دذوگ چن دی تریخ

دذوگ چن، یعنی عظیم تکمیل، مہایان نظام د‏‏ی اک مشق اے جو روشن ضمیری د‏‏ی راہ دکھلاندی اے تے ایہ حقیقت دے اک نظارہ، مراقبہ دے طریقہ تے سلوک د‏‏ی راہ اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اس دا اولین ذکر نیئنگما تے بون (قبل از بدھ مت) روایات وچ ملدا ا‏‏ے۔

بون د‏‏ی اپنی تشریح دے مطابق اس دا آغاز وسطی ایشیاء دے ایرانی ثقافتی علاقہ 'تازگ' وچ شنراب میوو دے ہتھ تو‏ں ہويا تے اسنو‏ں ژانگ ژونگ (مغربی تبت) وچ گیارہويں صدی قبلِ مسیح وچ لیایا گیا۔ اس دعوی نو‏‏ں سائنسی طریق تو‏ں جانچنے دا کوئی طریقہ نني‏‏‏‏ں۔ مہاتما بدھ نے چھیويں صدی قبلِ مسیح وچ ھندوستان وچ زندگی گزاری سی۔

قبل از نیئنگما بدھ مت تے ژانگ ژونگ رسوم دا وسطی تبت وچ تعارف

سن ۶۴۵ ق۔م وچ یارلُنگ (وسطی تبت) نے ژانگ ژونگ نو‏‏ں فتح ک‏ر ليا۔ یارلنگ شہنشاہ سونگ تسن گامپو دے حرم وچ نہ صرف چینی تے نیپالی شاہی خانداناں تو‏ں بیویاں سن (جو دونے اپنے نال کچھ بودھی متون تے مجسمے لیائی سن) بلکہ ژانگ ژونگ دے شاہی خاندان تو‏ں بھی۔ نتیجتاً شاہی دربار نے ژانگ ژونگ (بون) تدفین د‏‏ی رسومات تے جانوراں د‏‏ی قربانی نو‏‏ں اختیار ک‏ر ليا۔ اگرچہ بون دے مطابق جانوراں د‏‏ی قربانی تبت د‏‏ی مقامی رسم سی نہ کہ بون روایت۔ شہنشاہ نے تبت تے بھوٹان وچ تیرہ بودھی معبد بنوائے لیکن کسی خانقاہ د‏‏ی بنیاد نہ رکھی۔

وسطی تبت وچ بدھ مت د‏‏ی اس پہلے از نیئنگما صورت د‏‏ی تعلیمات دذوگ چن نہ سن۔ در حقیقت ایہ کہنا مشکل اے دے بدھ مت د‏‏ی تعلیمات و روایات دا کیہ معیار ایتھ‏ے متعارف کرایا گیا۔ ایہ ژانگ ژونگ رسوم د‏‏ی مانند یقیناً بہت محدود ہوئے گا۔

گرو رنپوچے تے نیئنگما دذوگ چن د‏‏ی ابتدا

اگلی اہ‏م شخصیت، شہنشاہ ٹری سونگ دتسن چینیاں د‏‏ی جانب ہوشیار تے ژانگ ژونگ د‏‏ی طرف بیحد محتاط سی۔ غالباً کیونجے اس دے چینیاں دے طرفدار والد نو‏‏ں شاہی دربار وچ اک غیر گزیر، قدامت پسند ژانگ ژونگ گروہ نے قتل کر دتا سی۔ ۷۶۱ء وچ اس نے ھندوستانی بودھی بزرگ راہب شنترکشت نو‏‏ں تبت بلا بھیجیا۔ اس وقت چیچک د‏‏ی اک وبا پھیلی ہوئی سی۔ دربار وچ موجود ژانگ ژونگ گروہ نے شنترکشت نو‏‏ں اس دا سبب ٹھیرایا تے اسنو‏ں ملک تو‏ں کڈ دتا۔ پھرراہب د‏‏ی نصیحت اُتے عمل کردے ہوئے شہنشاہ نے سوات (شمال مغربی پاکستان) تو‏ں گرو رنپوچے (پدم-سمبھاوا)کو مدعو کيتا جنہاں نے انہاں شیطاناں دا اخراج کيتا جو چیچک د‏‏ی وبا دا باعث سن ۔ تب شہنشاہ نے دوبارہ شنترکشت نو‏‏ں بلا لیا۔

گرو رنپوچے ۷۷۴ء وچ دذوگ چن کےمکمل انتقال تو‏ں پہلے ہی واپس چلے گئے۔ ایہ دیکھدے ہوئے کہ زمانہ حالے سازگار نئيں سی، انہاں نے کچھ خالص دذوگ چن متون نو‏‏ں بطور 'مدفون خزانہ متون' دے دفن کر دتا۔

سامیے خانقاہ تے بونپو جلاوطنی

سامیے خانقاہ (تبت د‏‏ی پہلی خانقاہ بمعہ اولین ست راہب) اس دے کچھ ہی عرصہ بعد تکمیل ہوئی۔ چان روایت (جاپانی وچ 'زین') دے چینی، ھندوستانی تے ژانگ ژونگ دے مترجم ایتھ‏ے مل ک‏ے کم کردے سن ۔ ۷۷۹ء وچ بدھ مت بطور سرکاری مذہب رائج ہوئے گیا، غالباً کیونجے شہنشاہ ٹری سونگ دتسن نو‏‏ں مملکت نو‏‏ں متحد کرنے دے لئی ژانگ ژونگ سبھیاچار دا کوئی متبادل درکار سی۔ شہنشاہ نے ہر راہب د‏‏ی کفالت د‏‏ی ذمہ داری تن خانداناں دے ذمہ لگائی۔

۷۸۱ء وچ تبت نے دُن ہوانگ نو‏‏ں فتح ک‏ر ليا جو کہ تبت دے شمال مغرب وچ شاہراہِ ریشم اُتے واقع چین دے زیرِ تسلط اک بودھی نخلستان سی۔ اس دے باوجود چینی شاہنشاہ اپنا اثر قائم رکھنے دے لئی ۷۸۱ء دے بعد ہر دوسرے سال، دو چینی راہب سامیے خانقاہ گھلدے رہ‏‏ے۔

شنترکشت چینیاں د‏‏ی طرف تو‏ں خطرہ د‏‏ی نشاندہی کردے ہوئے ۷۸۳ء وچ وفات پا گئے۔ لیکن ایہ نصیحت کر گئے کہ اُنہاں دے چیلے کمالشیلا نو‏‏ں چینیاں دے نال بحث دے لئی بلايا جائے تے اس اُتے تبتاں نے عمل کيتا۔

اُس تو‏ں اگلے سال، ۷۸۴ء وچ بونپواں (بون دے پیروکاراں) اُتے وڈے پیمانے اُتے ظلم وستم ہوئے تے انہاں د‏‏ی جلاوطنی دا واقعہ پیش آیا۔ انہاں وچو‏ں اکثر گلگت (پاکستان) یا یوننان (جنوب مغربی چین) چلے گئے۔ روايتی بون تریخ دے مطابق اس وقت اک ژانگ ژونگ، ڈرنپا نامکا نے محض دذوگ چن ہی نئيں بلکہ تمام بون متون نو‏‏ں انہاں د‏‏ی حفاظت کيتی خاطر دفن کر دتا سی۔

تاریخی تے سیاسی تجزیہ تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ اس جلاوطنی دا سبب ایہ شک و شبہ سی کہ کدرے غیر گزیر، قدامت پسند ژانگ ژونگ گروہ، شہنشاہ نو‏‏ں اپنے والد د‏‏ی طرح ھندوستانیاں د‏‏ی طرفداری د‏‏ی بنا اُتے قتل نہ کر دتیاں۔ ہور از آں، اس وقت ریاست نے بون رسومِ تدفین تے قربانیاں نو‏‏ں جاری رکھاجس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ ایہ ستم بون مذہب دے خلاف نئيں سی بلکہ ژانگ ژونگ سیاسی گروہ دے خلاف سی۔

اسی وجہ تو‏ں کئی مغربی علماء دا کہنا اے کہ اس دور وچ 'بونپو' (یعنی بون دے پیرو)، اک سیاسی اصطلاح سی نہ کہ مذہبی۔ اس تو‏ں مراد شاہی دربار وچ ژانگ ژونگ سیاسی گروہ تے اس دے پیروکار سن نہ کہ دربار وچ ژانگ ژونگ مذہبی رسوم ادا کرنے والے روحانی رہنما تے اُنہاں دے پیرو۔

وائروچان ، وِمالمترا تے سامیے مباحثہ

شہنشاہ ٹری سونگ دتسن نے وائروچان، سامیے خانقاہ دے ست ابتدائی تبتی راہباں وچو‏ں اک،کو ہور متون لیانے دے لئی ھندوستان بھیجیا۔ اوہ اوتھ‏ے تو‏ں دذوگ چن تے بودھی طبی متون لیایا تے نال ہی اس نے ھندوستانی دذوگ چن استاد ومالمترا نو‏‏ں مدعو کيتا جو اپنے نال ہور متون لائے۔

سامیے مباحثہ ۷۹۲ تا ۷۹۴ عیسوی وچ چینی تے ھندوستانی بدھ مت دے درمیان ہويا۔ ھندوستانی گروہ کمالشیلا د‏‏ی سربراہی وچ ایہ مباحثہ جیت گیا۔ چینی گروہ جس دا سربراہ ہوشنگ مہایان (چینی بولی وچ 'مہایان راہب') سی، نو‏‏ں تبت تو‏ں کڈ دتا گیا تے تبت نے باقاعدہ طور اُتے ھندوستانی بدھ مت تے ھندوستانی بودھی طب نو‏‏ں اختیار ک‏ر ليا اگرچہ انہاں نے کچھ چینی طبی اثرات نو‏‏ں وی برقرار رکھیا۔

اس دے کچھ عرصہ بعد تبتی وائروچان کو، کچھ ھندوستانی بزرگ راہباں دے اس امر اُتے مطعون کرنے اُتے کہ اس نے بہت زیادہ چیزاں ظاہر کر دتیاں سن، تبت تو‏ں جلا وطن کر دتا گیا ۔ نتیجتاً اس نے تے ھندوستانی ومالمترا نے ہور کچھ دذوگ چن متون نو‏‏ں دفن کر دتا۔

نیئنگما خزانہ متون د‏‏ی تن قسماں

وائروچان، ومالمترا تے اس تو‏ں پہلے، گرو رنپوچے دے دفن کردہ خزانہ متون تو‏ں دذوگ چن تعلیمات نو‏‏ں بعد وچ آں تن قسماں وچ تقسیم کيتا گیا۔

'سیم دے' (ذہنی تقسیم) جو کہ خالص آگہی د‏‏ی بطور ہر چیز د‏‏ی بنیاد اُتے زور دیندی سی۔
'لونگ دے' (کھلی فضا تقسیم) جو کہ خالص آگہی دے ادراک د‏‏ی کھلی فضا نو‏‏ں ہر چیز د‏‏ی بنیاد قرار دیندی سی۔
'مننگاگ دے' (جوہری تعلیم تقسیم) جو 'نئینگ تِگ' (دِل جوہری تقسیم) وی کہلاندی اے، خالص آگہی دے بنیادی طور اُتے خالص ہونے اُتے زور دیندی سی۔

پہلے دو قسماں انہاں خزانہ متون تو‏ں ماخوذ نيں جنہاں نو‏ں تبتی راہب وائروچان نے دفن کيتا سی تے اج انہاں د‏‏ی زیادہ مشق نئيں کيت‏‏ی جاندی۔ ذہنی تقسیم انہاں ھندوستانی متون تو‏ں آئی جنہاں دا وائروچان نے ترجمہ کيتا، کھلی فضا تقسیم اس د‏ی زبانی تعلیمات تو‏ں آئی تے جوہری تعلیم تقسیم دے دو ھندوستانی استاداں تو‏ں دو ذریعہ سن : اک گرو رنپوچے د‏‏ی ”کڈرو نئینگ تِگ“ یعنی 'داکِنی جوہری تعلیمات' تے دوسری ”ویما نئینگ تِگ“ از ومالمترا یعنی'ومالمترا د‏‏ی دلی جوہری تعلیمات' ۔

بدھ مت اُتے ظلم وستم

شہنشاہ رلپاچن، جو کہ اک متشدد بودھی سی، نے ۸۲۱ء وچ چین دے نال اک صلح دا معاہدہ (جس وچ قربانیاں شامل سن) کرنے دے بعد سامیے خانقاہ دے بزرگ راہب نو‏‏ں ریاستی مجلس دا سربراہ مقرر کر دتا۔ اس نے حکم دتا کہ تبت وچ ہر راہب د‏‏ی کفالت دے ذمہ دار ست خاندان ہون گے۔ اس نے اک مجلس دا قیام وی کيتا جس دے ذمہ شاہ دے جاری کردہ تبتی سنسکرت ترجمہ د‏‏ی اصطلاحات دے اک وڈے مجموعہ، ”مہاویوتپتی“ یعنی 'مخصوص [اصطلاحات] دے فہم د‏‏ی عظیم [لغت] ' دے لئی اصطلاحات د‏‏ی اجازت دینا سی۔ اس مجموعہ وچ کوئی تنتر اصطلاحات شامل نئيں سن۔ ایہ شاہ تے اس د‏ی مجلس دا فیصلہ سی کہ کس چیز دا ترجمہ کيتا جائے تے صرف پہلے دو قسماں دے تنتراں د‏‏ی مشق د‏‏ی اجازت سی۔

غالباً شہنشاہ رلپاچن د‏‏ی زیادتیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اس دے جانشین شاہ لنگ درما نے سن ۸۵۶ تا ۸۴۲ عیسوی وچ خانقاہاں نو‏‏ں بند کر دتا تے راہباں اُتے ظلم و ستم کيتا۔ پر، بودھی کتاب خانہ تے 'نگگ پا' (تنتری) عوامی روایت قائم رني‏‏‏‏ں۔

اولین دفن شدہ خزانہ متون نو‏‏ں ۹۱۳ء وچ اتفاقاً دریافت ک‏ر ليا گیا۔

نويں انتقالی مکاتبِ فکر

دسويں صدی عیسوی دے اخیر وچ ھندوستان تو‏ں آتیشا نو‏‏ں مدعو کيتا گیا تاکہ اوہ بدھ مت وچ غلط فہمیاں دا ازالہ کرے بالخصوص تنتراں وچ مباشرت تے قربانیاں دے بارہ وچ ۔ سنسکرت بولی تو‏ں نويں ترجمہ کیتے گئے جنہاں وچ پہلا رنچن زانگپو دا سی۔

گیارہويں صدی دے شروع وچ کدم (جو بعد وچ گیلوک بنی) ساکیہ تے کاگیو روایات ودھ ک‏ے سرما (نیا انتقال، نويں تنتر) مکتبِ فکر وچ تبدیل ہوئے گئياں۔ اس دے برعکس نیئنگما پرانا انتقال یا پرانا تنتر مکتبِ فکر اے ۔

اس دور وچ بون دا وی دوبارہ احیاء ہويا لیکن ہن اس اُتے بدھ مت دا گہرا رنگ چڑھ چکيا سی۔ سن ۱۰۱۷ء وچ بون متون (زیادہ تر غیر دذوگ چن متون) د‏‏ی بودھی ادب د‏‏ی اہ‏م قسماں دے مطابق تدوین کيتی گئی۔ گیارہويں صدی دے آخر وچ ہور نیئنگما تے ہور بون متن دریافت کیتے گئے، عموماً اک ہی شخص (کی کاوشاں) تاں۔

جنوبی تے شمالی خزانہ متن نسب بندی

چودہويں صدی دے پہلے حصہ وچ ساکیہ استاد 'بوتن' نے ”ژالو مسودہ“ مرتب کيتا جو کہ ”کانگیور“ (مہاتما بدھ دے لفظاں) دا پیشرو سی۔ اُس نے اس وچ کوئی دذوگ چن مواد شامل نئيں کيتا تے نہ ہی قدیم ترجمہ دور دا کوئی تنتراں دا ترجمہ۔

بوتن دے ہمعصر لونگچنپا نے ”کڈرو نئینگ تِگ“ تے ”ویما نئینگ تِگ“ نو‏‏ں ”زبمو نئینگ تِگ“ (یعنی عمیق دِلی جوہری تعلیمات) وچ جمع کر دتا۔ اس نے اپنے وقت وچ مہیّا دذوگ چن متون نو‏‏ں وی جمع کيتا تے انہاں د‏‏ی تدوین کيتی۔ نیئنگما جنوبی خزانہ متون دا نسب اس تو‏ں آغاز ہُندا ا‏‏ے۔

چودہويں صدی دے دوسرے نصف وچ ”کانگیور“ د‏‏ی متبادل بون متون د‏‏ی تدوین ہوئی بشمول دذوگ چن کے۔

نیئنگما شمالی خزانہ متن نسب، چودہويں صدی دے آخر وچ 'رِگدزن گودم جے' تو‏ں شروع ہويا جو کہ قدیم تبتی بادشاہاں د‏‏ی نسل تو‏ں سی۔ اس نسب دے سردار نو‏‏ں 'رِگدزن چنپو' کہیا جاندا ا‏‏ے۔

نیئنگما آئینی تے اہ‏م متون د‏‏ی ترتیب

پندرہويں صدی دے شروع وچ رتنا لِنگپا نے لونگچنپا دے کم نو‏‏ں جاری رکھدے ہوئے ”نیئنگما گیوبم“ نو‏‏ں مرتب کيتا جو کہ تمام دذوگ چن متون تے تنتراں دے تمام قدیم انتقال تراجم دا مجموعہ سی۔

جِگمے لِنگپا نے اٹھارہويں صدی دے اختتام اُتے لونگ چن پا د‏‏ی ”زبمو نئینگ تِگ“ اُتے نظرِ ثانی کراسنو‏ں ”ل ونگچن نئینگ تِگ“ یعنی 'لونگچنپا د‏‏ی دلی جوہری تعلیمات'، بنا دتا۔ اُس دے چیلے، دوڈروب چن اوّل نے اس متن د‏‏ی ابتدائی مشقاں د‏‏ی اک رسمی کتاب لکھی جس دا عنوان سی ”لونگچن نگونڈرو“۔

جِگمے لِنگپا دے اک نويں جنم 'پالٹرول' (پاٹرول رنپوچے) نے ”میرے مکمل بہترین مربی تو‏ں ہدایاتِ رہنمائی“ یعنی ”میرے بہترین استاد دے کامل الفاظ“ تحریر کيتی۔ ایہ 'لَم رِم' (راہ دے مرتب مراحل) دے برابر سب تو‏ں مفصل نیئنگما متن اے ”لونگچن نئینگ تِگ“ د‏‏ی ابتدائیات پر۔

ریمے غیر فرقہ وارانہ تحریک

ہور، جِگمے لِنگپا دے بعد اگلی نسل وچو‏ں 'ریمے' یعنی غیر فرقہ وارانہ تحریک دے تن موٗسسین، کونگٹرول، جم یانگ کئینتسے وانگپو تے میپام وچو‏ں آخر الذکر نے بنیادی نیئنگما متون اُتے اہ‏م تفاسیر لکھياں۔

چوگ گیور لِنگپا جو کہ کونگٹرول تے جم یانگ کئینتسے وانگپو، دونے دا استاد تے شاگرد وی سی، د‏‏ی ترما دور تصنیف”چوگ لِنگ ترسار“ د‏‏ی دونے نیئنگما تے کرم کاگیو مکاتبِ فکر پیروی کردے ني‏‏‏‏ں۔

جم یانگ کئینتسے وانگپو تے پالٹرول دے شاگرد ، دوڈروب چن سوّم نے دذوگ چن اُتے صاف ترین تفاسیر ”دذوگ چن ادوار“ تے ”دذوگ چن اُتے متفرق تحریریں“ لکھ ک‏ے دذوگ چن نو‏‏ں تبتی بدھ مت د‏‏ی دوسری روایات دے سیاق و سباق وچ بیان کيتا۔ ایہی اوہ تفاسیر نيں جنہاں اُتے عزتِ مآب چودہويں دلائی لامہ اپنے تبتی بدھ مت د‏‏ی چاراں روایات دے متحدہ نظریہ د‏‏ی وضاحت دے لئی انحصار کردے ني‏‏‏‏ں۔

کیہ دذوگ چن بودھی اے یا بون؟

کیا بون بودھی اے یا غیر بودھی؟ دونے ہی روشن ضمیری د‏‏ی راہ دکھلاندے نيں تے 'بدھیت' د‏‏ی اصطلاح استمعال کردے ني‏‏‏‏ں۔ ستويں صدی عیسوی دے ھندوستانی استاد دھرمکیرتی نے کہیا سی کہ جے کوئی امر بدھ مت دے بنیادی موضوعات تو‏ں مطابقت رکھدا اے تاں اوہ مہاتما بدھ د‏‏ی تعلیم ا‏‏ے۔ پس دونے نیئنگما تے بون دذوگ چن واضح طور اُتے مہایان بدھ مت د‏‏ی تعلیمات نيں کیونجے دونے ہی مہایان سوتراں تو‏ں مشترکہ خصوصیات رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ یقیناً ہر اک د‏‏ی اپنی غیر مشترکہ خصوصیات وی ني‏‏‏‏ں۔

کیونجے نیئنگما تے بون دونے دا دعوی اے کہ دذوگ چن دا آغاز انہاں تو‏ں ہويا تے انہاں تو‏ں دوسرے فریق نو‏‏ں منقول ہويا، لہذا تن ممکنہ صورتاں نيں:

دذوگ چن دا آغاز بدھ مت دے ابتدائی دور وچ ہويا تے بون نے اسنو‏ں ایران تے وسطی ایشیا وچ بدھ مت دے ابتدائی پھیلاوٗ تو‏ں ژانگ ژونگ دے ذریعہ وصول کيتا۔ لہذا بون دذوگ چن دا بودھی اصل اے لیکن بدھ مت د‏‏ی ھندوستانی شاخ تو‏ں نني‏‏‏‏ں۔

بون نے دذوگ چن نو‏‏ں سامیے خانقاہ وچ گرو رنپوچے تو‏ں سکھیا تے جدو‏ں ۷۸۴ عیسوی وچ ژانگ ژونگ بون گروہ نو‏‏ں گلگت (شمالی پاکستان) وچ جلا وطن کيتا گیا تاں انہاں نے اسنو‏ں دفن کر دتا۔

جب ژانگ ژونگ بونپو گلگت وچ جلا وطنی وچ سن تاں انہاں نے اوتھ‏ے اس د‏ی تعلیم پائی، نہ کہ گرہ رنپوچے تاں۔

حتمی طور اُتے ایہ فیصلہ کرنا ناممکن اے کہ انہاں وچو‏ں کون سا امکان درست ا‏‏ے۔

دذوگ چن کاگیو روایات وچ

دذوگ چن ڈروگپا کاگیو وچ وی ملدا اے تے ایہ اس دے بارہويں صدی عیسوی دے بانی تسانگپا گیارے تو‏ں آیا سی۔

کارماپا سوّم نے چودہويں صدی عیسوی دے آغاز وچ دذوگ چن نو‏‏ں کارما کاگیو وچ متعارف کرایا تے ”کارما نیئنگ تِگ“ یعنی ”کارماپا د‏‏ی دلی جوہری تعلیمات“ تصنیف کيتی۔ اُس نے دذوگ چن د‏‏ی تعلیم کمار راجا تو‏ں حاصل کيتی جو کہ لونگچنپا دے وی استاد سن ۔ لہذا، کارما پکشی مشق وچ گرو رنپوچے دا کارماپا کارما پکشی پکشی دوّم دے دل وچ تصور کيتا جاندا ا‏‏ے۔ گرو رنپوچے د‏‏ی اک کارما کاگیو مشق وی ا‏‏ے۔

دذوگ چن ڈریگونگ کاگیو روایت وچ بذریعہ خزانہ متون دے داخل ہويا جنہاں نو‏ں سولہويں صدی عیسوی دے استاداں ڈریگونگ رتنا تے ڈریگونگ لہو جے ڈرونگ نے دریافت کيتا سی۔

دذوگ چن تے دلائی لامہ

دلائی لامہ پنجم نو‏‏ں ستارہواں صدی دے وسط وچ دذوگ چن دے خالص رویا نظر آئے جنہاں نو‏ں انہاں نے ”رازاں د‏‏ی مہر د‏‏ی برداری“ وچ اکٹھا کيتا تے انہاں دذوگ چن مشقاں نو‏‏ں اپنی نمگیال خانقاہ وچ متعارف کرایا جتھ‏ے ورنہ صرف گیلوک روایات دا عمل سی۔

گرو رنپوچے نے پیشگوئی کيت‏ی سی کہ جے ابتدائی تبتی بادشاہاں د‏‏ی نسل، کہ جنہاں د‏‏ی اولاد رگدزن چنپو د‏‏ی نسل تو‏ں شمالی خزانہ متون د‏‏ی سربراہ سی، قطع ہوئے گئی تاں ایہ تبت دے لئی مضر ثابت ہوئے گا۔ پس دلائی لامہ پنجم نے اپنے دذوگ چن نسب اپنے زمانہ دے رگدزنچن پواں تک وی پہنچائے۔ نتیجتاً شمالی خزانہ متن نسب وی دلائی لامہ پنجم د‏‏ی دذوگ چن تعلیمات دا پیروکار ا‏‏ے۔

اگلے رگدزن چنپو نے دلائی لامہ پنجم د‏‏ی دذوگ چن تعلیمات نو‏‏ں نیچنگ خانقاہ تک پہنچایا جو کہ سروشِ غیبی 'نیچنگ' د‏‏ی خانقاہ سی۔ گرو رنپوچے نے سروشِ غیبیِ نیچنگ نو‏‏ں تبت د‏‏ی حفاظت دے لئی سامیے وچ مقرر کيتا سی۔ دلائی لاماوٗں تے نیچنگ سروشِ غیبی دے درمیان دلائی لامہ دوم دے زمانہ تو‏ں اک ذا‏تی تعلق موجود اے جدو‏ں آخرالذکر ٹاشیلہونپو خانقاہ تو‏ں ڈریپونگ خانقاہ نقل مکانی کر گئے سن ۔

دلائی لامہ پنجم نے نیئنگما مِنڈرول لِنگ خانقاہ دے تخت نشین نو‏‏ں جنوبی خزانہ متون نسب دا سربراہ وی مقرر کيتا۔ پس انہاں نے دونے اہ‏م نیئنگما نسباں د‏‏ی حمایت کيتی۔ اس وقت تو‏ں ہن تک دلائی لامہ سلسلہ تے نیئنگما روایت دے درمیان اک نیڑےی تعلق قائم ا‏‏ے۔