حویلی پراجیکٹ
حویلی پراجیکٹ دے تحت ایہہ نہراں اساریاں گئیاں سن ۔
ایہہ نہر چناب جہلم دریاواں دی سانجھی دھارا وچوں تریموں ہیڈ ورکس توں نکلدی ہے اتے رستے وچ کئی رجباہیاں راہیں جویں کہ ہسووالی، شورکوٹ، گھگّ اتے درکھانا راہیں بھوئیں دی سنچائی کردی ہوئی ریلوے سٹیشن عبدالحکیم پاس دریا راوی وچ جا ڈگدی ہے ۔ اس نہر دا پراجیکٹ 1937 وچ منظور ہویا اتے 1939 وچ نہر مکمل ہوئی ۔ حویلی نہر دی مین لائن پکی بنائی گئی اتے باقی سسٹم کچا سی ۔ تریموں دے تھاں تے نہر دا بیراج وی 1939 وچ بنیا، جس دا دریا وچ 645000 کیوسکس پانی لنگھن لئی ڈزائین کیتا گیا ۔ اس نہر نال 7 لکھ ایکڑ رقبے نوں سارا سال پانی دتا جاندا سی ۔
ایہہ نہر دریا راوی دے کھبے کنڈھے توں خانیوال ضلعے دے کھیتر دی آبپاشی لئی کڈھی گئی سی ۔ اس نہر دا ناں سدھنائی تاں پیا کیونکہ ایہہ دریا راوی دے لگبھگ 12 میل اس حصے وچ پیندی ہے، جتھے راوی تلمبے دے ستھان توں لے کے سرائے سدھو تکّ بالکل سدھی بناں کسے ول-ونگ توں وگدی ہے ۔ ایہہ نہر 1886 وچ چالو ہوئی، جس دا ویئر 737 فٹّ لما سی ۔ مین لائن دی چوڑائی 90 فٹّ تے سمرتھا 1820 کیوسکس سی ۔ 30 میل دا سفر کرکے دو ڈسٹریبیوٹریاں نکلدیاں سن، جو کلّ پانی دا تیجا حصہ کھچّ لیندیاں سن | 11 ہور ڈسٹریبیوٹریاں رل کے 595 مربع میل دے کھیتر وچ سنچت کردیاں سن ۔ اس کھیتر وچ وی برطانوی ہندسرکار نے پنجاب دے ہور ضلعےآں توں محنتی کسان لیا کے وسائے اتے بہوتیاں نوں 90 ایکڑ دے پلاٹ الاٹ کیتے گئے کیونکہ راوی دے اپرلے حصے وچ اپر باری دوآب نہر راوی دا بہتا پانی لے لیندی سی ، سو، بہار دے موسم وچ اتھے راوی وچ پاݨی بہت گھٹ جاندا سی، سو، اس موسم دیاں فصلاں نوں کھوہاں دے پانی نال سنجیا جاندا سی ۔ پہلی جنگ عظیم توں بعد برطانوی سرکار نے کئی سنچائی دیاں سکیماں تیار کیتیاں اتے اوہناں دی اساری کیتی گئی ۔ کئی پراݨے پراجیکٹاں وچ لوڑ مطابق سودھ کیتی گئی ۔ سدھنائی نہر وی ایہناں وچوں اک سی ۔
اس نہر دی سبھ توں لمبی برانچ نہر شجاع آباد ناں دی اے، جیہڑی ملتان دے لہندے وچ وگدی اے ۔ اس دی ٹیل توں گجو ہٹاں ناں دی برانچ نکلدی اے ۔ اس نہر دیاں ڈسٹریبیوٹریاں دے ناں سن، فاضل شاہ، چوپڑہٹا، حشمت مرولی، کوٹلی بھلا، ککڑہٹا، جیوالا، مدینہ، سجانپور، نیلہر، کبیر والا، چنوان، ماہنی سیال تے میانی ۔ اس نہر دے کھیتر وچ پنڈ وساؤن لئی کوئی پکے رول نئیں سی، ملتان دے ڈپٹی کمیشنر نے پہلی وار 1927ء وچ کچھ رولاں دے پروانگی دتی۔
حویلی نہر نوں سدھنائی نہر وچ پانی دی ماترا ودھاؤن لئی وی ورتیا جاندا سی ۔
ایہہ نہر تریموں ہیڈ ورکس توں چناب تے جہلم دریاواں دی سانجھی دھارا توں سجے پاسے توں برطانوی ویلے کڈھی گئی ۔ ایہہ دریا دے نیڑے نیڑے وگدی تے بیٹ ایریئے وچ آبپاشی کردی اے ۔ ایہ جھنگ ے کوٹ ادو ضلعےآں دے کھیتر نوں پاݨی دِندی اے تے اس دی اک ہی شاخ اے، جس دی ٹیل توں حاجیواہ ڈسٹریبیوٹری نکلدی اے ۔