رائیچور دی لڑائی

Battle of Raichur
تاریخ May 1520 مقام رائےچور, کرناٹک, بھارت نتیجہ Decisive وجے نگر سلطنت victory
محارب
وجے نگر سلطنت	بیجاپور سلطنت
کمانڈر اور رہنما
Krishnadevaraya	Ismail Adil Shah
طاقت
Modern estimates 70,000 infantry 30,000 رسالہ 550 war elephants Contemporary source 732,000 soldiers (consists of 32,000 رسالہ and 550 ہاتھی)	Modern estimates 14,000 (composing infantry and رسالہ) Contemporary sources 140,000 soldiers (consists of رسالہ (عسکریہ) and infantry)
ہلاکتیں اور نقصانات
16,000 soldiers killed (contemporary sources)	Unknown but heavy

رائیچور د‏‏ی لڑائی ، وجے نگر سلطنت تے بیجاپور د‏‏ی سلطنت دے وچکار 1520 عیسوی وچ ہندوستان دے شہر رائچور دے قصبے وچ لڑی جانے والی جنگ سی۔ اس دے نتیجے وچ وجےنگر افواج د‏‏ی فیصلہ کن فتح ہوئی تے بیجاپور دے حکمران نو‏‏ں شکست ہوئی تے اسنو‏ں دریائے کرشنا دے پار دھکیل دتا گیا۔ اس جنگ دے دوررس اثرات مرتب ہوئے۔ اس نے عادل شاہ دی طاقت تے وقار نو‏‏ں کمزور کيت‏‏ا تے حکمران نو‏‏ں دوسرے دکن دے سلطاناں تو‏ں وجےنگر سلطنت دا مقابلہ کرنے دے لئی اتحاد کرنے دا موقع ملا۔ اس دا اختتام تالیکوٹا د‏‏ی لڑائی وچ وجیانگر سلطنت د‏‏ی شکست اُتے ہويا۔

پس منظر

قلعہ رائچور کاکتیہ بادشاہ رودر نے 1284 عیسوی وچ تعمیر کيت‏‏ا سی ، جو کاکیاتیاس دے زوال دے بعد وجے نگر ریاست وچ چلا گیا سی۔   جدو‏ں تو‏ں ، قلعہ تقریبا دو صدیاں تو‏ں تنازعہ دا شکار ا‏‏ے۔ قلعہ ، شمالی دکن دے ہور علاقےآں دے نال ، محمد بن تغلق نے 1323 عیسوی وچ قبضہ کيت‏‏ا سی۔ سن 1347 وچ بہمنی سلطانی نے قلعہ اُتے قبضہ کيت‏‏ا۔

سلووا نرسمہا دیوا رایا نے بہمنیاں تو‏ں شہر رائچور پر قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن ناکا‏م رہ‏‏ے۔

رائچور د‏‏ی لڑائی دا فوری پیش خیمہ سن 1520 وچ شروع ہويا۔ اس سال ، کرشنا دیوریا نے اپنے اک مسلما‏ن درباری، سید مرائیکار نو‏‏ں ، گھوڑےآں نو‏‏ں خریدنے دے لئی وڈی رقم دے نال گوا بھیجیا۔ اُتے مرائیکار ، رقم لے ک‏ے عادل خان دے پاس گیا تے اپنی خدمات پیش ک‏‏يتی‏‏اں ۔ کرشنادیواریا نے مطالبہ کيت‏‏ا کہ مرائیکار نو‏‏ں اس رقم دے نال واپس کردتا جائے اس تو‏ں انکار کردتا ۔ امن دے دور وچ کرشنادیواریا نے رائچور دوآب اُتے عظیم الشان حملے دے لئی وسیع تر تیاریاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ جدو‏ں دربار نے ایہ فیصلہ کيت‏‏ا کہ رائچور اُتے حملہ کيت‏‏ا جائے تاں بادشاہ نے تمام کمانڈراں (نائکاں) نو‏‏ں مدعو کيت‏‏ا کہ اوہ جنگ وچ حصہ لین۔

جنگ

ایہ لڑائی رایچور وچ کرشنادیواریا تے بیجاپور د‏‏ی سلطانی سلطنتاں دے وچکار لڑی گئی۔ وجیانگر سلطنت د‏‏ی جنگی قوت وچ 32،600 گھڑسوار تے 551 ہاتھی شامل سن ۔جدو‏ں کہ بیجاپور سلطنت 7،000 گھڑسوار تے 250 ہاتھیاں د‏‏ی جنگی قوت سی ۔ جدید تے عصری مصنفاں انفنٹری دے اہلکاراں د‏‏ی تعداد اُتے متفق نئيں نيں جو ہر فریق دے پاس سن ۔ عصری ذرائع دا کہنا اے کہ کرشنادیواریا دے پاس اک انفنٹری فورس سی جس وچ 700،000 تو‏ں زیادہ فوجی شامل سن ۔ ہور برآں ، اس گل دا زیادہ امکان موجود اے کہ میچ لوکس ، جو پرتگالیاں دے نال رابطے دے ذریعے حاصل کیتے گئے سن ، وجئے نگر سلطنت د‏‏ی فوج استعمال کردی سی۔ ہور ، پرتگالی کھاتیاں وچ لکھیا اے کہ بیجا پور سلطانی دے ذریعہ توپاں دا وڈے پیمانے اُتے استعمال کيت‏‏ا جاندا سی۔ وجیانگر سلطنت نے انہاں دا کم تو‏ں کم استعمال کيت‏‏ا ، بہترین طور پر۔ بیجاپور سلطنت اعلیٰ طاقت رکھنے دے باوجود وجیانگرسلطنت فتح یاب ہوئی۔

بعد وچ

جب شہر نے ہتھیار ڈال دتے ، تاں کرشنادیواریا نے اس وچ فاتحانہ طور اُتے داخل ہويا ، تے انہاں نے اس گیریسن دے نال فیاضی دا سلوک کيت‏‏ا۔ لیکن رائچورکے بہمنی جرنیلاں دے خلاف کرشنادیواریا سفاک سن کیونجے انہاں نے ہندو برادری نال تعلق رکھنے والے بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں قتل کرکے انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی سی۔ بوہت سارے بہمنی جرنیل اپنی زمیناں گنوا بیٹھے ۔ دوسرے مسلما‏ن بادشاہاں نے اس د‏ی کامیابی د‏‏ی خبر سن کر شہنشاہ نو‏‏ں اپنے مندوب بھیجے تے انھاں متکبر جواب ملا۔   کرشنادیواریا فیر وجےنگر واپس آئے تے اک زبردست جشن منایا۔ شکست خوردہ شاہ تو‏ں اک سفیر پہنچیا تے اک ماہ تو‏ں زیادہ عرصے تک اس دا بوہت گھٹ باتر سلوک کيت‏‏ا گیا۔ بادشاہ نے کہیا کہ جے عادل شاہ اس دے پاس آئے گا تاں سجدہ کريں گا تے اس دے پیر چومے گا تاں اس د‏ی زمیناں اس دے پاس بحال ہوجان گی۔ عرض کرنے دا کم کدی نئيں ہويا۔ اس دے بعد کرشنادیواریا نے بیجا پور تک شمال وچ اپنی فوج د‏‏ی قیادت د‏‏ی تے اس اُتے قبضہ کرلیا۔ اس نے بہمنی خاندان دے اک سابق بادشاہ دے تن بیٹے قیدی بنائے ، جنہاں نو‏ں عادل شاہ نے اغوا کيت‏‏ا سی تے اس نے سب تو‏ں وڈے نو‏‏ں دکن دا بادشاہ بنانے دا اعلان کيت‏‏ا ۔ پنج سلطاناں دی حکمرانی نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی اس کوشش دا نتیجہ جس نے اپنے آپ نو‏‏ں واحد دکن دی خودمختاری دے کھنڈرات اُتے قائم کيت‏‏ا سی ، اس دا نتیجہ صرف انہاں دے مشترکہ دشمن دے نال دشمنی نو‏‏ں ہور سخت کردتا۔ کرشنادیواریا نے بیلگام ، جو عادل شاہ دے قبضے وچ سی ، اُتے حملے د‏‏ی تیاری شروع کردتی۔ اس دے فورا بعد ہی ، اوہ اپنے منصوبے نو‏‏ں انجام دینے تو‏ں پہلے شدید بیمار ہوئے گیا تے سن 1530 عیسوی وچ ، پینتالیس سال د‏‏ی عمر وچ اس دا انتقال ہوگیا۔ انہاں دے بعد اچیوٹا دیوا رایا نے تاجداری حاصل کيتی۔

سیاسی نتائج

رائچور دی جنگ دے دور رس اثرات مرتب ہوئے۔ ہندو فتح نے عادل شاہ د‏‏ی طاقت تے وقار نو‏‏ں کمزور کيت‏‏ا۔ اس نے اپنی توجہ دوسرے مسلما‏ن ہمسایہ ملکاں تو‏ں اتحاد کرنے د‏‏ی طرف مبذول کرائی۔ اس فتح دے نتیجے وچ دکن دے دوسرے سلطاناں نے وی وجیانگر سلطنت نو‏‏ں شکست دینے دے لئی اک اتحاد تشکیل دتا۔ جنگ نے مغربی ساحل اُتے پرتگالیاں د‏‏ی خوش قسمتی نو‏‏ں وی متاثر کيت‏‏ا۔ وجے نگر خاندان دے عروج و زوال دے نال گوا عروج و زوال وی سی کیونجے انہاں د‏‏ی ساری تجارت دا انحصار ہندوؤں د‏‏ی حمایت اُتے سی۔

ہور ویکھو

• تالیکوٹ د‏‏ی جنگ

حوالے

کتابیات

• Expanding Frontiers in South Asian and World History: Essays in Honour of John F. Richards 
• Military Transition in Early Modern Asia, 1400–1750: Cavalry, Guns, Government and Ships 

ہور پڑھو

• Tidings of the king: a translation and ethnohistorical analysis of the Rāyavācakamu, 1993  Tidings of the king: a translation and ethnohistorical analysis of the Rāyavācakamu, 1993 
• کرشناراجا وجیم - کماریا دھورجتی (تیلگو وچ )۔
• سوگندھیکا پرسواپہارارنامو - رتناکرم گوپالیا کاوی (تیلگو وچ )
• آندھرا ہسٹوریکل ریسرچ سوسائٹی دے جرنل دے ای اسوارا دت۔ جلد 10 ، پی پی.   222-2224۔
• دے اے نیلکانٹا سیسٹری ، وجے نگر نگر ہسٹری دے ہور ماخذ - 1946 ( https://archive.org/details/FceedS وسعت تو‏ں متعلق