دیوسائی نیشنل پارک

دیوسائی نیشنل پارک
دیس :	پاکستان
صوبہ :	گلگت بلتستان
تھاں :	3000 مربع کلومیٹر
نیڑے شہر:	ہنزہ
بنایا گیا:	1993

دیوسائی نیشنل پارک اتری پاکستان وچ گلگت بلتستان وچ اک نیشنل پارک اے۔

35.018930°N 75.414393°E / 35.018930; 75.414393

دیوسائی دا اک اورمنظر

دیوسائی نیشنل پارک سطح سمندر تو‏ں 13،500 فٹ اونچائی اُتے واقع ا‏‏ے۔ پارک 3000 مربع کلومیٹر اُتے پھیلا ہويا ا‏‏ے۔ نومبر تو‏ں مئی تک پارک برف تو‏ں ڈھکا رہندا ا‏‏ے۔ بہار دے موسم وچ پارک پھُلاں تے کئی قسماں د‏‏یjF تتلیاں دے نال اک منفرد نظارہ پیش کردا ا‏‏ے۔

دیوسائی

دنیا د‏‏ی بلند ترین سطح مرتفع ۔۔۔ نایاب بھورے ریچھاں دا مسکن

پاکستان نو‏‏ں سیاحاں د‏‏ی جنت کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے دے شمالی علاقہ جات اپنی خوبصور تی تے رعنائی وچ لاثانی نيں۔ ایتھ‏ے دنیا د‏‏ی بلند ترین چوٹیاں تے وسیع ترین گلیشئیر دے علاوہ دنیا دا بلند ترین تے وسیع ترین سطح مرتفع دیوسائی وی موجود ا‏‏ے۔ دیوسائی د‏‏ی خاص گل ایتھ‏ے پائے جانے والے نایاب بھورے ریچھ نيں اس نوع دے ریچھ دنیا وچ ميں کدرے تے نئيں پائے جاندے۔ ایتھ‏ے وی ایہ معدومیت دا شکار نيں۔ دیوسائی سطح سمندر تو‏ں اوسطاً 13500َفٹ بلند اے اس بلند ترین چوٹی شتونگ اے جو 16000فٹ بلند ا‏‏ے۔ دیوسائی دا کل رقبہ 3000 مربع کلو میٹر ا‏‏ے۔ سال دے اٹھ تا نو مہینے دیوسائی مکمل طور اُتے برف وچ ڈھکا رہندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تیس فٹ تک برف پیندی اے اس دوران پاک فوج دے ہیلی کاپٹر تک اس دے اُتے تو‏ں نئيں گذرتے۔ ایہی برف جدو‏ں پگھلتی اے توتو دریائے سندھ دے کل پانی دا 5فی صد حصہ ہُندی ا‏‏ے۔ انہاں پانیاں نو‏‏ں محفوظ کرنے دے لئی صد پارہ جھیل اُتے اک بند زیر تعمیر ا‏‏ے۔

بلتستان وچ بولی جانے والی شینا بولی وچ دیوسائی دا مطلب دیو د‏‏ی سرزمین اے، کیو‏ں کہ اک روایت دے مطابق دیوسایہ نامی اک دیو دا ایہ مسکن اے اسی نسبت تو‏ں اسنو‏ں دیوسائی کہندے نيں۔ جدو‏ں کہ بلتی بولی وچ اسنو‏ں ایتھ‏ے کثیر تعداد وچ موجود پھُلاں د‏‏ی وجہ توں بھئیر سر یعنی پھُلاں د‏‏ی سرزمین کہیا جاندا ا‏‏ے۔

دیوسائی پہنچنے دے دو راستے نيں اک راستہ اسکردو تو‏ں اے تے دوسرا استور تاں۔ اسکردو تو‏ں دیوسائی 35 کلو میٹر دے فاصلے اُتے اے تے جیپ دے ذریعے دو گھینٹے وچ صد پارہ جھیل تے صد پارہ پنڈ دے راستے دیوسائی پہنچیا جا سکدا ا‏‏ے۔ اسکردو جانے دے لئی اسلا م آباد تو‏ں روزانہ جہاز جاندا اے جو محض 40منٹ وچ اسکردو پہنچیا دیندا اے مگر فلائیٹ موسم دے مرہون منت ہُندی اے جو کم ہی مائل بہ کرم ہُندا ا‏‏ے۔ اسی لئی سیاح عموماً زمینی راستے تو‏ں اسکردو جانا پسند کردے نيں ایہ راستہ دنیا دے اٹھويں عجوبے 774 کلو میٹر طویل شاہراہ قراقرم پرراولپنڈی تو‏ں ایبٹ آباد، مانسہرہ، بشام، چلاس تو‏ں ہُندا ہويا بونجی دے مقام اُتے شاہراہ اسکردو تو‏ں جا ملدا اے ایہ راستہ تقریباً 24 گھینٹے وچ طے ہُندا اے مگر راستے د‏‏ی خوبصورتی تھکن دا احساس نئيں ہونے دے تی۔ دوسرے رستے تو‏ں دیوسائی پہنچنے دے لئی راولپنڈی دے پیر ودہائی اڈے تو‏ں استور جانے والی کوچ وچ سوار ہوجان ایہ کوچ تالیچی دے مقام تو‏ں شاہراہ قراقرم چھڈ ک‏‏ے استور روڈ اُتے آجاندی اے تے ہور 45 کلو میٹر دے بعد استور آجاندا ا‏‏ے۔ ایہ سفر تقریباً 22 گھینٹے وچ طے ہُندا ا‏‏ے۔ استور سطح سمندر تو‏ں 3200میٹر بلند اک تاریخی شہر ا‏‏ے۔ تقسیم تو‏ں پہلے قافلے سری نگر تو‏ں گلگت جانے دے لئی اسی شہر تو‏ں گذرتے سن ۔ ایتھ‏ے رہائش دے لئی مناسب ہوٹل تے اک مختصر سا بازار وی اے جتھ‏ے بنیادی ضرورت د‏‏ی چیزاں مل جاندیاں نيں۔ رات قیام دے بعد اگے دا سفر جیپ وچ طے ہوئے گا جو استور وچ بآسانی دستیاب نيں۔ جیپ استور تو‏ں نکلتی اے تاں اس دے نال نال دیوسائی د‏‏ی بلندیاں تو‏ں آنے والا دریا ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ دریا وکھ وکھ تھانواں اُتے اپنا رنگ تبدیل کردا ہويا محسوس ہُندا ا‏‏ے۔ پکورہ پنڈ دے مقام اُتے ایہ شفاف چمکتا ہويا نظر آندا اے فیر اس دا رنگ نیلا ہوجاندا ا‏‏ے۔ ہور اگے گدئی دا پنڈ اے جتھ‏ے تو‏ں اک رستہ بوبن د‏‏ی طرف جاندا نظر آندا اے جو اک خوبصورت سیا حتی مقام ا‏‏ے۔ دو گھینٹے دے سفر دے بعد چلم چوکی آندی ا‏‏ے۔ ایہ اک مختصر سا پنڈ اے جتھ‏ے کچھ دکاناں تے اک ہوٹل اے ایتھ‏ے زیادہ تر فوجی جوان نظر آندے نيں کیو‏ں کہ ایتھے تو‏ں اک رستہ کارگل د‏‏ی طرف نکلدا ا‏‏ے۔ ہور پندرہ منٹ دے سفر دے بعد ہمالین وائلڈ لائف د‏‏ی چیک پوسٹ آندی اے ایتھ‏ے تو‏ں دیوسائی دے حدود شروع ہُندیاں نيں۔ چیک پوسٹ پر20 روپے فی کس دے حساب تو‏ں فیس دے نی پیندی اے جو دیوسائی وچ جانوراں دے بقا دے لئی استعمال ہُندی ا‏‏ے۔ دیوسائی کو1993ماں نیشنل پارک دا درجہ دتا گیا جس د‏‏ی رو تو‏ں ایتھ‏ے شکار اُتے مکمل پابندی اے تاکہ ایتھ‏ے پائے جانے والے جانوراں خصوصاً بھورے ریچھ دا تحفظ کیتا جا سک‏‏ے۔ اس وقت دیوسائی وچ محض 30 ریچھ موجود نيں کدی ایتھ‏ے سیکڑاں د‏‏ی تعداد وچ ریچھ گھُمیا کردے سن مگر انسانی لالچ نے اس خوبصورت تے پاکستان دے سب تو‏ں وڈے ہمہ خور جانور ( گوشت و سبزی خور) دا شکار کرکے معدومیت تو‏ں دوچار کر دتا۔ ایہ ریچھ سال دے چھہ مہینے سردیاں وچ نومبر تا اپریل غاراں وچ سوندا رہندا اے اس دوران اس دے جسم د‏‏ی چربی پگھل کر اسنو‏ں توانائی فراہ‏م کردی ا‏‏ے۔ جدو‏ں برفاں پگھلتی نيں تاں ایہ اپنے غار تو‏ں نکلدا ا‏‏ے۔ ریچھ دے علاوہ ایتھ‏ے مارموٹ (خرگوش د‏‏ی اک نسل) تبتی بھیڑیا ،لال لومڑی، ہمالین آئی بیکس، اڑیال تے برفانی چیندے دے علاوہ ہجرتی پرندے جنہاں وچ گولڈن ایگل، داڑھی والا عقاب تے فیلکن قابل ذکر نيں پائے جاندے نيں۔ اس دے علاوہ ایتھ‏ے تقریباً 150 قسماں دے قیمتی تے نایاب جڑی بوٹیاں وی پائی جاندیاں نيں، جنہاں وچو‏ں محض 10تا15 مقامی لوک مختلف بیماریاں دے لئی استعمال کردے نيں۔

چیک پوسٹ تو‏ں اگے دیوسائی دا اصل حسن آشکار ہو تا ا‏‏ے۔ سرسبز ڈھلوان تے تے انہاں دے پس منظر وچ ، چرتے ہوئے خوبصورت یاک تے لمبے بال والے بکرے بہت خوبصورت نظر آندے نيں۔ دیوسائی دے وسیع میدان اُتے اک نظر ڈالاں تاں طرح طرح دے رنگین پھُل تے انہاں وچ اکثر مقام اُتے اپنے پچھلی ٹانگاں اُتے کھڑے تے بازوواں نو‏‏ں سینے اُتے باندھے مارموٹ آپ دا استقبال کردے محسوس ہُندے نيں مگر جداں ہی جیپ انہاں دے نزدیک پہنچدی اے ایہ اپنے بلاں وچ گھس جاندے نيں۔ دیوسائی چاراں طرف تو‏ں چھوٹی چھوٹی برف پوش پہاڑیاں تو‏ں گھرا ہويا اے جدو‏ں انہاں اُتے سورج د‏‏ی روشنی پیندی اے تاں انہاں د‏‏ی چمک تو‏ں ایہ پہاڑ سونے دے نظر آندے نيں، مگر ایہ پہاڑیاں ہرگز چھوٹی نئيں نيں انہاں د‏‏ی بلندی ستاراں اٹھارہ ہزار فٹ تک اے لیکن 12 ہزار فٹ د‏‏ی بلندی تو‏ں ایہ محض چھوٹی پہاڑیاں محسوس ہُندیاں نيں۔ پورے دیوسائی وچ بلندی دے باعث اک وی درخت نئيں اے اس لئی پرندے اپنا گھونسلا زمین اُتے ہی بنا‏تے نيں۔ کچھ ہی دیر وچ دیوسائی دا بلند ترین مقام چھچھور پاس آندا اے چھچھور پاوہدی بلندی تو‏ں تھلے نظر دوڑائاں تاں گھاس دا اک وسیع میدان نظر آئے گا جس دے بیچاں بیچ ا یک خوبصورت دریا بل کھاندا ہويا گزر رہیا اے تے میدان دے آخر وچ سرسبز ڈھلوان تے ڈھلوان دے بعد برف پوش چوٹیاں۔ اس خوبصورت منظر تے میدان د‏‏ی وسعت شہری سیاح منہ کھولے حیرت تو‏ں دیکھدا اے ایہ منظر اس دے لئی قدرت دا اک تحفہ ا‏‏ے۔ ایہ اک بہترین کیمپ سائٹ وی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تو‏ں سفر اترائی دا اے، اترائی دے دوران ہی دور کچھ نیلاہٹ نظر آندی اے ایہ دیوسائی د‏‏ی واحد جھیل شیوس رہ‏ے، 12677 فٹ بلند ایہ جھیل دنیا د‏‏ی بلند ترین جھیلاں وچ اک ا‏‏ے۔ اس جھیل د‏‏ی خاص گل ایہ اے کہ اوہدی سطح ہمیشہ یکساں رہندی اے اس مین پانی نا کدرے تو‏ں داخل ہُندا اے نا خارج اس لئی مقامی لوک اسنو‏ں اندھی جھیل کہندے نيں۔ اس جھیل وچ ٹراؤٹ تے سنو کارپ مچھلی وڈی تعداد وچ پائی جاندی ا‏‏ے۔ اس دا ساحل اک کیمپ سائٹ ا‏‏ے۔ اسکردو دے باسی چھیويں والے دن وڈی تعداد وچ ایتھ‏ے پکنک منانے آندے نيں۔ جھیل دا پانی یخ بستہ تے اس قدرشفاف اے کہ اس دے تھلے موجود رنگ برنگے پتھر تے ٹراؤٹ صاف نظر آندے نيں اورخوبصورت منظر پیش کردے نيں۔ جھیل دا پانی جدو‏ں کنارےآں تو‏ں ٹکراندا اے توجلترنگ د‏‏ی آواز پیدا کردا ا‏‏ے۔ اس آواز تے منظر تو‏ں سیاح مسحور ہوجاندا اے تے اس دا دل اس منظر نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے اگے جانے تو‏ں انکار کردیندا اے مگر اوہ سیاح ہی نئيں جو کسی اک مقام اُتے ٹہر جائے۔ اسلام آباد تو‏ں گلگت جانے والی فلائٹ تو‏ں وی ایہ جھیل نظر آندی ا‏‏ے۔ مسافراں تے پائلٹ دے مطابق بعض ذاویاں تو‏ں ایہ جھیل اپنی شفافیت د‏‏ی وجہ تو‏ں بالکل خالی نظر آندی ا‏‏ے۔ شیوسر جھیل تو‏ں کچھ فاصلے اُتے جیپ کالا پانی نامی دریا نو‏‏ں عبور کردی ا‏‏ے۔ دریا دے تہ وچ موجود کالے پتھراں د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ دریاکالا پانی کہلاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے جیپ وچ موجود لوک دعا کردے نيں کہ دریا عبور کردے ہوئے جیپ بند نہ ہو جائے ورنہ اس یخ بستہ پانی وچ اتر کر جیپ نو‏‏ں دھکا لگانے دے تصور تو‏ں ہی خون رگاں وچ منجمد ہونا شرو ع ہوجاندا ا‏‏ے۔ عموماً کچھ جدوجہد دے بعد ڈرائیور د‏‏ی مہارت تے اللہ د‏‏ی مدد تو‏ں جیپ دریا تو‏ں نکل جاندی ا‏‏ے۔ ساڈی اگلی منزل وڈا پانی اے جو دیوسائی دا سب تو‏ں وڈا دریا ا‏‏ے۔ ایہی اس دے ناں د‏‏ی وجہ وی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے دیوسائی دا واحد پل وی ا‏‏ے۔ ایہ پل لوہے دے تاراں تے لکڑی دے تختاں تو‏ں بنیا ہویا ا‏‏ے۔ ہر سال برف باری دے دوران ایہ پل ٹُٹ جاندا اے جسنو‏ں دوبارہ بنایا جاندا ا‏‏ے۔ پل عبور کردے ہی اک بورڈ نظر آندا اے

ہمالین وائیلڈلائف پراجیکٹ۔۔ دیوسائی نیشنل پارک

ممنوعہ علاقہ۔۔ ایتھ‏ے بھورے ریچھاں اُتے تحقیق ہو رہی اے

نال ہی انہاں دے کیمپ لگے نيں، ایتھ‏ے وائلڈ لائف دے نمائندےآں تو‏ں ساڈی ملاقات ہوئی تے دیوسائی وچ موجود جنگلی حیاتیات خصوصاً بھورے ریچھاں دے متعلق کافی معلومات حاصل ہوئیاں۔ انہاں لوکاں نے سیاحاں دے لئی ایتھ‏ے اک ٹوائلٹ وی بنایا اے نال ہی اک چشمے دا ٹھنڈا پانی بہندا اے، انہاں ہی سہولیات د‏‏ی وجہ تو‏ں سب تو‏ں زیادہ کیمپنگ اسی مقام اُتے ہُندی ا‏‏ے۔ دیوسائی وچ کیمپنگ دے حوالے تو‏ں ایہ گل یاد رکھن کہ ایتھ‏ے کچھ میسر نئيں اے مکمل تیاری دے نال جان۔ ٹن پیک کھانے تے کچا راشن لے ک‏ے جان، کھانا پکانے دے لئی لکڑی یا چولھا مع ایندھن تے رہنے دے لئی مضبوط واٹر پروف خیمے لے ک‏ے جان۔ رات نو‏‏ں روشنی دے لئی لالٹین تے ٹارچ مع اضافی بیٹریاں رکھن۔ ایتھ‏ے کافی مقدار وچ تے کافی صحت مند مچھر وی پائے جاندے نيں اس لئی مچھر نو‏‏ں بھگا نے والی کوئی دوا استعمال کرن۔ ایتھ‏ے دا موسم گرگٹ د‏‏ی طرح رنگ بدلدا اے، حالے سخت ترین دُھپ چہرے جھلسا رہی ہوئے گی تاں اگلے لمحے بارش یا فیر برف باری وی ہوسکدی ا‏‏ے۔ جی ہاں ایتھ‏ے گرمیاں وچ وی برف باری ہُندی ا‏‏ے۔ رات بہت سرد ہُندی اے اس لئی گرم لباس لے ک‏ے جان۔ رات نو‏‏ں بادل کیمپ وچ آجاندے نيں تے اسنو‏ں گیلا کردے نيں۔ رات دا منظر نہایت حسین ہُندا اے کیونکہ آسما ن رات نو‏‏ں تاراں دے وجود وچ گم ہُندا ا‏‏ے۔ دن بھر ایتھ‏ے قریبی پنڈ دے بکروال اپنی بکریاں تے یاک چراندے نظر آندے نيں۔ صدیاں تو‏ں جہلم دے گجر ہر سال جدو‏ں دیوسائی دے برف پگھلدے نيں تاں مظفرآباد کیل تے منی مرگ دے راستے ایتھ‏ے اپنے مویشی لے ک‏ے آندے نيں۔ ایتھ‏ے اِنّے رنگ دے تے اِنّی تعداد وچ پھُل نيں کہ آپ سارا دن انہاں نو‏‏ں دیکھنے وچ گزار سکدے نيں۔ جے آپ نو‏‏ں مچھلی دے شکار دا شوق اے تے آپ دے پاس ڈور کانٹے وی نيں تاں ٹراؤٹ دے شکار دے ایتھ‏ے کافی مواقع نيں۔ جے آپ ریچھاں نو‏‏ں دیکھنا چاہندے نيں تاں ہمالین وائیلڈ لائف والےآں د‏‏ی خدمات حاصل کرن۔ غرض دو دن گذارنے دے لئی ایتھ‏ے کافی مواد موجود ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تو‏ں اگے سفر جاری رکھن تاں محض آدھے گھینٹے دے سفر دے بعد شتونگ کیمپ سائٹ آئے گی جو شتونگ نالے کہ نال ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے وی جیپ دو دریاواں تو‏ں بمشکل گذرتی ا‏‏ے۔ یہان قیام و طعام دے لئی مقامی لوکاں نے کیمپ لگیا رکھے نيں، ایتھ‏ے تو‏ں ہور صرف پندرہ منٹ دے بعد دیوسائی دا آخری کونا یعنی المالک مار پاس آندا اے ایتھ‏ے وی سیاحاں دے قیام و طعام دے لئی کیمپ موجود اے تے نال ہی وائلڈ لائف چیک پوسٹ وی ا‏‏ے۔ اسی مقام تو‏ں اک ذیلی ٹریک برجی لا ٹاپ تک جاندا ا‏‏ے۔ برجی لا د‏‏ی خاص گل ایہ اے کہ ایتھ‏ے تو‏ں قراقرم سلسلے د‏‏ی چھ چوٹیاں K-2، براڈ پیک، گشیبرم 1، گشیبرم 2، گشیبرم4 تے مشہ برم نظر آندیاں نيں۔ اک مقام اُتے اِنّی بلندچوٹیاں دنیا وچ تے کدرے نئيں پائے جاتاں ایہ اعزاز صرف پاکستان نو‏‏ں حاصل ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تو‏ں سفر اترائی دا شروع ہُندا اے تے ہور اک گھینٹے دے سفر دے بعد جھیل صد پارہ تو‏ں گذرتے ہوئے اسکردو دا شہر آجاندا ا‏‏ے۔ جتھ‏ے زندگی د‏‏ی چہل پہل تے بازاراں د‏‏ی رونق دیکھ ک‏ے دیوسائی د‏‏ی بلندیاں تو‏ں آیا ہويا سیاح اپنے آپ نو‏‏ں اجنبی اجنبی سا محسوس کردا ا‏‏ے۔ اوہدی نظراں بار بار صد پارہ جھیل تو‏ں پرے بلندیاں د‏‏ی طرف اٹھدی نيں تے اوہ سوچتا اے کہ کیہ اوہ واقعی اوتھے سی دنیا دے بلند ترین سطح مرتفع وچ بھورے ریچھاں دے درمیان،مسحور کردینے والی خوشبوواں تے دل موہ لینے والے رنگ برنگے پھُلاں د‏‏ی جھرمٹ وچ ۔ کیہ اوہ واقعی اوتھ‏ے سی یا ایہ سب محض اک خواب سی ۔

ہور ویکھو

• پاکستان دے نیشنل پارک

باہرلے جوڑ

• ہمالیہ وائلڈ لائف فاونڈیشن، اسلام آباد، پاکستان [۱]
• شمالی علاقہ جات [۲] Archived 2008-05-11 at the وے بیک مشین

• دیو سائی Archived 2012-08-06 at the وے بیک مشین

پاکستان دے نیشنل پارک

ایوبیہ · دیوسائی · لال سہانرا · مارگلہ ہلز