رواڑی

رواڑی
ورتوں	پٹھے ،  سبزی
انتظامی تقسیم
حصہ	ٹیکسون

ریواڑی (انگریزی: Vicia sativa) کݨک د‏‏ی فصل وچ پائی جاݨ والی عام جڑی بوٹی ا‏‏ے۔ ایہنو‏ں انگریزی وچ (common vetch)، (garden vetch)، (tare) یا صرف (vetch) کہندے نيں۔ ایہ زمین وچ نائٹروجن د‏‏ی مقدار ودھا کے اوہنو‏ں زرخیز کردی ا‏‏ے۔

ایہ پھݪی ٹبّر (Fabaceae) دا پھݪی دار پودا اے۔ ہُݨ ایہ انٹارکٹیکا توں علاوہ ہر براعظم اُتے واقع پوری دنیا وچ قدرتی شکل اختیار کر چکیا اے۔ تنوع دا مرکز زرخیز ہلال سمجھیا جاندا اے، حالانکہ سونے دے معیار دی مالیکیولر تصدیق (gold standard molecular confirmation) فی الحال دستیاب نئیں۔

بی وچ غذائیت دے خلاف مرکبات دی وجہ توں عالمی سطح اُتے رواڑی دی کاشت محدود اے حالانکہ ایہ آسٹریلیا، چین تے ایتھوپیا دے خُشکی واݪے زرعی علاقےآں وچ اگائی جاندی اے کیونکہ ایہدی خُشک سالی برداشت تے دیگر پھݪاں دے مقابلے وچ بہت کم غذائیت دی ضرورت ہُندی اے۔ ایہناں زرعی علاقےآں وچ رواڑی نوں سبز کھاد، مویشیاں دے چارے یا گردشی فصل دے طور تے بیجیا جاندا اے۔ کاشت شدہ اناج دے کھیتاں وچ، داݪ دی طرحاں، کٹائی دے مِݪے جُݪے اناج دی کمی دی وجہ توں ایہنوں اکثر گھاہ سمجھیا جاندا اے تے اس وجہ توں کساناں نوں گَھٹ مالی منافع مِݪدا اے۔

کوئی رسمی تشخیصی نظام نہ ہوݨ دی وجہ توں رواڑی دی پیداوار دے علاقے دے عالمی اندازے کافی حد تک مختلف ہُندے نیں۔ تاہم، آسٹریلیا وچ موجودہ کاشت دے تخمینے ہر سال 400,00 توں 600,000 ہیکٹر (1,500,000 ایکڑ) دے درمیان مختلف ہُندے نیں۔

تفصیل

رواڑی اک وسیع و عریض سالانہ جڑی بوٹی اے، جیہدے وچ کھوکھلی، چار رُخی، بغیر باݪاں توں لے کے گَھٹ باݪاں واݪے تنےآں دے ناݪ شامل نیں، جو زیادہ توں زیادہ لمبائی وچ دو میٹر تک پہنچ سکدے نیں۔

پتے متضاد، متبادل تے مرکب ہُندے نیں، ہر اک 3 توں 8 مخالف جوڑےآں دے لکیری، لانس دی شکل، لمبوترے، یا پچر دی شکل دے، سوئی ونگوں نوکیلیاں پتیاں واݪے، 35 ملی میٹر (1+1⁄2 انچ) تک لمبے ہُندے نیں۔ ہر مرکب پتی شاخ دار ٹینڈرل وچ ختم ہُندی اے۔

مٹر ورگے پُھل پتےآں دے محور، تنہا یا جوڑے وچ پائے جاندے نیں۔ پنکھڑی 1 توں 3 سینٹی میٹر (1⁄2–1+1⁄4 انچ) لمبی تے چمکدار گلابی جامنی رنگ دی ہُندی اے، شاذ و نادر ہی سفید یا پیݪی ہُندی اے۔ پُھلاں اُتے زیادہ تر بھومبلیاں آؤندیاں نیں۔

پھݪ 6 یا 7 سینٹی میٹر (2+1⁄4 یا 2+3⁄4 انچ) تک لمبا پھݪی دار اے، جو نواں ہوݨ اُتے باݪاں واݪا، بعد وچ ہموار، فیر پکݨ اُتے بھورا یا کاݪا ہُندا اے۔ ایہدے وچ 4-12 بی ہُندے نیں۔

ٹیکسانومی

ریواڑی دا سبھ تو‏ں پہلاں تذکرہ کارل لنیاس نے اپݨی کتاب سپیشیز پلانٹارم وچ کیتا۔ اس ویلے تو‏ں ایہدے کئی متردفات مستعمل نيں جو ایہدے نباتیا‏تی نام وی نيں:

• Vicia abyssinica Alef.
• Vicia alba Moench
• Vicia amphicarpa Dorthes
• Vicia amphicarpa L.
• Vicia angustifolia L.
• Vicia angustifolia Reichard
• Vicia bacla Moench
• Vicia bobartii E. Forster
• Vicia bobartii E.Forst.
• Vicia bobartii Koch
• Vicia canadensis Zuccagni
• Vicia communis Rouy
• Vicia consobrina Pomel
• Vicia cordata Hoppe
• Vicia cornigera Chaub.
• Vicia cornigera St.-Amans
• Vicia cosentini Guss.
• Vicia cuneata Gren. & Godr.
• Vicia cuneata Guss.
• Vicia debilis Perez Lara
• Vicia erythosperma Rchb.
• Vicia glabra Schleich.
• Vicia globosa Retz.
• Vicia heterophylla C.Presl
• Vicia incisa M.Bieb.
• Vicia incisaeformis Stef.
• Vicia intermedia Viv.
• Vicia lanciformis Lange
• Vicia lentisperma auctor ign.
• Vicia leucosperma Moench
• Vicia macrocarpa Bertol.
• Vicia maculata C.Presl
• Vicia maculata Rouy
• Vicia melanosperma Rchb.
• Vicia morisiana Boreau
• Vicia nemoralis Boreau
• Vicia nemoralis Ten.
• Vicia notota Gilib.
• Vicia pallida Baker
• Vicia pilosa M.Bieb.
• Vicia pimpinelloides Mauri
• Vicia segetalis Thuill.
• Vicia subterranea Dorthes
• Vicia terana Losa
• Vicia vulgaris Uspensky

حوالے