بابا کشن سنگھ نے بنائی سی، جس دا افتتاح موگے دے مشہور ڈاکٹر۔ متھرا داس نے کیتا سی۔ پنڈ وچّ سوڈھی خاندان دی لڑکی بیبی بھولاں دی سمادھ اے، جتھے ہر سال وساکھی دا بھاری میلہ لگدا اے۔ صدی توں پرانے 2 دروازے، 300 سال توں ودھ پرانے پپل تے بوہڑ، اتی پرانا وڈا چھپڑ، لالیائے اعلیٰ چھپڑ، پھگاڑیالا چھپڑ اتے بیریانالا چھپڑا چہوں پاسیں پانی دے نکاس دی گلّ کردے ہن۔ چھیویں پاتشاہی اتے دسویں پاتشاہی جی دی چرنچھوہ حاصل گرودوارہ گروسر صاحب تے گرودوارہ سنگتسر صاحب (پنڈ دی جوہ ‘تے) اتے شو مندر،مسجد سمالسر 6 پنڈاں دی سنگت نوں دن-دہاراں ‘تے پرانے ویلے توں فلسفہ دیدارے کرواؤندے آ راے ہن۔ اس تو علاوہ پنڈ وچّ گرودوارہ سچ-کھنڈ،گرودوارہ نوویں پاتشاہی،گرودوارہ بابا جیون سنگھ آدی ہن۔ پنڈ دے جی۔ٹی۔ روڈ ’تے گؤشالا بنی اے۔ پنڈ وچّ پولیس تھانا، پنچائتی مچھی فارم، اناج منڈی، ٹیلیفون ایکسچینج، بجلی گھر، پٹوار خانا، پشو ہسپتال، مڈھلا صحتَ مرکز، دو پیٹرول پمپ اتے سہکاری سوسائٹی ہن۔ پنڈ دی سہکاری سوسائٹی دا نیہہ پتھر پنجاب دے سابقہ مکھ منتری س۔ ہرچرن سنگھ براڑ نے 1961 وچّ رکھیا سی۔ جس جگہ اپر سوسائٹی دی عمارت بنی اے، ایہہ جگہ کیہر سنگھ براڑ نے اس ویلے ڈسٹرک بورڈ کولو صرف 3200 روپئے وچّ خرید کے سبھا نوں دان وجوں دتی سی۔ اس توں علاوہ پنڈ وچّ پنجاب اینڈ سندھ بینک، موگا سینٹرل بینک، پنجاب نیشنل بینک، سٹیٹ بینک آف انڈیا، سٹیٹ بینک آف پٹیالہ اتے پنجاب گرامین بینک ہن۔ پنڈ بجلی بورڈ دی سب ڈویزن اے۔ پنڈ وچّ سبھ توں پرانا ڈیرہ بابا برہم ظاہر جی اے۔ ہن اس ڈیرے دے مکھی سنت رزک منی جی ہن جو پنڈ دے 200 توں اپر بچیاں نوں یوگا مشق دی سکھیا دے کے نشیاں توں دور رکھ راے ہن۔ ڈیرے دی تیاری کرن والے وید راج سنت پورنا نند جی ،سنت مہاتما نند جی سنت دیال جی اتے سنت قول داس جی دا نام اج وی پنڈ وچّ بڑے مان نال لیا جاندا اے۔

سیاسی اتے سماجی خدمت گار شخصیتاں

سابقہ سرپنچ گربچن سنگھ میمبر سکیم بورڈ پنجاب سرکار ہن۔ اکالی آگوُ بیبی جسویر کور سابقہ چیئرمین بلاک سمتی رہِ چکے ہن۔ یوتھ اکالی آگوُ ویرپال سنگھ براڑ اتے ہرنندر سنگھ براڑ ہن۔ صاحب سنگھ دھالیوال، گرجنٹ سنگھ نمبردار، راجا سنگھ براڑ کانگرسی آگوُ ہن۔ ڈاکٹر۔ بلراج سنگھ سمالسر سماج سیوا سمتی دے پردھان اتے راکیش بٹا جنرل سیکٹری ہن۔ لوک فکر سبھا دے چیئرمین سریندر سنگھ ہن جو کہ پنڈ دے بہت پرانے اتے مہان سماجسیوی ہن۔

پنڈ دیاں یاداں

شہید بھائی نرمل سنگھ، شہید بھائی جگراج سنگھ (ربیرو رمانیا گولی کانڈ)نقاش سو۔ مستری ہجورا سنگھ اتے نقاش سو۔مستری ہربنس سنگھ، نڈر صحافی سو۔سندیپ ہنی،سو۔اوتار سنگھ سوڈھی(پنجاب پولیس)،سو۔سردار بلونت سنگھ سنگھاپریا اتے سرکاری ودیک ادارےآں نوں دان دین والے دانی سو۔پنڈت شریکرشن جی نوں اج وی پنڈ وچّ بڑے مان نال یاد کیتا جاندا اے۔

مہان کھڈاریاں دا پنڈ

60 سالا دوڑ وچّ شندرپال شرما،پرانے سمے دے کبڈی کھڈاریاں وچّ رامپال چاولا،ماسٹر سورج بھان،روپا سراں،تیجا سنگھ سراں،سو۔ریشم سنگھ براڑ ،سو۔جوگندر سنگھ آدی کھڈاریاں دے نام ورننیوگ ہن۔نویں پیڑی دے کبڈی کھڈاریاں وچّ منجیت سنگھ ہندا براڑ،سو۔کلدیپ سنگھ براڑ نہنگ سنگھ،جسپال سنگھ نمبردار،انگریز سنگھ،نائب سنگھ،زندہ سراں آدی ہن۔