دوسری جنگ عظیم توں پہلے جرمنی وچ یہودی
جون 1933 دی مردم شماری دے مطابق جرمنی وچ یہودیاں دی آبادی تقریباً پنج لکھ سی۔ یہودی جرمنی دے 6 کروڑ 70 لکھ دی کل آبادی دا اک فیصد توں کم سن ۔ مردم شماری دے معمولی طریقےآں دے برعکس 1935 دے نیورمبرگ دے قوانین تے اس دے بعد دے قوانین وچ درج نازیاں دے نسل پرستی اُتے مبنی معیار دے مطابق کسی فرد دے دادا دادی یا نانا نانی دے مذہب دے مطابق یہودیاں دی شناخت کيتی جاندی سی۔ اس دے نتیجے وچ ایداں دے ہزاراں افراد یہودیاں دے زمرے وچ آندے سن جنہاں نے کوئی دوسرا مذہب قبول کرلیا ہوئے۔ انہاں وچ ایداں دے رومن کیتھلک پادری تے راہبائيں، تے پروٹسٹنٹ پادری وی شامل سن جنہاں دے دادی دادا یہودی سن ۔
جرمنی دی یہودی آبادی دے ايسے فیصد (یعنی تقریباً 4 لکھ افراد) دے پاس جرمن شہریت سی۔ باقی زیادہ تر یہودی پولش شہریت رکھدے سن، انہاں وچوں ایداں دے کئی افراد سن جو جرمنی وچ پیدا ہوئے سن تے جنہاں دے پاس جرمنی وچ رہنے دے لئی مستقل رہائشی حیثیت سی۔
مجموعی طور اُتے جرمنی دے تقریباً ستر فیصد یہودی شہری علاقےآں وچ رہندے سن ۔ تقریباً ادھے یہودی جرمنی دے سب توں وڈے دس شہراں وچ رہندے سن جنہاں وچ برلن (تقریباً اک لکھ 60 ھزار)، فرینکفرٹ ایم مین (تقریباً 26 ھزار)، بریسلاؤ (تقریباً 20 ھزار)، ہیمبرگ (تقریباً 17 ھزار)، کولون (تقریباً 15 ھزار)، ہینوور (تقریباً 13 ھزار) تے لیپزگ (تقریباً 12 ھزار) شامل سن ۔
اہم تواریخ سودھو
یکم اپریل 1933 سودھو
ملک بھر وچ یہودیاں دے زیر ملکیت کاروباراں دا بائیکاٹ
صبح 10 بجے ایس اے تے ایس ایس دے ارکان نے جرمنی بھر وچ یہودی کاروباراں دے سامنے کھڑے ہوئے کے عوام نوں انہاں دے مالکان دے یہودی ہونے دے متعلق مطلع کيتا۔ دکاناں دی کھڑکیوں اُتے "جیوڈ" لکھیا گیا، جس دا مطلب جرمن بولی وچ "یہودی" سی تے دروازےآں اُتے سیاہ تے زرد رنگاں وچ اسٹار آف ڈیوڈ بنایا گيا۔ انہاں نعراں دے نال یہودیاں دی مخالفت کرنے والے نوٹس لگائے گئے۔ کچھ قصبےآں وچ ایس اے اہلکار سڑکاں اُتے یہودیاں دی مخالفت وچ نعرے لگاندے ہوئے تے پارٹی دے گانے گاندے ہوئے چل نکلے۔ دوسرے قصبےآں وچ بائیکاٹ دے نال نال تشدد دا وی استعمال کيتا گیا؛ کئیل وچ اک یہودی وکیل نوں قتل کردتا گیا۔ رات دے بارہ بجے بائيکاٹ ختم ہوگیا۔ مقامی سطح اُتے منظم کردہ بائیکاٹ 1930 دی دہائی دے بیشتر حصے وچ جاری رہے۔
15 ستمبر 1935 سودھو
نیورمبرگ دے قوانین نافذ کيتے گئے
اپنی پارٹی دی سالانہ ریلی وچ نازياں نے نويں قوانین دا اعلان کيتا جنہاں دے مطابق یہودی دوسرے درجے دے شہریاں وچ تبدیل ہوگئے تے انہاں دے بیشتر سیاسی حقوق منسوخ کردئے گئے۔ اس دے علاوہ یہودیاں دی "جرمن یا متعلقہ خون" رکھنے والے افراد دے نال شادی کرنے یا جنسی تعلقات رکھنے اُتے ممانعت لگیا دتی گئی۔ اسنوں "نسلی بدنامی" دا ناں دتا گيا تے اسنوں اک سنگین جرم قرار دے دتا گیا۔ نیورمبرگ دے قوانین وچ ایداں دے فرد نوں "یہودی" دسیا گیا سی جس دے دادا، دادی، نانی یا نانی ميں توں تن یا چار یہودی سن، یا جو خود یہودی مذہب اُتے کاربند ہوئے۔ اس دے نتیجے وچ ایداں دے ہزاراں افراد یہودیاں دے زمرے وچ آندے سن جنہاں نے کوئی دوسرا مذہب قبول کرلیا ہوئے۔ انہاں وچ ایداں دے رومن کیتھلک پادری تے راہبائيں، تے پروٹسٹنٹ پادری وی شامل سن جنہاں دے دادی دادا یہودی سن ۔
9 نومبر 1938 سودھو
"کرسٹل ناخٹ": ملک بھر وچ پوگروم
پیرس وچ اک نوجوان یہودی دے ہتھوں جرمن سفارت کار ایرنسٹ وون راتھ دے قتل دے جواب وچ جرمنی دے پروپیگنڈا دے وزیر نے میونخ وچ نازی پارٹی دے وفادارےآں دے لئی اک جوشیلی تقریر کی؛ پارٹی دے ممبران 1923 دے بئیر ہال پٹش (ایڈولف ہٹلر دے اقتدار چھیننے دی پہلی کوشش) دی سالگرہ منانے دے لئی جمع ہوئے سن ۔ اس تقریر وچ ایس اے، ایس ایس تے ہٹلر یوتھ ورگی دوسری نازی تنظیماں دی جانب توں یہودی گھراں، کاروباراں تے عبادت گاہاں اُتے منظم حملے کرنے دا اشارہ کيتا گيا سی۔ باوجود اس دے کہ نازی افسران نے پوگروم نوں عوام دے غصے دے غیرارادی نتیجے دے طور اُتے ظاہر کيتا سی، پوگروم وچ عوام دی شرکت محدود سی۔ یہودیاں اُتے تشدد 10 نومبر دی صبح تک جاری رہیا تے اسنوں "کرسٹل ناخٹ" دا ناں دتا گيا: "ٹوٹے ہوئے شیشاں دی رات"۔ گھٹ توں گھٹ 91 یہودی مارے گئے سن تے ہور تیس ہزار نوں گرفتار کرکے حراستی کیمپاں وچ بند کيتا گيا۔ پوگروم دے بعد "آرین بنانے" دے عمل یعنی یہودی کاروباراں نوں "آرین" لوکاں دے حوالے کرنے دے عمل نے زور پھڑیا۔