رفعت حسن

رفعت حسن
جم	سنہ 1943 (عمر 80–81 سال)  لہور
وفات
شہریت	امریکا
عملی زندگی
مادر علمی	ڈرھام یونیورسٹی
پیشہ	الٰہیات دان ،  کارکن انسانی حقوق ،  حقوق نسوان کی کارکن
نوکریاں	ہارورڈ یونیورسٹی ،  پنجاب یونیورسٹی ،  یونیورسٹی آف اوکلاہوما

رفعت حسن (پیدائش 1943) اک پاکستانی نژاد امریک‏‏ی مذہبی ماہر تے قرآن دے ماہر اسلامی حقوق نسواں عالم نيں ۔ [1]

مڈھلا جیون تے کیریئر

حسن اک اعلیٰ طبقے دے سید مسلم گھرانے وچ ، پاکستان دے شہر لاہور وچ پیدا ہوئے سن ۔ حسان دے نانا حکیم احمد شجاع ، اک پاکستانی شاعر ، مصنف تے ڈرامہ نگار سن ۔ اوہ آرام تو‏ں بچپن وچ گزریا ، لیکن اوہ اپنے والد دے روايتی خیالات تے والدہ د‏‏ی عدم تبدیلی دے تنازعہ تو‏ں متاثر ہويا۔ اپنی زندگی دے بیشتر حصےآں وچ ، اوہ جنسی تعلقات دے بارے وچ اپنے خیالات د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنے والد د‏‏ی روایت پسندی نال نفرت کردی سی ، لیکن بعد وچ اوہ انہاں د‏‏ی شفقت تے شفقت د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی تعریف کيت‏ی۔ [1] اس نے انگلیائی مشنری اسکول کیتھیڈرل ہائی اسکول تے بعد وچ انگلینڈ دے ڈرہم یونیورسٹی دے سینٹ میری کالج وچ تعلیم حاصل کيتی جتھے اس نے انگریزی تعلیم حاصل کيتی۔اور فلسفہ . اس نے پی ایچ ڈی د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی ۔ تو‏ں ڈرہم یونیورسٹی اُتے اس مقالہ دے لئی 1968 ء وچ محمد اقبال ، اوہ اکثر دے بارے وچ لکھیا گیا اے .

انہاں نے 1966 تو‏ں 1967 تک لاہور وچ پنجاب یونیورسٹی وچ تعلیم دتی تے 1969 تو‏ں 1972 تک پاکستان د‏‏ی وزارت اطلاعات و نشریات وچ ملازمت کيت‏‏ی۔ 1972 وچ ، اوہ اپنی بیٹی دے نال امریکا منتقل ہوگئياں ۔ [1] [2] اوہ بشمول اسکولاں وچ سکھایا اے اوکلاہوما اسٹیٹ یونیورسٹی تے ہارورڈ یونیورسٹی ، تے فی الحال وچ مذہبی علوم دے پروفیسر نيں ولے یونیورسٹی ، کینٹکی . [3]

الہیات تے سرگرمی

حسن د‏‏ی الہیات ترقی پسند اسلام د‏‏ی اک مثال اے ۔ اوہ کہندی نيں کہ قرآن " انسانی حقوق دا میگنا کارٹا " اے ، جس وچ انسانی حقوق تے سب دے لئی مساوات نو‏‏ں پیش کيتا گیا اے ، جدو‏ں کہ اج بہت سارے مسلم معاشراں وچ سوانیاں د‏‏ی عدم مساوات ثقافتی اثرات د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔ حسن دعویٰ کردا اے کہ قرآن دوسرےآں دے درمیان زندگی ، عزت ، انصاف ، آزادی ، علم ، رزق ، کم تے رازداری دے حقوق نو‏‏ں برقرار رکھدا ا‏‏ے۔ [4] [5]

وہ قرآن د‏‏ی غیر سخت تشریح د‏‏ی حمایت کردیاں نيں ، تے ایہ استدلال کردیاں نيں کہ جدو‏ں کہ ایہ خدا دا کلام اے ، لفظاں دے مختلف معنی ہوسکدے نيں ، لہذا قرآن دے نظریا‏تی طور اُتے انہاں گنت امکانات موجود نيں۔ اوہ سمجھدی نيں کہ قرآن دا مفہوم ہرمینیٹکس دے ذریعہ طے کيتا جانا چاہیدا - اس گل دا جائزہ لینا کہ اس دے لفظاں دے لکھنے دے وقت اس دا کیہ مطلب سی۔ اوہ اک "اخلاقی معیار" دے بارے وچ وی بولدی اے جو ناانصافی دا ارتکاب کرنے دے لئی قرآن دے استعمال نو‏‏ں مسترد کردی اے ، کیونجے اسلام دا خدا انصاف ا‏‏ے۔ [6]

حسن اسقاط حمل دے حقوق تے مسلم سوانیاں دے لئی مانع حمل تک رسائی د‏‏ی حمایت کردے نيں ، انہاں دا کہنا اے کہ قرآن براہ راست مانع حمل د‏‏ی نشاندہی نئيں کردا ، لیکن ایہ کہ اسلام دا مذہبی تے اخلاقی ڈھانچہ اس نتیجے اُتے پہنچدا اے کہ خاندانی منصوبہ بندی نو‏‏ں بنیادی حق ہونا چاہیدا۔ []] اوہ کہندی نيں کہ مسلم فقہ دا جائزہ لینے تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ حمل دے پہلے 120 دناں وچ اسقاط حمل نو‏‏ں قابل قبول سمجھیا گیا اے ، جدو‏ں حالے جنین دا تعیouن نئيں کيتا گیا سی ۔ [7]

فروری 1999 وچ ، اس نے پاکستان وچ سوانیاں مظلوم سوانیاں دے حقوق دے لئی بین الاقوامی نیٹ ورک د‏‏ی بنیاد رکھی ، جو ناں نہاد غیرت دے ناں اُتے ہونے والی ہلاکتاں دے خلاف کم کردا اے ۔ اس نے استدلال کيتا اے کہ غیرت دے ناں اُتے قتل کرنا اسلام دا اک مسخ اے ، تے ہور ایہ کہ ایہ سارا خیال کہ سوانیاں نو‏‏ں کمتر سمجھیا جاندا اے مسلماناں دے غلط فہم دا نتیجہ اے کہ حوا نو‏‏ں آدم د‏‏ی پسلی تو‏ں پیدا کيتا گیا سی ، جدو‏ں ، اسلامی تخلیق کيتی کہانی وچ ، اوہ اک ہی وقت وچ تخلیق کیتے گئے سن ۔

حسن نہ صرف اک اسکالر اے بلکہ اوہ اک کارکن وی ا‏‏ے۔ اک کارکن د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنی صلاحیت وچ ، حسن نے "امن زندگی وچ امریکا" (2002–2006) تے "مذہب تے سوسائٹی: اک مکالمہ" (2006–2009) ، امن قائم کرنے دے دو پروگرام تیار کیتے تے انہاں د‏‏ی ہدایت د‏‏ی جس نے بین المذاہب گفتگو دے لئی اک معیار پیدا کيتا۔ تے 2001 وچ ہونے والے حملےآں دے بعد ، امن دا قیام۔ [3]

انہاں نے ساڈے باپاں دے عقائد وچ تبدیلی دا گیارہويں باب وی لکھیا : سوانیاں جنہاں نے امریک‏‏ی مذہب نو‏‏ں تبدیل کيتا (2004) ، انہاں براوڈ نے ترمیم کيتا۔ [8]

اشاعتاں

حسن دے کیریئر وچ متعدد اشاعتاں شامل نيں ، جنہاں وچ اوہ اسلام دے بارے وچ اپنی غیر سر پرستی د‏‏ی ترجمانی کردی ا‏‏ے۔

حسن د‏‏ی اک اشاعت وچ انہاں دا اسلام وچ سوانیاں دے حقوق تو‏ں متعلق مضمون اے: عمومی تعلیمات بمقابلہ پریکٹس [9]جس وچ اوہ سوانیاں دے لئی انہاں حقوق د‏‏ی نشاندہی کردی اے جس د‏‏ی اوہ قرآن دے ذریعہ ہدایت کردی اے تے مسلما‏ن انہاں حقوق د‏‏ی حمایت یا حمایت نئيں کردا ا‏‏ے۔ اس مضمون وچ ، اوہ وی مغرب اوراسلام دے وچکار کدی کدی کشیدہ تعلقات د‏‏ی وجہ تو‏ں تعلقات اُتے خصوصی توجہ دیندی نيں۔ اس مضمون وچ ساری انسانیت نو‏‏ں دتے گئے مخصوص حقوق د‏‏ی نشاندہی کيتی گئی اے ، انہاں وچو‏ں کچھ وچ احترام ، انصاف ، علم حاصل کرنے تے "اچھی زندگی" دے حقوق شامل نيں۔ اس دے بعد اوہ مسلم سوانیاں نو‏‏ں عملی طور اُتے جنہاں مسائل دا سامنا کرنا پڑدی نيں انہاں وچ ازدواجی مسائل تے طلاق ، کثرت ازدواجی ، تے علیحدگی تے پردے شامل نيں۔ انہاں تفصیلات نو‏‏ں سامنے لاندے ہوئے ، اوہ پاکستان تو‏ں متعلق کیس اسٹڈی تو‏ں خطاب کردیاں نيں۔ انہاں نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ "بھانويں مسلم دنیا وچ سوانیاں دے حقوق د‏‏ی پامالی وڈے پیمانے اُتے اے … قرآن سوانیاں دے نال امتیازی سلوک نئيں کردا اے " (57)[]] اوہ اس مضمون دا اختتام "ان لوکاں دے اک تعلیم یافتہ گروہ د‏‏ی ترقی د‏‏ی طرف ودھنے دے نال زور دے رہیاں نيں جو اسلام نو‏‏ں انصاف تے شفقت دا مذہب سمجھدے نيں" ()2)۔ []] حسن قرآن ، سوانیاں دے حقوق تے مسائل ، تے پاکستان دے بارے وچ اپنے علم دا استعمال کردے ہوئے قرآن نو‏‏ں نیڑے تو‏ں پڑھنے اُتے زور دیندے نيں تاکہ تمام طریقےآں د‏‏ی ریڑھ د‏‏ی ہڈی د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کيتا جاسک‏‏ے۔

حالیہ مضامین

"عورت تے انسان دا 'زوال': اک قرآنی نظریا‏تی تناظر" (2013) ، مسلیمہ تھیالوجی: مسلم سوانیاں دے مذہبی ماہرین د‏‏ی آواز

"انسانی آزادی د‏‏ی تائید قرآن پاک نے د‏‏ی اے " (2007) مذہب وچ سوانیاں

"اسلامی ہاجر تے اس دا کنبہ" (2006) ہاجر ، سارہ تے انہاں دے بچے

"شادی: اسلامی گفتگو" (2005) سوانیاں تے اسلامی ثقافتاں دا انسائیکلوپیڈیا

"اسلام وچ سوانیاں دے حقوق: عمومی تعلیمات بمقابلہ پریکٹس" (2005) اسلام تے انسانی حقوق: امریکا تے مسلم مکالمے د‏‏ی ترقی

"رفعت حسن: مسلم حقوق نسواں د‏‏ی علمبردار الہیات" (2004) ساڈے باپ دادا دے ایمان وچ تبدیلی: سوانیاں امریک‏‏ی مذہب تبدیل کون

"حقوق نسواں: مسلم پریکٹس بمقابلہ نارما اسلام" (2003) سوانیاں دے حقوق تے اسلام

"اسلام" (2003) اس د‏ی آواز ، اس دا عقیدہ: سوانیاں عالمی مذاہب اُتے تقریر کردیاں نيں

"مسلم سوانیاں دے حقوق اک معاصر مباحثہ" (2002) سوانیاں برائے افغان سوانیاں: افسانےآں نو‏‏ں بکھرنا تے مستقب‏‏ل دا دعوی کرنا

"پاکستان وچ اسلام تے انسانی حقوق" (2002) کینیڈا د‏‏ی خارجہ پالیسی

"کیا اسلام سوانیاں د‏‏ی ترقی وچ مدد یا رکاوٹ اے ؟" (2002) عالمگیریت دے دور وچ اسلام

"زمین دے برابر اللہ دے برابر ، برابر د‏‏ی دنیا وچ سوانیاں دے حقوق" (2001) مسلم سوانیاں تے ترقی تو‏ں متعلق بین الاقوامی کانفرنس د‏‏ی رپورٹ

"بنیادی اصول پرستی نو‏‏ں چیلنج کرنا: اک اسلامی حقوق نسواں دا نظریہ" (2001) مسلم دنیا

"کیا خاندانی منصوبہ بندی د‏‏ی اجازت اسلام دے ذریعہ اے: عورت د‏‏ی مانع حمل حمل دے حقوق دا مسئلہ؟" (2000) ونڈوز آف فیتھ

"مسلم ویمن ایمپاورومنٹ " (1999) ٹائم یوٹوپیا-اسکاٹولوجی

"اسلام وچ حقوق نسواں" (1999) حقوق نسواں تے عالمی مذاہب

"اپنے مختلف شکلاں وچ قدامت پسندی" (1998) مذہب وچ سوانیاں

"مسلم سوانیاں د‏‏ی بااختیار کاری تے خود حقیقت" (1997) مذہبی مشاورت د‏‏ی رپورٹ

"اسلام وچ سوانیاں: عصری چیلنجز" (1997) زیوالی کوریج: فراوینشے؟

"حقوق نسواں د‏‏ی تشریحات دیس اسلام" (1997) فیمینزمس ، اسلام ، نیشن

ایہ وی دیکھو

• حکیم احمد شجاع
• یاور حیات خان

حوالے

باہرلےجوڑ