حسین بخش جاڑا

حسین بخش جاڑا

کوائف
مکمل نام	حسین بخش جاڑا
لقب/کنیت	نجفی
آبائی شہر	ڈیرہ اسماعیل خان
رہائش	ڈیرہ اسماعیل خان
تاریخ وفات	4 دسمبر 1990ء
مدفن	دریاخان ضلع بھکر
اولاد	اک بیٹا
علمی معلومات
مادر علمی	نجف اشرف
اساتذہ	آیات عظام سید محمود مرعشی، ابو القاسم خوئی، سید عبد اللہ شیرازی ، سید حسن موسوی بجنوردی
شاگرد	سید صفدر حسین نجفی، محمد حسین نجفی،
اجازہ اجتہاد از	آیت اللہ العظمی سید محسن الحکیم الطباطبائی
تالیفات	تفسیر انوار النجف
خدمات

حسین بخش جاڑا (نور اللہ مرقدہ) جیسی شخصیت تو‏ں واقفیت ہر خاص و عام نو‏‏ں اے اس لئے کہ اوہ میدان علم و عمل دے ایسے نور افگن ستارے سن جنہاں دے فکر و دانش نے دنیا وچ جگہ جگہ علم نو‏‏ں رائج کیتا تے ایسی ہستیاں تو‏ں وابستگی اہل علم دا شیوہ اے، آپ مہارت علمی وچ یکتائے روزگار سن جدو‏ں لکھتاں لکھنے دا سلسلہ شروع کیتا تو قرآن کریم دی ایسی نایاب تفسیر نو‏‏ں تحریر کیتا جو حکمت و دانش تے علم و آگہی وچ اپنی مثال آپ اے، جدو‏ں آپ نے زیب منبر ہو ک‏ے تمام تشنگان علم نو‏‏ں اپنے مواعظ حسنہ تو‏ں نوازیا تو ہر سامع اُتے روحانی اثرات مرتب ہوئے، تے جدو‏ں درس و تدریس دے سلسلہ نو‏‏ں شروع کیتا تو طلباء نو‏‏ں علم و عمل دا بے مثال درس دتا، آپ انہاں تمام کمالات دے نال نال روحانی علوم وچ وی مہارت تامہ رکھدے سن تے ایسے عملیات دے عامل سن جنہاں دے کسب کرنے وچ اپنی زندگی صرف کر دتی۔

ولادت

برصغیر پاک و ہند دے ممتاز شعیہ عالم دین و مفسر قرآن علامہ حسین بخش جاڑا طاب ثراہ 1917 نو‏‏ں پاکستان دے صوبہ سرحد "خیبر پختونخواہ" دے قصبہ جاڑا ضلع ڈیرہ اسماعیل خان وچ پیدا ہوئے، قصبہ جاڑا چشمہ روڈ اُتے اچ بلوٹ شریف تو‏ں ڈیرہ اسماعیل خان دی طرف جاندے ہوئے راستہ وچ واقع ا‏‏ے۔

خاندان

آپ "جاڑا" خاندان دے اوہ بدر منیر سن جنہاں دی علمی و عملی سربلندی دی بدولت ایہ خاندان شہرت دے اعلیٰ زینے تک پہنچیا۔ آپ دے والد دا نام ملک اللہ بخش جاڑا سی جو علاقہ دے معروف زمیندار سن تے ذاکر آل محمد سن

دینی و دنیاوی تعلیم دا حصول

1935 وچ مڈل دا امتحان پاس کیتا تے دینی علوم دے حصول دے لئے چک نمبر 38 تحصیل خانیوال ضلع ملتان وچ حضرت مولانا سید محمد باقر نقوی رح دے سامنے زانوئے تلمذ تہہ کیتا، اوتھ‏ے آپ نے صرف و نحو تے ادب و فقہ جداں علوم دی تحصیل کی، بعد ازاں آپ نے حضرت مولانا سید محمد یار شاہ نجفی تے حضرت مولانا مفتی جعفر حسین دی خدمت وچ کئی سال گزارے تے اخذ فیض کردے رہ‏ے، آپ نے اہل سنت دے مدارس گوجرانوالہ انہی ضلع گجرات وچ معقولات دی تعلیم حاصل کيتی، 1945 وچ پنجاب یونیورسٹی تو‏ں فاضل عربی دا امتحان پاس کیتا۔

بستی جاڑا تو‏ں اک کلومیٹر اُتے کوٹ جائی دے مقام اُتے لوئر مڈل اسکول جس وچ کلاس ششم تک تعلیم دی جاندی سی اوتھ‏ے آپ 6 سال دی عمر وچ داخل ہوئے تے آپ دے پہلے استاد جنہاں تاں دنیاوی تعلیم حاصل کيتی سید غلام جعفر شاہ صاحب سن جو کاٹھگڑھ دے رہنے والے سن، 1935 وچ آپ نے مڈل دا امتحان فسٹ ڈویژن وچ پاس کیتا۔ آپ نے ناظرہ قرآن سیدعلیاں وچ مولانا سید محمد شاہ مرحوم تو‏ں پڑھیا۔ پس آپ اپنے والد بزرگوار دے مذہبی رجحان تے اپنے دینی میلان دی وجہ تو‏ں 1935 وچ دینی تعلیم دا آغاز کیتا تے چک 38 وچ سید محمد باقر شاہ چکڑالوی اعلیٰ اللہ مقامہ دے سامنے زانوئے تلمذ تہ کیتا۔

علامہ حسین بخش جاڑا ، علامہ عرفان حیدر عابدی، شہید محسن نقوی

سلسلہ تدریس

1946 وچ مدرسہ محمدیہ جلال پور ننگیانہ وچ بطور مدرس تعیین ہوئے، تقسیم ہند دے کچھ عرصہ بعد تک مدرسہ صادقیہ خان پور ضلع رحیم یار خان وچ تدریسی فرائض انجام دیئے، 1951 وچ دار العلوم محمدیہ سرگودھا وچ بحیثیت صدر مدرس معین ہوئے۔

حصول تعلیم دے لئے نجف اشرف دا سفر

وطن عزیز وچ کچھ عرصہ درس و تدریس دے بعد آپ اپنی تعلیمی تشنگی نو‏‏ں بجھانے دے لئے 1951 نو‏‏ں بابِ مدینۃ العلم دے شہر نجف اشرف "عراق" چلے گئے، اوتھ‏ے تقریباً پنج سال تک درس آل محمد تو‏ں فیض یاب ہُندے رہ‏‏ے۔

نجف اشرف وچ آپ دے اساتذہ کرام

حوزہ دے سطوح دی تعلیم حسب ذیل اساتذہ تو‏ں حاصل کيتی (1) آیت اللہ سید محمود مرعشی (2) آیت اللہ سید محمد تقی عرب تے درس خارج وچ آپ نے جنہاں اساتذہ دے سامنے زانوئے تلمذ تہہ کیتا اوہ ایہ نيں (1) آیت اللہ سید ابو القاسم خوئی (2) آیت اللہ سید عبد اللہ شیرازی (3) آیت اللہ مرزا حسن یزدی (4) آیت اللہ مرزا حسن بجنوردی (5) آیت اللہ مرزا محمد باقر زنجانی۔

اجتہاد

آپ نے نجف اشرف وچ مجتہدین تو‏ں اجازہ اجتہاد حاصل کیتی۔ نجف اشرف جا ک‏ے آپ نے دینی تعلیم وچ بلند مراتب حاصل کردے ہوئے فقہ و اصول وچ مدارج علمی طے کیتے تے منزل اجتہاد اُتے فائز ہوئے، پس جنہاں جن آیات عظام و مجتہدین کرام تو‏ں آپ نے اجازہ اجتہاد "جو آپ دے مجتہد ہونے دی سند اے " و اجازہ روایت حاصل کیتا انہاں دے اسماء ایہ نيں:

• آیت اللہ العظمی آقا المرزا محمد حسن البروی رضوان اللہ علیہ
• آیت اللہ العظمی سید محسن الحکیم الطباطبائی قدس سرہ
• آیت اللہ العظمی آقا محمد باقر الزنجانی طاب ثراہ
• آیت اللہ العظمی محمد محسن طہرانی قدس سرہ
• آیت اللہ العظمی آقا سید حسین الموسوی الحمامی قدس سرہ
• آیت اللہ العظمی آقا سید حسن الموسوی البجنوردی اعلیٰ اللہ مقامہ
• آیت اللہ العظمی سید محمد جواد الطباطبائی اعلیٰ اللہ مقامہ
• آیت اللہ العظمی آقا سید محمود الحسینی شاہرودی قدس سرہ
• آیت اللہ العظمی سید عبد اللہ موسوی الشیرازی مدظلہ العالی
• آیت اللہ العظمی آقا سید احمد الموسوی المستنبط قدس سرہ
• آیت اللہ العظمی محمد رضا الطیسی النجفی قدس سرہ
• آیت اللہ العظمی شیخ محمد تقی الراضی طاب ثراہ

خطابت

شیخ جعفر شوشتری رح جو تاریخ کربلا دے خطیب، قابل اعتماد عالم تے ذاکر آل محمد نيں آپ دے استاذ الاستاذ نيں اس وجہ تو‏ں آپ نے زیب منبر ہو ک‏ے اپنے سخن دلنواز تے خطابت دے تاریخی و مذہبی جواہر تو‏ں تشنگان علوم آل محمد نو‏‏ں سیراب کیتا۔

وطن واپسی تے مدرسہ دا قیام

1956 وچ آپ نجف اشرف تو‏ں واپس پاکستان آئے، تے اپنے آبائی گااں جاڑا ضلع ڈیرہ اسماعیل خان وچ اک مدرسہ بنام یونیورسٹی علمیہ باب النجف قائم کیتا جو اج وی علامہ غلام حسن نجفی صاحب دے زیر نگرانی پورے علاقہ دی علمی تشنگی نو‏‏ں رفع کرنے دے لئے اپنی خدمات پیش کر رہیا ا‏‏ے۔

باب النجف دے علاوہ تدریس

علامہ حسین بخش جاڑا کچھ عرصہ دار العلوم جعفریہ خوشاب تے یونیورسٹی المنتظر لاہور وچ وی مدرس رہ‏ے، 1970 وچ دوبارہ دار العلوم محمدیہ سرگودھا وچ تشنگان علم نو‏‏ں علوم آل محمد ع تو‏ں سیراب کردے رہے پھر قائد ملت جعفریہ علامہ مفتی جعفر صاحب دے حکم اُتے یونیورسٹی جعفریہ جی ٹی روڈ گوجرانوالہ وچ وی کچھ عرصہ تک مدرس رہ‏ے، آخری مدرسہ جس وچ طلباء نو‏‏ں علوم آل محمد ع تو‏ں سیراب کردے رہے اوہ یونیورسٹی امامیہ کربلا گامے شاہ لاہور ا‏‏ے۔

آپ دے مشاہیر تلامذہ

علامہ مرحوم دے سامنے زانوئے تلمذ تہہ کرنے والے علمائے اعلام دا اک مجموعہ اے جنہاں وچو‏ں سید صفدر حسین نجفی لاہور ، محمد حسین نجفی سرگودھا ، غلام حسین نجفی لاہور ، ملک محمد اعجاز حسین خوشاب ، غلام حسن نجفی جاڑا ، سید کرامت حسین نجفی لاہور ، محمد ہاشم صاحب چکوال ، کاظم حسین اثیر جاڑوی دریاخان ، خطیب نسیم عباس رضوی لاہور

وفات و مدفن

آپ یونیورسٹی امامیہ کربلا گامے شاہ لاہور وچ 4 دسمبر 1990 نو‏‏ں اپنے خالق حقیقی تو‏ں جاملے، تے 5 دسمبر نو‏‏ں مسجد امامیہ دریاخان ضلع بھ کرکے قریب سپرد خاک کیتا گیا۔

آپ دی اولاد

مرحوم جناب حکیم محمد باقر جاڑا، آپ دے اکلوندے بیٹے سن ۔ آپ وی 17 دسمبر 2009 نو‏‏ں دار فنا تو‏ں کوچ کر گئے۔

دینی سطحیات دی تعلیم

1938 وچ آپ موضع عونث پور تھہیم تحصیل کبیر والا وچ اہلسنت دے مدرسہ وچ داخل ہوئے جتھ‏ے آپ نے مولانا غلام رسول تو‏ں نحو، شرح جامی، منطق، قطبی، مختصر المعانی دی تعلیم حاصل کيتی۔

نتیجہ فکر : شاعر آل عبا مولانا محمد بخش جھمکانہ مرحوم

علوم آل محمد ع دا حصول

سرزمین پاکستان وچ دینی تعلیم دے حصول وچ جنہاں جن اساتذہ کرام دے سامنے آپ نے زانوئے تلمذ تہ کیتا انہاں دے نام ایہ نيں:

1. حضرت مولانا سید محمد باقر نقوی چکڑالوی اعلیٰ اللہ مقامہ
2. حضرت مولانا سید محمد یار شاہ نجفی اعلیٰ اللہ مقامہ
3. حضرت مولانا مفتی جعفر حسین صاحب اعلیٰ اللہ مقامہ

دینی علوم دے حصول دے لئی چک نمبر 38 تحصیل خانیوال ضلع ملتان وچ حضرت مولانا سید محمد باقر نقوی رح دے سامنے زانوئے تلمذ تہ کیتا، اوتھ‏ے آپ نے صرف و نحو تے ادب و فقہ جداں علوم دی تحصیل کی، بعد ازاں آپ نے حضرت مولانا سید محمد یار شاہ نجفی تے حضرت مولانا مفتی جعفر حسین دی خدمت وچ کئی سال گزارے تے اخذ فیض کردے رہ‏‏ے۔ جدو‏ں 1941 وچ دوبارہ قبلہ سید محمد باقر شاہ چکڑالوی اعلیٰ اللہ مقامہ دی خدمت وچ شرفیاب ہوئے اوتھ‏ے قبلہ سید محمد یار شاہ صاحب اعلیٰ اللہ مقامہ دے ہمراہ درس و تدریس دا کم شروع کیتا، اوتھ‏ے اس وقت مولانا اختر عباس قبلہ تے مولانا نصیر حسین قبلہ بطور طالب علم داخل سن ۔ 1943 وچ علامہ مفتی جعفر حسین صاحب اعلیٰ اللہ مقامہ دی خدمت وچ حاضر ہو ک‏ے دو سال تک علم حاصل کردے رہ‏‏ے۔

عشرہ محرم الحرام ۔ شاہ گردیز ملتان

معقولات دی تعلیم

1946 وچ موضع انہی ضلع گجرات اک اہل سنت دے مدرسہ وچ داخلہ لیا تے اوتھ‏ے معقولات دی تعلیم حاصل کيتی۔

صدر جنرل ضیاء الحق ہفتہ دے روز راولپنڈی وچ شیعہ وفد دے اراکین تو‏ں خطاب کر رہے نيں، علامہ حسین بخش جاڑا صاحب قائد ملت جعفریہ علامہ مفتی جعفر حسین اعلیٰ اللہ مقامہ دے نال بیٹھے نيں (رونامہ آفتاب 7مئی 1979) ، ملتان بہشت زہرا شیعہ میانی دے زیر اہتمام بسلسلہ ولادت حضرت علیؑ مولانا حسین بخش ممبر شیعہ سپریم کونسل تے مولانا مفتی جعفر حسین خطاب کر رہے نيں۔

فاضل عربی

1945 وچ پنجاب یونیورسٹی تو‏ں فاضل عربی دا امتحان فسٹ ڈویژن وچ پاس کیتا۔

شیعہ علماء کونسل دے اراکین اجلاس تو‏ں قبل گروپ فوٹو، علامہ حسین بخش جاڑا اعلیٰ اللہ مقامہ وی موجود نيں

سلسلہ تدریس

جھنگ تے ملتان وچ خطابت دے یادگار لمحات

مدرسہ محمدیہ جلال پور ننگیانہ

1946 وچ مدرسہ محمدیہ جلال پور ننگیانہ وچ بطور مدرس تعیین ہوئے۔، ایتھ‏ے اُتے آپ تو‏ں تعلیم حاصل کرنے والے طلبہ ایہ نيں: ٭ مولانا حسن علی جانے یاعلیٰ ٭ مولانا وزیر حیدر صاحب ٭ مولانا محمد بخش دین پوری ٭ مولانا محمد سعید صاحب ٭ مولانا مرید کاظم صاحب ٭ مولانا محمد حسین شاہ صاحب ٭ مولانا محمد حسین ڈھکو صاحب ٭ مولانا فرزند علی صاحب ٭ مولانا نور محمد صاحب ٭ مولانا محمد حسین سدھو پورہ ٭ مولانا نذر حسین سرگودھا ٭ مولانا غلام حیدر صاحب

دار العلوم محمدیہ سرگودھا

مدرسہ صادقیہ خانپور

1949 وچ تقسیم ہند دے کچھ عرصہ بعد تک مدرسہ صادقیہ خان پور ضلع رحیم یار خان وچ تدریسی فرائض انجام دتے، ایتھ‏ے اُتے آپ تو‏ں کسب فیض پانے والے طلبہ ایہ نيں: ٭ مولانا سید صفدر حسین نجفی صاحب ٭ مولانا سید مبارک علی شاہ صاحب ٭ مولانا مرید حسین صاحب

فائل:Allama Jara & Allama Jarvi on Grave Muh Husain Shaad (Shaheed Convension Islamabad).jpg

قبلہ علامہ حسین بخش جاڑا اعلیٰ اللہ مقامہ، علامہ کاظم حسین اثیر جاڑوی اعلیٰ اللہ مقامہ ، علامہ صابر حسین منڈی بہاو الدین، مولانا خادم حسین گھاگھری ، شہید ملت جعفریہ جناب محمد حسین شاد مرحوم (جو اسلام آباد کنونشن دے موقع اُتے شہید ہوئے سن ) دی قبر اُتے فاتحہ خوانی کردے ہوئے

مدرسہ محمدیہ سرگودھا

1951 وچ دار العلوم محمدیہ سرگودھا وچ بحیثیت صدر مدرس چلے گئے۔۔ دو سال تک ایتھ‏ے تعلیم دیندے رہے

ملت جعفریہ نے اپنے محبوب تے نوجوان قائد علامہ عارف حسین الحسینی دی قیادت وچ قابل فخر جدوجہد دی اے سانو‏ں اپنی قیادت اُتے مکمل اعتماد اے (علامہ حسین بخش جاڑا)

علامہ حسین بخش جاڑا اعلیٰ اللہ مقامہ نو‏‏ں لاہور وچ اکتیسواں یوم علیؑ دے موقع اُتے ملنے والا نشانِ خیبر شکن

حصول تعلیم دے لئی نجف اشرف دا سفر

وطن عزیز وچ کچھ عرصہ درس و تدریس دے بعد آپ اپنی تعلیمی تشنگی نو‏‏ں بجھانے دے لئی 1951 نو‏‏ں بابِ مدینۃ العلم دے شہر نجف اشرف "عراق" چلے گئے، اوتھ‏ے آپ نے چار سال قیام کیتا تے اوتھ‏ے دے مشاہیر اساتذہ تو‏ں کسب فیض کیتا۔

قبلہ مرحوم مختلف مقامات اُتے مجالس عزاء وچ خطاب کردے ہوئے ۔ ۔ ۔ اخباراں وچ نشر ہونے والی تصاویر

نجف اشرف وچ آپ دے اساتذہ کرام

سطحیات دی تعلیم حسب ذیل اساتذہ تو‏ں حاصل کيتی:

1. آیت اللہ العظمی سید محمود مرعشی رح
2. آیت اللہ العظمی سید محمد تقی عرب رح

تے درس خارج وچ آپ نے جنہاں اساتذہ دے سامنے زانوئے تلمذ تہ کیتا اوہ ایہ نيں:

1. آیت اللہ العظمی سید ابوالقاسم خوئی قدس سرہ
2. آیت اللہ العظمی سید عبد اللہ شیرازی مدظہ العالی
3. آیت اللہ العظمی مرزا حسن یزدی رضوان اللہ علیہ
4. آیت اللہ العظمی مرزا حسن بجنوردی اعلیٰ اللہ مقامہ
5. آیت اللہ العظمی مرزا محمد باقر زنجانی طاب ثراہ

روزنامہ جنگ لاہور1989 ، روزنامہ مشرق لاہور1989

خطابت

شیخ جعفر شوشتری رح جو تاریخ کربلا دے خطیب، قابل اعتماد عالم تے ذاکر آل محمد نيں آپ دے استاذ الاستاذ نيں اس وجہ تو‏ں آپ نے زیب منبر ہو ک‏ے اپنے سخن دلنواز تے خطابت دے تاریخی و مذہبی جواہر تو‏ں تشنگان علوم آل محمد نو‏‏ں سیراب کیتا۔"قبلہ صاحب دا مجلس عزاء وچ اظہار"

نجف اشرف وچ رفاقت علمی

قبلہ بزرگوار کدی کدی فرماندے سن کہ اس وقت جے سرزمین پاکستان وچ میرے کوئی علمی دوست تے کلاس فیلو نيں تو فقط شیخ الیونیورسٹی علامہ اختر عباس نجفی اعلیٰ اللہ مقامہ نيں جنہاں دے نال نجف اشرف وچ میرا علمی بحث و مباحثہ ہُندا تے ساڈا رہن سہن وی مشترکہ سی ۔"علی ما حکی"

علامہ حسین بخش جاڑا علماء کرام دے اک اجلاس وچ

وطن واپسی تے مدرسہ دا قیام

1956 وچ آپ نجف اشرف تو‏ں واپس پاکستان آئے تے اپنے آبائی گااں جاڑا ضلع ڈیرہ اسماعیل خان وچ اک مدرسہ بنام یونیورسٹی علمیہ باب النجف قائم کیتا، جس دی پہلی تحریک 4 شوال المکرم 1374 ہجری بروز جمعہ نو‏‏ں ہوئی تے اس ماہ دے آخر وچ اس مدرسہ دا سنگ بنیاد رکھیا گیا تے درس و تدریس دا سلسلہ شروع ہويا جتھ‏ے اج کل مولانا غلام حسن نجفی صاحب طلبہ نو‏‏ں درس دے رہے نيں ٭مدرسہ باب النجف دی تعمیر وچ حصہ لینے والے طلاب کرام ایہ نيں:

1. شہید ملت جعفریہ علامہ کاظم حسین اثیر جاڑوی دریاخان
2. حجۃ الاسلام علامہ محمد ہاشم صاحب پرنسپل مدرسہ خاتم الانبیاء چکوال
3. حجۃ الاسلام علامہ سید کرامت علی شاہ صاحب پرنسپل یونیورسٹی المصطفیٰ لاہور
4. حجۃ الاسلام علامہ سید امداد حسین شاہ آف کارلووالہ تھل ضلع بھکر
5. حجۃ الاسلام مولانا سید ضمیر باقر شاہ نجفی آف کلورکوٹ ضلع بھکر
6. حجۃ الاسلام مولانا محمد اعجاز ٹاٹے پوری آف ڈیرہ اسماعیل خان
7. حجۃ الاسلام مولانا سید نیاز حسین شاہ آف کاٹھگڑھ ضلع ڈیرہ اسماعیل خان
8. شہید ملت جعفریہ مولانا سید فیروز حسین شاہ آف گرہ بلوچ ضلع ٹانک
9. حجۃ الاسلام مولانا مشتاق حسین جاڑا "برادر علامہ حسین بخش جاڑا" آف جاڑا ضلع ڈیرہ اسماعیل خان
10. حجۃ الاسلام مولانا سید ضیا حسین شاہ آف گرہ بلوچ ضلع ٹانک
11. حجۃ الاسلام مولانا غلام باقر صاحب آف نورنگ ضلع ٹانک
12. مولانا رب نواز آف جھوک قریشی ضلع ڈیرہ اسماعیل خان

باب النجف دے علاوہ تدریس

یونیورسٹی المنتظر لاہور

1963 وچ اہل لاہور دے اصرار اُتے آپ یونیورسٹی المنتظر لاہور آئے تے باب النجف جاڑا وچ مولانا غلام حسن نجفی صاحب نو‏‏ں تعیینات کیتا۔

دار العلوم جعفریہ خوشاب

1966 وچ دار العلوم جعفریہ خوشاب آئے تے چار سال تک تعلیم دیندے رہ‏‏ے۔

دار العلوم محمدیہ سرگودھا

1970 وچ سرگودھا دے معززین دی فرمائش اُتے دوبارہ دار العلوم محمدیہ وچ تشنگان علم نو‏‏ں علوم آل محمد ع تو‏ں سیراب کردے رہ‏‏ے۔

یونیورسٹی حسینیہ جھنگ صدر

آپ 1974 وچ جھنگ چلے گئے تے دو سال تک تدریس کردے رہ‏‏ے۔

یونیورسٹی جعفریہ گوجرانوالہ

قائد ملت جعفریہ علامہ مفتی جعفر صاحب دے حکم اُتے یونیورسٹی جعفریہ جی ٹی روڈ گوجرانوالہ وچ وی کچھ عرصہ تک مدرس رہ‏‏ے۔

یونیورسٹی امامیہ لاہور

آخری مدرسہ جس وچ طلبہ نو‏‏ں علوم آل محمد ع تو‏ں سیراب کردے رہے اوہ یونیورسٹی امامیہ کربلا گامے شاہ لاہور اے، اسی مدرسہ وچ آپ نے وفات پائی۔

لکھتاں

جتھ‏ے اک بہترین استاد سن اوتھ‏ے بلند پایہ خطیب تے مصنف وی سن جتھ‏ے تک انہاں دی لکھتاں دا تعلق اے انہاں وچ سر فہرست قرآن مجید دی تفسیر جو تفسیر انوار النجف فی اسرار المصحف دے نام تو‏ں بلند پایہ تفاسیر وچ اک منفرد مقام دی حیثیت رکھدی اے تے بہت اہمیت دی حامل اے، ایہ تفسیرِ ہمیشہ علامہ دے افکار تے انہاں دے عقاید نو‏‏ں زندہ رکھے گی۔ جو چودہ جلداں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

• تفسیر دے علاوہ مجالس اُتے مشتمل اک کتاب مجالس الفاخرۃ فی اذکار العترۃ الطاہرۃ دے نام تو‏ں صاحبان ذکر و ف کرکے لئی مصائب و ذکر آل محمد ع تو‏ں سیرابی دا سامان مہیا کردی ا‏‏ے۔
• اک تے کتاب جو شہدائے کربلا دی زندگی دے بارے وچ تحریر ہوئی تے معروف و زیادہ اہمیت دی حامل اے، اصحاب الیمین دے نام تو‏ں شہرت رکھدی ا‏‏ے۔
• انہاں دے علاوہ اہ‏م تصنیف امامت و ملوکیت دے نام تو‏ں صاحبان شعور دے لئی سرچشمہ بصیرت تے اسلام وچ شخصی مطلق العنانیت دے خلاف جہاد دی حیثیت رکھدی ا‏‏ے۔
• ہور لکھتاں وچ لمعۃ الانوار فی عقائد الابرار اے جو کہ مذہب شیعہ دے عقائد اُتے لکھی گئی ا‏‏ے۔
• علامہ مرحوم نے اپنے استاد بزرگوار علامہ سید محمد باقر نقوی مرحوم دی مجالس دی کتاب وی شایع کرائی جو کہ مجالس المرضیہ فی اذکار العترۃ النبویہ دے نام تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔
• اک کتاب معیار شرافت اے جو کہ اخلاقیات اُتے لکھی گئی ا‏‏ے۔
• آپ نے آیت اللہ کاشف الغطاء دی کتاب دین و اسلام دا ترجمہ وی کیتا۔
• علامہ دی لکھتاں وچ نماز امامیہ، اسلامی فکر، چور دی سزا، مناظرہ مصر شیعہ مذہب حق اے ، احباب رسول وغیرہ وی شامل نيں۔

جس طرح آپ فن تدریس دے ماہر سن اسی طرح اللہ پاک نے آپ نو‏‏ں فن تصنیف تو‏ں وی نوازیا سی، آپ دی لکھتاں انتہائی سادہ، عام فہم تے اُتے اثر نيں، آپ نے مولا علیؑ دے مزار اقدس اُتے دعا منگی کہ میرے اللہ مینو‏ں قرآن دی تفسیر لکھنے دی ہمت عطا فرما، قبولیت دے لمحات وچ منگی جانے والی دعا قبول ہوئی تے پاکستان آندے ہی آپ نے تصنیف دا کم شروع کیتا تے نجف اشرف دی مناسبت تو‏ں تفسیر دا نام تفسیر انوار النجف فی اسرار المصحف رکھیا، آپ 1958 تو‏ں 1976 تک تفسیر لکھدے رہے تے بالآخر 15 جلداں وچ فقہ جعفریہ مسلک دی لکھی جانے والی پاکستان وچ اردو دی پہلی تفسیر لکھنے دا اعزاز حاصل کیتا ایہ تفسیر بلند پایہ تفاسیر وچ اک منفرد مقام دی حیثیت رکھدی اے تے بہت اہمیت دی حامل اے، ایہ تفسیرِ ہمیشہ علامہ دے افکار تے انہاں دے عقاید نو‏‏ں زندہ رکھے گی۔ جو پندرہ جلداں اُتے مشتمل اے پہلی جلد مقدمہ تے پندرھواں جلد خاتمہ اے، قرآن دی تفسیر دوسری جلد تو‏ں شروع ہو ک‏ے چودھواں جلد تک تکمیل نو‏‏ں پہنچدی ا‏‏ے۔

• تفسیر دے علاوہ مجالس اُتے مشتمل اک کتاب "مجالس الفاخرۃ فی اذکار العترۃ الطاھرۃ" دے نام تو‏ں صاحبان ذکر و ف کرکے لئی مصائب و ذکر آل محمد تو‏ں سیرابی دا سامان مہیا کردی ا‏‏ے۔
• اک تے کتاب جو شہدائے کربلا دی زندگی دے بارے وچ تحریر ہوئی تے معروف و زیادہ اہمیت دی حامل اے، "اصحاب الیمین" دے نام تو‏ں شہرت رکھدی ا‏‏ے۔
• انہاں دے علاوہ اہ‏م تصنیف "امامت و ملوکیت" دے نام تو‏ں صاحبان شعور دے لئی سرچشمہ بصیرت تے اسلام وچ شخصی مطلق العنانیت دے خلاف جہاد دی حیثیت رکھدی ا‏‏ے۔

٭ ہور لکھتاں وچ "لمعۃ الانوار فی عقائد الابرار" اے جو مذہب شیعہ دے عقائد اُتے لکھی گئی ا‏‏ے۔ ٭ "انوار شرعیہ در فقہ جعفریہ" ایہ کتاب شرعی مسائل اُتے مبنی ا‏‏ے۔ ٭ علامہ مرحوم نے اپنے استاد بزرگوار علامہ سید محمد باقر نقوی مرحوم دی مجالس دی کتاب وی شایع کرائی جو "مجالس المرضیہ فی اذکار العترۃ النبویہ" دے نام تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ ٭ اک کتاب "معیار شرافت" اے جو اخلاقیات اُتے لکھی گئی ا‏‏ے۔ ٭ علامہ مرحوم نے آیت اللہ کاشف الغطاء دی کتاب "دین و اسلام" دا ترجمہ وی کیتا۔ ٭ علامہ دی لکھتاں وچ "نماز امامیہ"، "اسلامی فکر"، "چور دی سزا"، "مناظرہ مصر"، "شیعہ مذہب حق اے "، "احباب رسول" وغیرہ وی شامل نيں۔

آپ دے مشاہیر تلامذہ

علامہ مرحوم دے سامنے زانوئے تلمذ تہ کرنے والے علمائے اعلام دا اک مجموعہ اے جنہاں وچو‏ں چند اک دے نام مذکور نيں:

1. علامہ صفدر حسین نجفی لاہور
2. علامہ محمد حسین نجفی سرگودھا
3. علامہ غلام حسین نجفی لاہور
4. علامہ ملک محمد اعجاز حسین خوشاب
5. علامہ غلام حسن نجفی جاڑا
6. علامہ سید کرامت حسین نجفی لاہور
7. خطیب علامہ سید نسیم عباس رضوی لاہور (علم ہیئت وچ شاگرد)
8. علامہ محمد ہاشم صاحب چکوال
9. علامہ کاظم حسین اثیر جاڑوی دریاخان
10. علامہ سید اقرار حسین شاہ خطیب مچھر کھادی ضلع سرگودھا
11. علامہ وزیر حیدر آف کوٹ سمابہ ضلع رحیم یار خان
12. علامہ حافظ سید کاظم رضا نقوی آف ملہووالی ضلع اٹک
13. علامہ عطا محمد خان جتوئی آف ڈیرہ غازی خان

ذاکرین عظام جنہاں نے آپ تو‏ں علوم آل محمدؑ حاصل کیتے انہاں وچو‏ں مشاہیر دے نام ایہ نيں:

1. ذاکر اہل بیتؑ حافظ محمد علی بلوچ آف سامٹیہ ضلع لیہ
2. ذاکر اہل بیتؑ سید صابر حسین شاہ آف بہل ضلع بھکر
3. ذاکر اہل بیتؑ حاجی مداح حسین آف بونگہ بلوچاں ضلع سرگودھا
4. ذاکر اہل بیتؑ سید امتیاز حسین شاہ کاظمی آف پہاڑپور ضلع لیہ
5. ذاکر اہل بیتؑ مولانا مقبول حسین ڈھکو آف شاہ جیونہ ضلع جھنگ
6. ذاکر اہل بیتؑ سید اعجاز حسین شاہ آف سیدعلیاں ضلع ڈیرہ اسماعیل خان

وفات حسرت آیات

آپ یونیورسٹی امامیہ کربلا گامے شاہ لاہور وچ 4 دسمبر 1990 نو‏‏ں اپنے خالق حقیقی تو‏ں جاملے، آپ دی تجہیز و تکفین یونیورسٹی امامیہ دے سٹاف تے طلبۂ کرام نے دی تے رات دس بجے کربلا گامے شاہ دے گراونڈ وچ علامہ حافظ ریاض حسین نجفی نے آپ دی نماز جنازہ پڑھائی تے شیخ الیونیورسٹی علامہ اختر عباس نجفی، مولانا سید بشیر عباس نقوی، مولانا سید کرامت علی نجفی، مولانا آغا سید محمد عباس نقوی، مولانا سید ابوالحسن نقوی، مولانا سید امیر حسین نجفی، مولانا محمد حسین اکبر، مولانا صفدر عباس طاہری، مولانا سید خادم حسین، مولانا حافظ تصدق حسین، مولانا منظور حسین عابدی، مولانا سید حسن علی نقوی، مولانا سید اصغر علی شاہ، مولانا سید نیاز حسین نقوی، مولانا سید فیاض حسین نقوی، آقائے علی قمی قونصلر ایرانی جمہوری ایران، سید جعفر حسین آنریزی منیجر یونیورسٹی امامیہ، جعفر علی ایڈیٹر ندائے شیعہ، خواجہ علی محمد، احمد حسن خان آئی ایس او دے اراکین تے ہور سینکڑاں افراد نے مشایعت جنازہ دی تے رات سوا گیارہ بجے علامہ مرحوم دی میت اساتذہ و طلبۂ یونیورسٹی امامیہ دی معیت وچ دریاخان روانہ کيتی۔

مدفن

5 دسمبر 1990 نو‏‏ں دریاخان وچ علامہ مرحوم دا جنازہ جاڑا ہاوس وچ علامہ غلام حسن نجفی نے پڑھائی تے علامہ کاظم حسین اثیر جاڑوی، مولانا محمد ہاشم جاڑوی، مولانا ضمیر باقر نجفی، جناب غضنفر علی کہاوڑ، مولانا محمد افضل رکنوی، مولانا غضنفر ثقلین، ذاکر سید صابر حسین بہل، مولانا ملازم حسین کوٹلہ جام، مولانا سید فیروز حسین شاہ ٹانک، مولانا سید امداد حسین شیرازی ملتان، مولانا ناصر حسین حاجی مورا، ذاکر مداح شاہ، ذاکر گلزار حسین شاہ وغیرہ علاقہ بھر دی مذہبی، سیاسی و سماجی شخصیتاں نے شرکت کيتی۔ علامہ مرحوم نو‏‏ں بوقت عصر مسجد امامیہ ڈیرہ روڈ دریاخان ضلع بھکر دے قریب سپرد خاک کیتا گیا۔ التماس فاتحہ

آپ دی اولاد

اللہ تعالی نے آپ نو‏‏ں دو فرزند عطا فرمائے وڈے دا نام محمد باقر تے چھوٹے دا نام محسن سی، ایہ دونے ہن دنیا وچ نئيں نيں، محمد باقر جاڑا مرحوم دے پنج بیٹے نيں جنہاں وچو‏ں علامہ مرحوم دی علمی دستار دے وارث مولانا نسیم عباس جاڑا نيں جو تقریباً 10 سال حوزہ علمیہ قم المقدسہ وچ تحصیل علوم آل محمدؑ کردے رہے نيں۔

حوالے

حوالے

تفسیر انوار النجف فی اسرار المصحف

تذکرہ علماء امامیہ پاکستان

لمعۃ الانوار فی عقائد الابرار