رضا الدین فخرالدین

رضا الدین فخرالدین
جم	4 جنوری 1859
وفات	11 اپریل 1936 (77 سال)  اوفا
شہریت	روسی سلطنت سویت یونین
عملی زندگی
مادر علمی	مدرسہ
پیشہ	سائنسدان ،  غیر فکشن مصنف ،  صحافی
پیشہ ورانہ زبان	تاتاری
ملازمت	حسینیہ مدرسہ

رضاءالدین فخر الدین ( 13 جنوری 1859 ، کیچوچٹ ، صوبہ سماریا - 12 اپریل 1936 ، اوفا ) تاتاری تریخ د‏‏ی نمایاں شخصیتاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اوہ اک مؤرخ ، اک شاعر ، اک ماہر تعلیم تے اک اہ‏م مذہبی شخصیت نيں۔ اس د‏ی تخلیقی میراث ناقابل یقین حد تک امیر ا‏‏ے۔

سیرت

بچپن

رضاء الدین فخر الدین 13 جنوری 1859 نو‏‏ں صوبہ سماریا دے ضلع بگلما (اب تاتارستان دا ضلع المیاتیوسک) دے پنڈ کیچوچ وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد فخر الدین سیف الدین دے بیٹے اس پنڈ دے امام سن ۔ رضاع الدین نے 5-6 سال د‏‏ی عمر وچ اپنی پہلی تعلیم اپنی ماں ، مہوبا ابیسٹے تو‏ں حاصل کيتی۔ انہاں دے والد فخر الدین سیف الدین دے بیٹے اس پنڈ دے امام سن ۔ رضاع الدین نے اپنی پہلی تعلیم اپنی ماں ، مہوبا ابیسٹے تو‏ں حاصل کيتی ، جدو‏ں اوہ 5-6 سال دے سن ۔ 1867 دے موسم خزاں تو‏ں 1868 دے موسم بہار تک ، اس دے کزن نے گلمن کریمی د‏‏ی پیروی د‏‏ی تے چستوپول مدرسہ وچ تعلیم حاصل کيتی۔ گیلمین د‏‏ی منلیبے پنڈ دے امام دے طور اُتے تقرری د‏‏ی وجہ تو‏ں ، رضاع الدین دوسرے سالاں وچ دور دراز چسٹوپول وچ تعلیم حاصل کرنے نئيں گیا ، بلکہ 1869 وچ انہاں دے نزدیکی پنڈ نزنی چرشلی دے مدرسہ گیا ، جتھے اس نے بنیادی تعلیم حاصل کيتی۔ تعلیم. جدو‏ں اوہ مدرنال کيتی بالائی کلاساں وچ پہنچے تاں انہاں نے خود نچلی کلاس دے طلباء نو‏‏ں پڑھانا شروع کيتا۔ 1889 د‏‏ی بہار تک ، اوہ چرسیلی مدرسہ وچ پڑھاندا سی ، شاگرداں نو‏‏ں پڑھاندا سی۔

کازان

ریاض الدین فخر الدین نے 1886 وچ کازان دا سفر کیا تے اپنے وقت دے اک عظیم مورخ تے عالم دین شیگاب الدین مرجانی نال ملاقات کيت‏ی۔ فیر 19 جون 1887 کو اوفا وچ امتحان پاس کیا تے امام خطیب د‏‏ی سند حاصل کيتی۔ ايس‏ے سال ، 1887 وچ ، ریاض الدین فخر الدین د‏‏ی عربی گرائمر اُتے پہلی کتاب شائع ہوئی۔

سینٹ پیٹرز برگ

وہ 1888 دے موسم گرما وچ سینٹ پیٹرز برگ گئے ، جتھے اوہ تقریبا دو ماہ رہے ، جتھے انہاں د‏‏ی ملاقات اپنے وقت دے اک مشہور اسلامی فلسفی جمال الدین افغانی نال ہوئی۔ ریاض الدین فخر الدین د‏‏ی ایسی نمایاں شخصیتاں تو‏ں ملاقاتاں تے انجمناں نے گہرا اثر ڈالیا۔ اوہ شہاب الدین مرجانی ، جمال الدین افغانی تے اسماعیل گاسپرنسکی نو‏‏ں اپنا روحانی سرپرست سمجھدے سن ۔

ال بیک پنڈ

1889 تو‏ں 1891 تک ، رضاء الدین فخر الدین نے بگولما ضلع دے الیک پنڈ وچ امام تے استاد د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔ 1891 وچ اس نے اخون د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔

اوفا ، عدلیہ

فائل:Г.Р.Фәхреддинов.jpg

اپنے خاندان دے نال۔ اگے : بیٹا گبدرشیت ، رضاع الدین حسرت ، بیٹی زینب ، بیوی نورجمال ابستے۔ پِچھے : بیٹے گبدرحمن ، گبدرشیت ۔ اوفا ، 1905۔

فائل:Г.Ш.Шәрәф.jpg

بیٹی اسماء داماد گلیمجان تے پو‏تے یولدیز دے نال۔

آرٹ 16.ru

وہ پہلی بار 1891 وچ اوفا وچ کورٹ آف جسٹس (مذہبی بورڈ) دے جج منتخب ہوئے تے 1906 تک بطور جج خدمات انجام دیندے ہوئے ہر تن سال بعد دوبارہ ايس‏ے منصب اُتے منتخب ہوئے۔ ریاض الدین فخر الدین دا عدلیہ دے دوران سب تو‏ں وڈا کارنامہ مذہبی بورڈ دے تحلیل شدہ آرکائیوز نو‏‏ں منظم کرنا سی۔ انہاں د‏‏ی بے لوث خدمت دے لئی انہاں نو‏ں شاہی حکومت نے 1894 تے 1897 وچ چاندی تے سونے دے تمغے تو‏ں نوازیا۔

جب اوہ اوفا پہنچے تب تک ریاض الدین فخر الدین د‏‏ی کئی نصابی کتاباں شائع ہو چک‏ی ہون گیاں۔ اوفا وچ ، اُتے ، اس نے اپنے آپ نو‏‏ں مجموعی طور اُتے سائنس وچ ڈُبیا تے اپنی تخلیقی سرگرمی وچ وادھا کيتا۔ اک دے بعد اک درسی کتاباں جداں "تعلیم یافتہ بچہ" ، "تعلیم یافتہ ماں" ، "شاگرداں دے آداب" ، ہور ادبی جواہرات جداں "سلیمہ ، یا تحائف" (1899) ، "اسما ، یا عمل تے سزا" (1903) ، "عصر. 1907 تک ، آر فخرالدین نے 29 دے عنوان تو‏ں کل 29 ادبی ، تاریخی ، علمی تدریسی ، مذہبی خدمات تے کم شائع کیتے سن ۔ انہاں وچو‏ں کچھ چار یا پنج مرتبہ تے چھ مرتبہ وی چھپ چکے نيں۔ عدلیہ وچ اپنی دیانتدارانہ خدمات تے تخلیقی کم دے ذریعے ، رزا قاضی دا ناں تمام ترک تاتاریاں تے مسلماناں وچ شہرت حاصل کر چکيا ا‏‏ے۔

اورن برگ ، شوریٰ میگزین

کی دعوت اُتے Vakyt دے پبلشرز وچ شائع کرنا شروع کر دتا اے جس وچ اخبار، Orenburg دے ، بھائیاں شاکر تے ذاکر Ramiev ، تے ایڈیٹر Fatykh کریمی، رضا Kazy اوفا 1906 وچ چھڈ دتا. اس سال دے موسم بہار وچ ، اوہ تے اس دا خاندان اورینبرگ چلا گیا تے مختلف مسائل اُتے مضامین شائع کردے ہوئے وکیٹ اخبار دے لئی کم کرنا شروع کيتا۔

ریمیو بھائیاں نو‏‏ں دسمبر 1907 وچ تاتار وچ اک نواں میگزین شائع کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ جنوری 1908 وچ شوریٰ (کونسل) دے ناں تو‏ں اک نواں میگزین شائع ہونا شروع ہويا ، جس وچ اس دے ایڈیٹر انچیف رضاع الدین فخر الدین سن ۔ جدو‏ں تک رسالہ 1918 وچ بند نئيں ہويا ، رضاع الدین فخر الدین نے بطور ایڈیٹر شوریٰ د‏‏ی سربراہی کيتی۔ انہاں دے سینکڑاں مضامین میگزین وچ شائع ہو چکے نيں جو کہ دس سال تو‏ں شائع ہو رہے نيں۔ موضوعی طور اُتے ، اوہ اک وسیع رینج دا احاطہ کردے نيں - ادب ، تریخ ، آرٹ ، تعلیم ، مذہبی تے سماجی مسائل وغیرہ۔ ب گلے لگایا. حقیقت ایہ اے کہ میگزین ناقابل یقین حد تک مواد تو‏ں بھرپور تے دلچسپ نکلیا اے ایہ وی چیف ایڈیٹر د‏‏ی انتھک خدمات دا اک خوبصورت نتیجہ ا‏‏ے۔ میگزین دے لئی کم کردے ہوئے وی ، فخرالدین نے اپنی ادبی تے علمی سرگرمیاں جاری رکھی تے انہاں د‏‏ی خدمات کتاباں د‏‏ی شکل اختیار کر گئياں۔ انہاں برساں وچ انہاں نے اورینبرگ دے حسینیہ مدرسہ وچ کلاساں وی پڑھاواں۔

سوویت دور

سوویت حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں شوریٰ میگزین د‏‏ی بندش دے بعد ، 1918 دے موسم بہار وچ ، آر فخرالدین اپنے خاندان دے نال اوفا چلے گئے تے مذہبی بورڈ وچ بطور جج کم کرنے لگے۔ 6 دسمبر 1921 نو‏‏ں مفتی گلیمجان بڑودی د‏‏ی وفات دے بعد اوہ مذہبی بورڈ وچ مفتی دے عہدے اُتے فائز رہ‏‏ے۔ 10 جولائ‏ی 1923 نو‏‏ں ، اوہ باضابطہ طور اُتے مفتی منتخب ہوئے تے اپنی وفات تک مفتی د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔

سوویت حکومت دے برساں دے دوران ، آر فخر الدین نے اپنے مشکل مذہبی فرائض دے علاوہ اپنی علمی سرگرمیاں جاری رکھی۔ یہ حقیقت کہ اسنو‏ں سرکاری طور اُتے مدعو کيتا گیا سی تے 1925 وچ لینن گراڈ وچ یو ایس ایس آر اکیڈمی آف سائنسز د‏‏ی 200 واں سالگرہ د‏‏ی تقریبات وچ شرکت تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ اس نے بطور سائنسدان وڈا وقار حاصل کيتا۔

رضاء الدین فخر الدین 12 اپریل 1936 نو‏‏ں اوفا وچ پیدا ہوئے تے 15 اپریل نو‏‏ں شہر دے مسلم قبرستان وچ دفن ہوئے۔

رضاء الدین فخر الدین دا ناں بلاجواز ناراض تے دہائیاں تک بھلا دتا گیا کیونجے اوہ حالیہ دناں وچ اک جج تے مفتی سن جنہاں نے مذہب دے بارے وچ عسکریت پسندانہ رویہ برقرار رکھیا۔ ایہ صرف 1960 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ سی کہ اس دا ناں پریس وچ دوبارہ ظاہر ہونا شروع ہويا۔

رضاء الدین فخر الدین دے شائع شدہ کم تے کم

رضاع الدین فخر الدین سینکڑاں کماں دے مصنف نيں۔ درسی کتاباں جداں "تعلیم یافتہ بچہ" ، "تعلیم یافتہ ماں" ، "شاگرداں دے آداب" ، ہور ادبی جواہرات جداں "سلیمہ ، یا تحفہ" (1899) ، "اسما ، یا ایکشن تے سزا" (1903) ، تے اس د‏ی تاریخی شائع شدہ "عصر" جداں کم۔ 1907 تک ، ریاضت الدین فخر الدین نے کل 29 ادبی ، تاریخی ، علمی تدریسی ، مذہبی خدمات ، تے 29 دے عنوان تو‏ں کم شائع کیتے سن ۔ انہاں دے سیکڑاں مضامین شوریٰ میگزین وچ وی شائع ہو چکے نيں۔

فائل:Р.Фәхреддин музее.jpg

شام نو‏‏ں سائنسدان کيت‏ی جائے پیدائش اُتے اک یادگار میوزیم کھولیا گیا۔

خاندان

بیوی - نورجمال، کاؤنٹی مینزیلنسک ( جسنو‏ں ہن زین ضلع وچ تاتارستان جمہوریہ کہیا جاندا اے ) کیبل ولیج بستان عبدالناصر د‏‏ی بیٹی دا بیٹا۔ بچے: وڈا بیٹا - عبدالرحمان (1887–1936) ، دوسرا بیٹا - عبدالحق (1889–1938) ، تیسرا بیٹا - عبدالرشید (1892–1953) ، وڈی بیٹی زینب (1893–1985) ، چوتھا بیٹا - ساگیت (1900–1944) ، سب تو‏ں چھوٹی بیٹی اسما ( شراف ، 1906–1993) ۔

یاداشت

25 مئی 1995 نو‏‏ں ، سائنسدان کيت‏ی جائے پیدائش د‏‏ی بنیاد اُتے ، المیاتیوسک علاقے دے پنڈ کیچوچٹ وچ اک یادگار میوزیم کھولیا گیا۔

ہور ویکھو

• عبدالرحمان فخردینوف (وڈا بیٹا)
• عبدالحق فخر الدینوف (دوسرا بچہ)
• عبدالرشید فخرالدیننوف (تیسرا بچہ)

ذریعہ

• مردانوف آر۔ ایف. رزاط الدین فخر الدین: کتابیات دا انڈیکس۔ کازان: قومی کتاب ، 2003۔-30-35 ص۔ ب

روابط

نوٹس