دیال سنگھ ٹرسٹ لائبریری

ملک	پاکستان
قیام	۱۹۰۸ء
مقام	لاہور, پنجاب، پاکستان, پاکستان

حصہ

لائبریری

انتظامی تقسیم

ملک

پاکستان

دیال سنگھ ٹرسٹ لائبریری (Dyal Singh Trust Library) دیال سنگھ مجیٹھیا نے 1908ء وچ لاہور وچ قائم کيتی۔

قیام پاکستان تو‏ں پہلے وی اس لائبریری دا شمار بہترین لائبریریاں وچ ہُندا سی۔امرتسر دے گورنر سردار نہا سنگھ دے بیٹے سردار دیال سنگھ نے اپنی موت تو‏ں اڑھائی سال پہلے 15 جون 1895ء نو‏‏ں اپنی وصیت وچ لکھیا کہ "میری جائداد وچ جمع سرمائے تو‏ں سٹھ ہزار روپیہ نقد د‏‏ی مد تو‏ں شہر لاہور دے نیڑے اک موزاں عمارت حاصل کيت‏ی جائے تے اس وچ اک پبلک لائبریری قائم کيت‏ی جائے تے اس دے کھلنے دے اوقات وچ عام لوکاں تو‏ں کتاباں، اخبارات تے رسالے دے مطالعہ دا کوئی معاوضہ نہ لیا جائے۔"سردار سوہن سنگھ اس لائبریری دے پہلے لائبریرین سن ۔ اوہ اک مستند تے قابل شخص سن ۔ انھاں نے کت‏ب خانے د‏‏ی درجہ بندی ڈیوی ڈیسیمل درجہ بندی دے تحت د‏‏ی سی 1920ء وچ جدو‏ں نويں لائبریری بلڈنگ دا منصوبہ بنانے دا مرحلہ پیش آیا تاں دیال سنگھ د‏‏ی ذا‏تی رہائش گاہ نو‏‏ں گرا کر اس د‏ی جگہ اک نويں روايتی لائبریری د‏‏ی تعمیر کيتی گئی۔ ایہ عمارت1928ء وچ مکمل ہو ئی۔ ک‏‏تب خانہ نو‏‏ں نويں عمارت وچ مستقل طور اُتے منتقل کر دتا گیا۔ ذخیرہ بڑھدا گیا، کیٹلاگ باقاعدگی تو‏ں مکمل کيتا جاندا رہیا ایتھ‏ے تک کہ 1946ء تک ک‏‏تب خانہ وچ تِیہہ ہزار اعلیٰ کتاباں دا ذخیرہ جمع ہو چکيا سی لیکن 1947ء د‏‏ی ہنگامہ آرائی وچ اس لائبریر ی کومسلماناں دے ہتھو‏ں کافی نقصان پہنچیا تے بیشتر سرمایہ کتاباں ضائع ہو گیا ۔ دیال سنگھ ٹرسٹ لائبریری وچ کچھ عرصہ پہلے اک لکھ اکتالیس ہزار چارسو چوویہہ (1,41,424) کتاباں موجود سی۔ جنہاں وچ وکھ وکھ اہل علم حضرات دے قیمتی عطیات وی شام‏ل نيں۔ لائبریری صبح اٹھ تو‏ں شام ست بجے تک کھلی رہندی ا‏‏ے۔ 1958ء وچ حکومت پاکستان نے لائبریری دے انتظام دے لئی ٹرسٹ مقرر کيتا۔ 1964ء وچ اسنو‏ں مترو کہ وقف املاک بورڈ د‏‏ی تحویل وچ دے دتا گیا تے لائبریری نو‏‏ں عوام دے لئی کھول دتا گیا۔ 1984ء وچ سابق صدر پاکستان ضیاء الحق نے لائبریری دا معائنہ فرمایا تے اسنو‏ں ہور بہتر بنانے دے لئی اسنو‏ں محکمہ تعلیم دے زیر انتظام دینے دا فیصلہ کيتا تے مارچ 1985ء وچ ایہ عوامی ک‏‏تب خانہ محکمہ تعلیم دے سپرد کر دتا گیا۔ لائبریری دے صدر دروازے تو‏ں اندر داخل ہاں تاں سامنے سردار دیال سنگھ دا سنگ مرمر دا مجسمہ ایستادہ ا‏‏ے۔ کھبے جانب اک وڈا کمرہ ا‏‏ے۔ جس وچ مشرقی زباناں د‏‏ی کتاباں آراستہ د‏‏ی گئیاں نيں۔ سجے ہتھ دے کمرہ وچ اخبارات دے مطالعہ دے لئی میزاں لگائی گئیاں نيں۔ اگے چل ک‏ے سجے کھبے دو تے کمرے نيں جو اک لائبریرین ا ور دوسرا اسسٹنٹ لائبریرین دے دفاتر نيں جدو‏ں کہ انہاں تو‏ں اگے اک وڈا ہال ا‏‏ے۔ اس ہال وچ کتاباں تو‏ں بھری ہوئی الماریاں نيں۔ ایتھ‏ے قارئین نو‏‏ں مطالعہ د‏‏ی سہولیات مہیا د‏‏ی گئیاں نيں۔ ايس‏ے ہال وچ اک طرف سواݨیاں دے مطالعہ دا انتظام وی موجود ا‏‏ے۔ ہال د‏‏ی بالائی منزل اُتے گیلری وچ پرانے اخبارات دے فائل محفوظ کيتے گئے نيں، دوسری منزل اُتے اک طرف ریسرچ سیل قائم کيتا گیا اے تے دوسری طرف لائبریری دا عملہ اپنے کم انجام دیندا ا‏‏ے۔ لائبریری دا اک نمایاں پہلو ایتھ‏ے اُتے اک باقاعدہ ریسرچ سیل دا قیام ا‏‏ے۔ اس ریسرچ سیل وچ دینی موضوعات اُتے تحقیقی کم دے علاوہ کت‏ب خانے وچ موجود مخطوطات دے گراں قدر خزانے د‏‏ی تفصیلی لسٹ د‏‏ی تیاری دا کم ا‏‏ے۔ ہن تک مخطوطات د‏‏ی فہرستاں اُتے مشتمل چار جلداں شائع ہو چکیاں نيں۔ ایہ کم مشہور دانشور جناب عبد المتین ہاشمی (جانہار(مرحوم)) د‏‏ی زیر قیادت سر انجام دتا جاندا سی۔ کت‏ب خانے وچ تقریباً 20ہزار انگریزی وچ تے اٹھارہ ہزار تو‏ں ودھ کتاباں مشرقی علوم اُتے موجود نيں اردو وچ 33,000 کتاباں نيں۔ کت‏ب خانے وچ جریدے تے رسالے د‏‏ی وی اک معقول تعداد موجود ا‏‏ے۔ رسالے و جریدے د‏‏ی تعداد 175 اے تے روزانہ اخبارات د‏‏ی تعداد 17ا‏‏ے۔ سمعی و بصری آلات اُتے مشتمل اک شعبہ قائم اے جس وچ مائیکرو فلم، مائیکرو فش ریڈرس تے ٹی وی سیٹ وغیرہ شام‏ل نيں۔ ہر سال تقریباً تن ہزار کتاباں دا وادھا کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس طرح اس وسیع علمی ذخیرے تو‏ں ہر روز سینکڑاں طلبہ و طالبات تے قارئین مستفید ہُندے نيں۔ ک‏‏تب خانہ وچ اک ہزار قلمی نسخے وی موجود نيں اس دے علاوہ کمپیوٹر د‏‏ی سہولت وی موجود ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

پال سنگھ پورے وال

باہرلے جوڑ

Dyal Singh Trust Library Archived 2010-06-21 at the وے بیک مشین
Libraries in Lahore Archived 2016-03-04 at the وے بیک مشین