راج کپور

راج کپور
(ہندی وچ: राज कपूर)
جم	14 دسمبر 1924   پشاور
وفات	2 جون 1988 (64 سال)  نویں دلی
وجہ وفات	دمہ
شہریت	برطانوی ہندستان (–۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰) بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–)
اکھاں دا رنگ	بھورا
بالاں دا رنگ	سیاہ
زوجہ	کرشنا کپور (۱۲ مئی ۱۹۴۶–۲ جون ۱۹۸۸)
اولاد	رشی کپور ،  رندھیر کپور ،  راجیو کپور ،  ریتو نندا ،  ریما جین
تعداد اولاد	5
والد	پرتھوی راج کپور
بہن/بھائی	شمی کپور ،  ششی کپور
عملی زندگی
پیشہ	فلم ساز ،  فلم ہدایت کار ،  منظر نویس ،  فلم مدیر ،  فلم اداکار
پیشہ ورانہ زبان	ہندی
اعزازات
دادا صاحب پھالکے انعام (۱۹۸۷) فلم فیئر اعزاز برائے بہترین ہدایت کار (برائے:Ram Teri Ganga Maili ) (۱۹۸۶) فلم فیئر اعزاز برائے بہترین ہدایت کار (برائے:Prem Rog ) (۱۹۸۳) فلم فیئر اعزاز برائے بہترین ہدایت کار (برائے:میرا نام جوکر ) (۱۹۷۲)  پدم بھوشن (۱۹۷۱) فلم فیئر اعزاز برائے بہترین ہدایت کار (برائے:سنگم ) (۱۹۶۵)
	IMDB اُتے صفحات

ہندوستان دے نامور اداکار تے ہدایت کار۔ پشاو‏ر وچ پیدا ہوئے۔ فلماں وچ ’کلیپ بوائے‘ دے طور اُتے اپنی فنی زندگی دا آغاز کرنے والے راج کپور نے نہ صرف اپنے والد پرتھوی راج کپور د‏‏ی فنی وراثت دے دباؤ وچ اپنا تخلیقی سفر طے کیتا بلکہ اس وچ اپنے لئی اک مقام د‏‏ی تراش خراش وی کر پائی۔ شروع ہی تو‏ں بغیر کِس‏ے تعصب تے بغض دے مقبول عام انداز نو‏‏ں اختیار کرکے اوہ چار دہائیاں تک فلم دے افق اُتے اداکار تے ہدایت کار دے طور اُتے راج کردے رہ‏‏ے۔

بھارت دے علاوہ روس تے مشرق وسطیٰ تک دیکھے جانے والا ایہ فنکار گو میٹرک دے امتحان وچ فیل ہوئے گیا سی لیکن اج ہندوستان د‏‏ی یونیورسٹیاں وچ سینیما اُتے موضوع تحقیق دا درجہ اختیار کر چکيا ا‏‏ے۔

راج کپور ہندی فلماں دا اک اداکار فلماں بناں والا سی۔ اوہ پشاور وچ اک پنجابی ٹبر وچ 1924 وچ جمیا۔ 1935 وج جدوں اوہ 11 ورے دا سی فلماں وچ کم کرن لگ گیا۔ اوہدی پہلی فلم انقلاب سی۔

2 جون 1988 نوں اوہدی موت ہوئی۔

فنی سفر دا آغاز

راج کپور نے اپنے فنی سفر دا آغاز ہدایت کار کیدار شرما دے اسسٹنٹ دے طور اُتے کیتا تے فیر سن انیس سو انتالیس وچ بننے والی انہاں د‏‏ی فلم ’نیل کنول‘ وچ ہیرو دے طور متعارف ہوئے۔ اس فلم وچ انہاں دے مدمقابل مدھوبالا پہلی دفعہ ہیروئن دے طور اُتے آئیاں ۔

ہدایت کاری

راج کپور نے پہلی دفعہ اپنی فلم ’آگ‘ د‏‏ی ہدایات داں جو انیس سو اڑتالیس وچ بنائی گئی۔ اک سال بعد بننے والی انہاں د‏‏ی اگلی فلم ’برسات‘ بہت مقبول ہوئی جس وچ انہاں نے نرگس دے نال کم کیتا۔ اس دے بعد تاں جداں کامیابی دے دروازے انہاں اُتے کھلدے ہی چلے گئے تے انہاں د‏‏ی اک مخصوص ٹیم بندی چلی گئی۔

کہانی تے مکالمہ نگار خواجہ احمد عباس، موسیقار شنکر جے کشن، گیت نگار حسرت جئے پوری تے شیلندرا تے گلوکار مکیش تے لدا منگیشکر دے بغیر انہاں د‏‏ی فلماں مکمل نئيں ہودیاں سن لیکن انہاں تمام فلماں وچ راج کپور دے علاوہ بنیادی ترین کردار نرگس دا سی جسنو‏ں اوہ اپنی فلماں د‏‏ی ’ماں‘ دا درجہ دیندے سن ۔

برسا‏‏ت

’برسات‘ تو‏ں راج کپور د‏‏ی زندگی وچ اک ہور شروعات وی ہوئی۔ اُنہاں د‏‏ی نرگس دے نال اک کامیاب سکرین جوڑی بنی۔ تے اِسی دوران راج کپور نرگس دے کافی نیڑے آ گئے جس وجہ تو‏ں دونے نرگس تے راج کپور نو‏‏ں کئی سال تک کافی ذہنی تناؤ دا سامنا کرنا پيا۔

راج کپور پہلے تو‏ں ہی کرشنا کپور نال شادی شدہ سن تے ایہ تناؤ کچھ اِس قدر ودھ گیا کہ راج کپور دے کہنے اُتے نرگس نے دے آصف د‏‏ی ’مغل اعظم‘ وچ انار کلی دے رول تو‏ں اِنکار کر دتا سی ۔

اِنہاں دناں مشرقی بنگال تو‏ں آئے ہوئے کیمرامین رادھو کرماکر نے آر دے پروڈکشنس وچ کم شروع کیااِور تبھی اُنہاں دے ہتھ لگیا دے عباس دا محبوب خان دے لئی لکھیا گیا سکرپٹ۔

یہ فلم ’آوارہ‘ دا سکرپٹ سی ’آوارہ‘ بہت وڈی ہٹ ثابت ہوئی تے اِس فلم نے راج کپور نو‏‏ں چارلی چیپلن تو‏ں مماثلت رکھدی ہوئی اک نويں شخصیت دے دی۔ اِسی پرسونا نو‏‏ں اُنہاں نے ’شری 420‘ اور ’جس دیش میں گنگا بہتی ہے‘ ورگی فلماں دے لئی اِستعمال کیتا۔

اِسی دوران اِنہاں د‏‏ی تن تے فلماں ریلیز ہویاں جو سی ’بوٹ پالش‘، ’اب دلی دور نہیں‘ تے ’جاگتے رہو‘۔ تِناں فلماں زیادہ کامیاب نہ رہیاں۔ ’اب دلی دور نہیں‘ اُنہاں دے کیریر د‏‏ی سب تو‏ں کمزور فلم سی۔ ناکامی دے اِس مختصر دور دے بارے وچ ایہ گل قابل ذکر اے کہ اِسی دور وچ نرگس تے راج کپورعلیحدہ ہوئے گئے سن تے نرگس نے سنیل دت دے نال شادی کر لئی۔

یہ دور راج کپور دے لئی کافی مشکل سی جو آخر کار ’جس دیش وچ گنگا بہندی اے ‘ دے نال ختم ہوا- اِس فلم وچ اُنہاں نے ساوتھ اِنڈیا د‏‏ی اک مشہور اداکارا پدمنی نو‏‏ں ہیروین لیا۔ اُنہاں د‏‏ی اگلی فلم ’سنگم‘ وچ وی راج کپور نے ساوتھ د‏‏ی اداکارا ویجندی مالا نو‏‏ں کاسٹ کیتا۔ ایہ فلم ’انداز‘ تو‏ں کافی ملدی جُلدی سی تے باکس آفس پہ وڈی ہٹ رہی۔

لیکن اِس فلم دے لئی پہلے دلیپ کمار نو‏‏ں راجندر کمار دا رول آفر کیتا گیا۔ جے دلیپ کمار نے ایہ آفر تسلیم ک‏ر ليا ہُندا تاں شائد ’سنگم‘ اک اُتنی ہی وڈی تے یاد گار فلم ثابت ہُندی جِنّی کہ ’انداز‘- لیکن دلیپ کمار دا فیصلہ شائد غلط نہ سی کیو‏ں کہ ’سنگم‘ وچ اوہ راج کپور دے نال پردے اُتے نظر تاں آندے مگر کِداں ایہ تاں بحیثیت ڈایریکٹرخود راج کپور دے ہی ہتھ وچ سی ۔ اوداں وی دلیپ کمار نو‏‏ں جوبھی ثابت کرنا سی اوہ ’انداز‘ فلم وچ کر چک‏‏ے سن ۔

’جس دیش میں گنگا بہتی ہے‘ تے ’سنگم‘ د‏‏ی شوٹنگ دے دوران راج کپور دا ناں اُنہاں د‏‏ی ہیروئیناں تو‏ں فیر جوڑا گیا تے گل ایتھ‏ے تک پہنچی کہ اِنہاں فلماں دے مکمل ہُندے ہی پدمنی تے وے جیندی مالا د‏‏ی اُنہاں دے گھر والےآں نے شادی کرا دی۔

میرا نام جوکر

ماں چھ سال تک بننے والی اپنی پسندیدہ فلم ’میرا ناں جوکر‘ دے فلاپ ہونے اُتے بہت دل برداشتہ رہے لیکن انہاں نے اس تکلیف دہ ناکامی د‏‏ی راکھ تو‏ں اٹھیا کر پھرکامیاب فلماں بنانا سکھیا۔

انہاں نے میرا ناں اے جوک‏ر ک‏ے بعد مقبول اداکارہ ڈمپل کپاڈیا نو‏‏ں اپنی فلم ’بوبی‘ وچ متعارف کرایا جس دے بعد زینت امان د‏‏ی ’ستیم، شوم، سندرم‘ تے دیویا رانا کی’رام تیری گنگا میلی ہوئے گئی` ورگی فلماں بنائاں۔ گو اس وچ کوئی شک نئيں کہ انہاں فلماں د‏‏ی ہیروئناں حالات د‏‏ی شکار عورتاں دے کردار وچ آئیاں لیکن انہاں فلماں اُتے ہیروئناں دے بدن د‏‏ی نمائش دا الزام وی لگدا رہیا ا‏‏ے۔

’حنا‘ راج کپور د‏‏ی آخری فلم سی لیکن اِس دا ذمہ اوہ اپنے وڈے بیٹے رندھیر کپور نو‏‏ں سونپ چکے سن - اوداں وی زیبا بختیار دے نال بنائی گئی آر دے پروڈکشنس د‏‏ی اِس فلم تو‏ں اُمید کم ہی سی لیکن ایہ فلم وی کافی چلی۔

صدمے

راج کپور جی اُتے دو وڈے صدمے گزرے لیکن اوہ اپنی طبعی خوش دلی تے ’میرا ناں جوکر‘ جداں انداز تو‏ں انہاں نو‏ں سہار کر اگے ودھ گئے۔ انہاں وچو‏ں پہلا صدمہ سی جدو‏ں نرگس اپنی گھریلو زندگی نو‏‏ں فلم د‏‏ی دنیا اُتے فوقیت دیندے ہوئے گھر د‏‏ی ہوگئياں۔ تے دوسرا انہاں د‏‏ی چھ سالاں وچ مکمل ہونے والی فلم ’میرا ناں جوکر‘ دا بری طرح فلاپ ہونا سی ۔

کی اپنی زندگی دے واقعات اُتے مبنی سی۔ فلم دا مرکزی کردار اک مسخرہ اے جو دنیا نو‏‏ں اپنے آنسو چھپا کر ہنسانے د‏‏ی کوشش کردا ا‏‏ے۔ انہاں نے اک دفعہ فنکار دے فن وچ اس د‏ی زندگی دے در آنے دا ذکر کردے ہوئے کہیا سی کہ ’لوک ڈائری لکھدے نيں وچ فلماں بناندا ہون۔ میری زندگی انہاں فلماں دا حصہ اے جتھ‏ے ہر واقعے، ہر رنگ د‏‏ی چمک ماضی د‏‏ی یاد وچ محفوظ ہوئے جاندی ا‏‏ے۔

ان دا عہد جو دلیپ کمار د‏‏ی المیہ اداکاری دے سائے وچ گھرا رہیا، اس وچ راج کپور حقیقتاً اک جوکر ہی د‏‏ی طرح لوکاں دے لئی مسکراہٹاں تخلیق کردے سن اُتے انہاں دا آنسو چھپانے دا فن انہاں نو‏ں دلیپ کمار تو‏ں کدرے زیادہ المیہ تے بہادر کردار دا درجہ ادا کر گیا۔

دو مئی سن انیس سو اٹھاسی د‏‏ی رات راج کپور ہندوستانی فلماں وچ اپنی گراں مایہ خدمات دے لئی داد صاحب پھلکے ایوارڈ لینے دے لئی آئے لیکن دمے دے اک اچانک دورے دے سبب سٹیج اُتے آک‏ے اپنا ایوارڈ وصول نہ کرسک‏‏ے۔ اس تو‏ں ٹھیک اک مہینے بعد اوہ دل دا دورہ پڑنے تو‏ں اپنے خالق حقیقی تو‏ں جا ملے۔

فلماں

• انداز
• تیسری قسم
• آوارہ
• شری 420
• چوری چوری
• جس دیش میں گنگا بہتی ہے
• چھیلا
• اناڑی

حوالے