درہ خیبر دی لڑائی
Battle of Khyber Pass | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
بسلسلہ Nader Shah's invasion of the Mughal Empire | |||||||||
A map of the Kheibar campaign, illustrating Nader's incredible 80 kilometre flank-march | |||||||||
| |||||||||
محارب | |||||||||
خاندان افشار | |||||||||
کمانڈر اور رہنما | |||||||||
نادر شاہ Nasrollah Mirza | Governor of پشاورسانچہ:POW | ||||||||
طاقت | |||||||||
50,000 engaged in battle Total:75,000[۳]
|
20,000[۴] 50,000[۲] | ||||||||
ہلاکتیں اور نقصانات | |||||||||
25,000[۵] | entire force either killed or captured or routed[۳] |
درہ خیبر (یا خیبر پاس ) دی لڑائی اٹھارہويں صدی دے وسط وچ نادر شاہ کی سلطنت فارس تے مغل واسال ریاست پشاور دے وچکار لڑی جانے والی اک جنگ سی۔ اس دا نتیجہ ایہ ہويا کہ فارسیاں نے محمد شاہ دی مغل سلطنت دے علاقےآں اُتے حملہ کرنے دے لئی راستہ کھول دتا۔
سیاق و سباق
سودھوفارس دے شاہ دی حیثیت توں نادر دے نويں دور دا پہلا وڈا فوجی واقعہ قندھار دی فتح سی۔ پہلے ہی نادر مغل ہندوستان اُتے حملے دا بہانہ تیار کرنے دے درپے سی۔ قندھار اُتے قبضہ کرنے تے ہوتکی افغان حکمرانی نوں ختم کرنے وچ کامیابی حاصل کرنے اُتے ، اس نے اس بہانہ کرلیا کہ مغل حکام جان بجھ کر افغان فوج توں جاسوساں تے مفروراں نوں حوالے کرنے وچ ناکام رہے نيں۔
نادر دے بیٹے رضا قولی نوں وائسرائے مقرر کيتا گیا تے خراسان بھیج دتا گیا نادر اک دن بعد مشرق وچ جلال آباد دی طرف منتقل ہوئے گیا جتھے اس نے اک کیمپ لگایا۔ اس وقت انٹیلیجنس اطلاعات سامنے آئیاں کہ کابل تے پشاور دے گورنر نے تقریبا 20،000 (زیادہ تر افغان جنگجو) دی فوج کھڑی دی اے تے دہلی توں کوئی امداد نہ ملنے دے باوجود اوہ اپنی سرزمین اُتے نادر دے حملے کیخلاف مزاحمت کرنے دا ارادہ کررہیا اے۔
جنگ
سودھوفارسی فوج دے خلاف مزاحمت دے لئی جو مقام منتخب کيتا گیا سی شاید ہی بہتر طور اُتے اس دا انتخاب کيتا جاسکدا سی ، کیونجے خیبر دے تنگ حصے وچ فوج دی اک چھوٹی ٹکڑی دے ہی مارچ کرنے دی امید ہوسکدی سی تے لڑائی دی تشکیل وچ کِسے وی طرح دی تعیناتی ناممکن ہوسکدی سی۔ نادر نوں سرسری جدوجہد دی فضولیت دا قائل ہونے دی بجائے اس نے ہور بہتر انداز دا انتخاب کيتا۔ اک مقامی گائیڈ نے اسنوں درہ خیبر دے متوازی طور اُتے چلنے والے اک مشکل لیکن گزرنے کےقابل رستےکے بارے وچ دسیا جس نوں چیٹوبی درہ کہیا جاندا اے۔
26 نومبر نوں جلال آباد دے نیڑے توں فارس دی فوج باریکاب (خیبر کولوں 33 کلومیٹر دور) پہنچی جتھے نادر نے اپنی فوج نوں تقسیم کيتا مرتضی مرزا نوں اپنی فوج دے اک وڈے حصے دے نال پِچھے چھڈیا تے نصراللہ قلی دے ماتحت 12،000 افراد نوں درہ خیبر بھیج دتا۔ جدوں کہ اس نے اپنے براہ راست اپنی کمانڈ وچ 10،000 گھڑسواراں نوں رکھیا۔ ایشیاء دے کچھ انتہائی دشوارگزار خطےآں وچوں اک وچ 80 کلومیٹر توں زیادہ دے طویل مارچ دے بعد نادر شاہ علی مسجد دے نیڑے پہنچیا جتھے توں 10،000 نے اپنا مارچ شمال دے راستے دی طرف موڑا تے درہ خِیبر دے مشرقی سرے تک پہنچے۔ [۶]
فارسی کیولری نے صفاں بنائاں تے چونکا دینے والی قوتاں دے خلاف جان لیوا لڑائی شروع دی جو اپنی تعداد دوگنیا ہونے دے باوجود ابتدائی جھٹکے دا مقابلہ کرنے توں پہلے ہی فارسیاں نوں اپنی پورزیشناں دے پِچھے پایا ۔ اپنے مارے جانے یا قیدی بنانے یا میدان جنگ توں فرار ہونے توں پہلے کِسے وی طرح افغان آخری جنگ کھڑا کرنے وچ کامیاب ہوگئے ، پشاور دے گورنر نوں اسیر بنا لیا گیا۔ روسی جنرل کشمشیوف نے اس مہم دے بارے وچ جنگ دے اک "شاہکار" دے طور اُتے لکھیا۔ [۷]
نتائج
سودھواس دے فورا بعد ہی ، پشاور تے کابل دونے فارسی محکوم ہوگئے تے نادر نے لاہور دے خلاف مارچ کيتا۔ حملہ آوراں دے حملےآں دے خلاف گورنر لاہور نے جو فوج کھڑی کيتی سی ، اس وقت روانہ ہوگئی جدوں نادر نے غیر متوقع سمت توں اس اُتے حملہ کيتا تاں باقی شہریاں نوں شہر دی دیواراں اُتے واپس جانے اُتے مجبور کردتا تے کچھ ہی دیر بعد ہتھیان سُٹن دے نال نال سونے وچ بھاری خراج وی ادا کيتا۔
ان تباہی دی خبراں نے دہلی دے حکام نوں خوف و ہراس وچ مبتلا کردتا جدوں انہاں نے پورے ہندوستان وچ فوجیاں تے لیویز دی سخت درخواستاں ارسال کيتیاں ۔
ایہ وی دیکھو
سودھونوٹ
سودھوحوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ Axworthy 2009, p. 194.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ Tucker 2010, p. 733.
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ Axworthy 2009, p. 252.
- ↑ Axworthy 2009, p. 251.
- ↑ Moghtader 2008, p. 56.
- ↑ Ghafouri 2008.
- ↑ Bellamy 1990.
ذرائع
سودھو- Axworthy, Michael (2009). فارس دی تلوار: نادر شاہ ، قبائلی یودقا توں فتح کرنے والے ظالم تک ۔ آئی بی ٹوریس۔
- Bellamy, Christopher (1990). جدید زمینی جنگ دا ارتقا: نظریہ تے عمل ۔
- Ghafouri, Ali (2008). ایران دیاں جنگاں دی تریخ: میڈیس توں لے کے ہن تک ۔ Etela'at اشاعت.
- Moghtader, Gholam-Hussein (2008). نادر شاہ دی عظیم لڑائیاں ۔ ڈونیئے کیتب۔
- Tucker, Spencer C., ed. (2010). تنازعات دی عالمی تریخ: قدیم دنیا توں جدید مشرق وسطی تک ۔ جلد II. ABC-CLIO.