سلیمانکی ہیڈ ورکس
سلیمانکی ہیڈورکس (Sulemanki Headworks) پاکستان دے صوبے پنجاب وچ دریائے ستلج اُتے اک ہیڈورکس اے ۔ سلیمانکی ہیڈورکس آبپاشی تے سیلاب توں بچاو دے لئی استعمال کيتا جاندا اے ۔
سلیمانکی ہیڈ ورکس ، سلیمانکی دے تھاں تے ستلج دریا اتے بݨیا اک ہیڈورکس اے ۔
اس تھاں توں کھبے کنڈھے توں ایسٹرن گرے صادقیہ نہر تے فورڈواہ نہر، دو نہراں کڈھیاں گئیاں، سجے کنڈھے توں پاکپتن نہر ۔ ایہناں تناں نہراں دیاں تن ہی برانچ نہراں سن، جنہاں دے کرم وار(ترتیب وار) ناں ملک برانچ، میکلوڈگنج برانچ اتے کھدر برانچ نیں ۔
ایہناں ساریاں نہراں دے کھیتر وچ پنجاب دی گھنی سنکھیا والے ضلعےآں وچوں لوکاں نوں لجا کے برطانوی ہند حکومت تے بیکانیر تے بہاولپور ریاستاں دے راجےآں نے وسایا تے زمیناں الاٹ کیتیاں ۔
[[ہیڈ سلیمانکی پاک بھارت سرحد دے نال دریائے ستلج دے کنارے واقع اے ۔ اس ہیڈ ورکس دی بنیاد 1924 وچ رکھی گئی، اس ہیڈ ورکس توں تن مشہور نہراں، نہر پاکپتن، نہر صادقیہ تے نہر فورڈ واہ کڈی گئیاں نيں جو وسیع علاقے نوں سیراب کردی نيں۔ ہیڈ سلیمانہاں دتی شروع شروع وچ صرف محکمہ انہار دے ملازمین دا مسکن سی، دریا ئے ستلج دے شمال تے جنوب وچ کچھ فاصلے اُتے محکمہ انہار دے ملازمین تے افسران دے لئی دو شاندار کالونیاں بنائی گئی سن نال ہی ڈاک بنگلے یعنی ریسٹ ہاؤسز وی تعمیر کیتے گئے سن تے ارد گرد میلےآں اُتے محیط وسیع و عریض جنگلات سن ایہ اک نہائت شاندار تے خوبصورت علاقہ سی۔ نہراں دے کنارے اک اک کلو میٹر دے فاصلے اُتے لکڑی دے ہٹ وی ہويا کردے سن جتھے ملازماں بیٹھ کر آرام کردے تے نہراں دی روانی اُتے نظر رکھدے سن، اس دے علاوہ اک شاندار ورکشاپ ہويا کردی سی جتھے ہید ورکس توں متعلقہ سامان تیار ہُندا تے سٹور کيتا جاندا سی۔ ايسے ورکشاپ وچ اک تھرمل بجلی گھر وی سی جو کینال کالونی تے ہیڈ ورکس نوں بلا تعطل بجلی فراہم کردا سی۔ ایتھے میلےآں تک پھیلے جنگلات وچ ہر طرح دے جانور پائے جاندے سن تے انہاں جنگلات وچ دریا کنارے قدرتی جھلیاں آبی حیات دا مسکن سن۔ آغاز وچ محکمہ انہار دے سینئیر ملازمین یا تاں ہندو سن یا سکھ، مسلماناں دی زیادہ تعداد بیلداراں کيتی سی، اس زمانے وچ اس کینال کالونی وچ اک چھوٹی سی جھگی نما مسجد تے اک مندر وی ہويا کردا سی جو انہاں ملازميں نے اپنی عبادت دے لئی خود تعمیر کیتے سن ۔ 1933 وچ کِسے شر پسند ہندو نے مسجد نوں اگ لگیا دتی تے فیر انتقاماً کِسے مسلمان نے مندر وی جلا دتا۔ ایويں ایتھے فساد دی اگ بھڑک اٹھی جسنوں ایتھے دے انگریز ایکس ای این نے کمال دانشمندی توں نمٹایا اسنے ہندو مسلم ہر دو فریقاں توں کہیا کہ اوہ محکمانہ طور اُتے انہاں دتی پکی عبادتگاہاں تعمیر کرکے دین گے۔ ایويں 1934 وچ اس کالونی دے شمال مشرق وچ اک پکا مندر تعمیر ہوئے گیا تے جنوب مغرب وچ اک پکی مسجد۔ ہندو زیادہ اثر و رسوخ دے حامل سن جدوں کہ مسلمان کم تعداد وچ تے معمولی ملازم سن اس لئی ایہ مندر تاں ابادی دے اندر سی لیکن مسجد آبادی دے باہر جنگل دی طرف سی لیکن دہلی ملتان روڈ دے نیڑے سی، اکثر مسافر وی ایتھے قیام کردے سن ۔ اک رات اس مسجد وچ کِسے مسافر دا انتقال ہوئے گیا، صبح لاش دی برآمدگی اُتے ہر طرف خوف پھیل گیا، ہندؤاں نے افواہ پھیلادی کہ اس مسجد وچ جنات دا ڈیرا اے جنہاں نے اسنوں ہلاک کيتا اے۔ مسجد اوداں وی بیابان علاقے وچ سی اورارد گرد جنگل سی۔ یو ں ایہ مسجد جناں والی مسجد مشہور ہوئے گئی۔ ہن دن وچ تاں کوئی ایتھے نماز پڑھ لیندا سی لیکن مغرب دے بعد کوئی اس دے نیڑے وی نہ پھٹکتا سی۔ قیام پاکستان دے بعد دار العلوم دیوبند دے اک فارغ التحصیل عالم دین سید محمد مصطفا رحمۃ اللہ علیہ نے ایہنوں اپنا مسکن بنایا تے اسنوں درس و تدریس دا مرکز بنا لیا اوروہ اپنی وفات یعنی 24 اکتوبر 1987 تک بلا مزد ومعاوضہ خدمات سر انجام دیندے رہے۔ انہاں دا ذریعہ معاش حکمت تے طبابت سی اس دی آمدنی توں اوہ اپنے گھر تے مسجد دا انتظام کيتا کردے سن ۔ انہاں دتی وفات دے بعد ہن ایہ مسجد تبلیغی جماعت والےآں دے پاس اے جسماں شاہصاحب دے گھر نوں شامل کرکے وسعت دے دتی گئی اے۔
قیام پاکستان دے بعد اس کالونی دے گردو نواح وچ مزدور پیشہ افراد وی آن بسے سن لیکن 1988 دے سیلاب دے بعد ارد گرد دے پنڈ دے افراد وی ایتھے آن بتوں، ایتھے دے وسیع و عریض جنگلات انساناں توں بھر گئے، ہیڈورکس توں پاک و ہند دے بارڈر تک دا علاقہ پاک رینجرز تے ورپاک آرمی دے قبضہ وچ چلا گیا ،تے محکمہ انہار دی اہم عمارتاں بھی۔ ہن ایہ اک بے ہنگم آبادی والا علاقہ اے اس دے نال پاک آرمی تے رینجرز دی منظم چھاؤنیاں نيں۔ دریائے ستلج ہن اک نالے دی طرح وگدا اے ایہ مٹی تے ریت توں اٹ چکيا اے۔ ایتھے ہیڈ ورکس دے نال اک وسیع پارک وی بنایا گیا اے اسماں ہرن، نیل گائے، مور، بندر وغیرہ وی لوکاں دی تفریح و طبع دے لئی رکھے گئے نيں لیکن اس دی ماضی والی خوبصورتی تے وسعت کدرے نظر نئيں آندی۔ ایتھے بھانت بھانت دے لوک آباد نيں۔ تے ہر طرف اُتے وحشت قسم دی گہما گہمی نظر آندی اے۔