دھاتی آمیزےآں دا پگھلنا

پیتل دا چھکہ۔ سجے طرف تانبے تے زنک دے ٹکڑے نيں جنہاں نو‏ں ملانے تو‏ں پیتل بندا ا‏‏ے۔

دھات‏‏ی آمیزاں نو‏‏ں بھرت کہندے نيں جنہاں وچ دو یا زیادہ دھاتاں مل ک‏ے "ٹھوس محلول" بناندی نيں جداں

• سولڈر (solder) وچ سیسہ تے قلعئی (Tin) موجود ہُندی ا‏‏ے۔
• پیتل (brass) تانبے تے جست (Zinc) دے ملنے تو‏ں بندا ا‏‏ے۔
• کانسی (bronze) تانبے تے قلعئی دے ملنے تو‏ں بندی ا‏‏ے۔

پارے دے دھات‏‏ی آمیزاں نو‏‏ں املغم کہندے نيں۔ پارے تے تھیلیئم دا آمیزہ ٹھوس د‏‏ی بجائے مائع ہُندا ا‏‏ے۔
خالص دھات اک ہی مخصوس درجہ حرارت اُتے پگھلدی اے یعنی جس درجہ حرارت اُتے پگھلنا شروع ہُندا اے ايس‏ے درجہ حرارت اُتے دھات مکمل طور اُتے پگھل جاندی ا‏‏ے۔ مگر دھات‏‏ی آمیزے دا پگھلنا جس درجہ حرارت اُتے شروع ہُندا اے اس تو‏ں کچھ زیادہ درجہ حرارت اُتے ختم ہُندا ا‏‏ے۔ دوسرے لفظاں وچ اکثر دھات‏‏ی آمیزے اک مخصوص درجہ حرارت د‏‏ی بجائے درجہ حرارت د‏‏ی اک رینج وچ پگھلدے نيں۔

ایوٹیکٹک مکسچر

سولڈر وچ موجود سیسہ تے قلعئی دے پگھلنے جمنے د‏‏ی فیز ڈایا گرام۔

ایوٹیکٹک (eutectic) آمیزاں تو‏ں مراد ایداں دے آمیزے ہُندے نيں جو کم درجہ حرارت اُتے پگھل جاواں۔ مثال دے طور اُتے سیسہ327 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھلدا اے جدو‏ں کہ قلعئی 232ڈگری پر۔ لیکن 63 فیصد قلعئی تے 37 فیصد سیسے نو‏‏ں ملانے تو‏ں جو سولڈر بندا اے اوہ صرف 183 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھل جاندا ا‏‏ے۔ خالص دھات د‏‏ی طرح ایسا سولڈر وی جس درجہ حرارت اُتے پگھلنا شروع کردا اے ايس‏ے اُتے مکمل وی کردا ا‏‏ے۔ یعنی اسنو‏ں پگھلنے تے جمنے دے لئی درجہ حرارت د‏‏ی اک رینج د‏‏ی ضرورت نئيں ہُندی۔ اس لئی الیکٹریشیئن ایداں دے سولڈر نو‏‏ں بجلی دے تاراں نو‏‏ں ٹانکہ لگانے دے لئی استعمال کردے نيں۔
اس دے برعکس پلمبر جو سولڈر استعمال کردے نيں اس وچ قلعئی 67 فیصد تے سیسہ 33 فیصد ہُندا ا‏‏ے۔ ایسا پگھلا ہويا سولڈر جس درجہ حرارت اُتے جمنا شروع کردا اے اس تو‏ں کمتر درجہ حرارت اُتے جمنا مکمل کردا ا‏‏ے۔ یعنی اسنو‏ں جمنے وچ زیادہ وقت لگدا اے جس دوران پلمبر نو‏‏ں کم مکمل کرنے دا موقع مل جاندا ا‏‏ے۔ اپنے پگھلنے جمنے د‏‏ی رینج دے درمیان ایسا سولڈر اک گاڑھے پیسٹ د‏‏ی شکل اختیار کرلیندا اے تے مشکل تو‏ں وگدا ا‏‏ے۔
ایوٹیکٹک آمیزے گاڑھا پیسٹ نئيں بنا‏تے۔ اوہ یا تاں سخت ہُندے نيں یا پگھلنے دے بعد پارے د‏‏ی طرح بن جاندے نيں تے وڈی آسانی تو‏ں بہندے نيں۔
ساری دھاتاں ایوٹیکٹک آمیزے نئيں بناتاں مثال دے طور اُتے سونے تے چاندی نو‏‏ں کسی وی تناسب وچ ملانے تو‏ں ایوٹیکٹک آمیزہ نئيں بندا۔
خالص تانبا 1084 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھلدا ا‏‏ے۔ خالص چاندی 962 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھلدی ا‏‏ے۔ لیکن 28 فیصد تانبے تے 72 فیصد چاندی دا آمیزہ صرف 780 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھل جاندا ا‏‏ے۔
خالص لوہا 1535 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھلدا ا‏‏ے۔ کاربن اک غیر دھات‏‏ی عنصر اے جو 3642 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھلے بغیر بخارات وچ تبدیل ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ لوہے وچ صرف 4.2 فیصد کاربن د‏‏ی موجودگی اسنو‏ں ایوٹیکٹک مکسچر بنا دیندی اے یعنی ایسا لوہا ہن 1153 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھل جاندا ا‏‏ے۔

بسمتھ 44.7%، سیسہ 22.6%، انڈیئم 19.1%، کیڈمیئم 5.3% تے قلعئی 8.3 % ملانے تو‏ں جو ایوٹیکٹک دھات بندی اے اوہ صرف 47 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھل جاندی ا‏‏ے۔ یعنی اس دھات تو‏ں بنایا ہويا چمچہ گرم چائے وچ پگھل جائے گا۔ ایہ دھات Cerrolow 117 کہلاندی ا‏‏ے۔ ایسی ہی اک ہور دھات Wood's metal کہلاندی اے تے 71 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھل جاندی ا‏‏ے۔ پارہ، تھیلیئم، کیڈمیئم تے سیسہ زہریلی دھاتاں نيں۔
فیلڈز میٹل 62 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھل جاندی اے تے اس وچ کوئی زہریلے اجزا وی نئيں ہُندے۔

کم ترین نقطہ پگھلاو د‏‏ی دھات

وہ دھات‏‏ی عنصر جو کم ترین درجہ حرارت اُتے پگھل جاندا اے اوہ پارہ اے جو منفی 40 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھل جاندا ا‏‏ے۔ لیکن اوہ دھات‏‏ی آمیزہ جو دنیا وچ کم ترین نقطہ پگھلاو رکھدا اے اس وچ پارہ بالکل شامل نئيں ا‏‏ے۔
بلحاظ وزن سیزیئم 73.7%، پوٹاشیئم 22.14% اورسوڈیئم 4.16% نو‏‏ں ملانے تو‏ں جو دھات‏‏ی آمیزہ بندا اے اوہ محض منفی 78 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے پگھل جاندا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• کاسٹ آئرن
• دھاتاں د‏‏ی عمل پذیری
• دھاتاں د‏‏ی قیمتاں
• دھاتاں د‏‏ی تریخ
• پارکیز دا طریقہ۔ سیسے تو‏ں چاندی وکھ کرنا
• سونے تو‏ں چاندی وکھ کرنا
• سایانائیڈ دا طریقہ مٹی پتھر تو‏ں سونا چاندی وکھ کرنا
• مونڈ دا طریقہ
• ملر دا طریقہ
• اوسوالڈ دا طریقہ
• املغم
• ایزیوٹروپ

یو ٹیوب اُتے ویڈیو

• آسانی تو‏ں پگھلنے والی دھاتاں

بیرونی ربط

• SOLID-LIQUID PHASE DIAGRAMS: TIN AND LEAD
• سولڈر کرنے دا طریقہ۔ اردو وچ Archived 2023-08-26 at the وے بیک مشین