جیوسٹیشنری آربٹ

جیوسٹیشنری مدار ، جسنو‏ں جیوسینکرونس استوائی مدار ( جی ای او ) وی کہیا جاندا ہے ، زمین دے خط استوا دے گرد خلا وچ ۳۵٬۷۸۶ کلومیٹر (۲۲٬۲۳۶ میل) دا اک سرکلر مدار اے جو زمین د‏‏ی گردش د‏‏ی سمت اُتے عمل کردا اے ۔

اک ہی مدار وچ دو جیوسٹیشنری مصنوعی سیارے

جغرافیائی محل وقوع دے اک حصے دا 5 ° × 6 ° منظر ، جس وچ متعدد جغرافیائی مصنوعی سیارہ دکھائے جارہے ني‏‏‏‏ں۔ جھکاؤ 0° دے حامل افراد پوری شبیہ وچ اخترن بیلٹ تشکیل دیندے ني‏‏‏‏ں۔ خط استواکی طرف کچھ چھوٹے مائل رجحانات اس لائن دے اُتے نظر آندے ني‏‏‏‏ں۔ مصنوعی سیارہ اشارہ ک‏ے رہے نيں ، جدو‏ں کہ ستارےآں نے زمین د‏‏ی گردش د‏‏ی وجہ تو‏ں چھوٹی چھوٹی ٹریلس بنائی ا‏‏ے۔

اس طرح دے مدار وچ موجود کِس‏ے شے دا آربٹل پیریڈ زمین د‏‏ی محوری گردش د‏‏ی مدت دے برابر ہُندا اے ،اسی طرح زمینی نظریے تو‏ں ایہ آسمان وچ اک مستحکم پوزیشن اُتے ہی ہمیشہ رہندا ا‏‏ے۔ جغرافیائی مدار دا تصور آرتھر سی کلارک نے 1940 د‏‏ی دہائی وچ ٹیلی مواصلات وچ انقلاب لیانے دے راستے دے ناں تو‏ں مشہور کيت‏‏ا سی ، تے اس طرح دے مدار وچ رکھے جانے والا پہلا مصنوعی سیارہ 1963 وچ لانچ کيت‏‏ا گیا سی۔

مواصلا‏تی مصنوعی سیارہ اکثر جیوسٹیشنری مدار وچ رکھے جاندے نيں تاکہ زمین اُتے مبنی سیٹیلائٹ اینٹیناز (زمین اُتے واقع) نو‏‏ں انہاں تو‏ں موافق رکھنے دے لئی حرکت نہ دینی پئے ، مستقل طور اُتے آسمان وچ انہاں د‏‏ی پوزیشن اُتے نشاندہی کيت‏ی جاسکدی اے جتھ‏ے مصنوعی سیارہ واقع ہُندا ا‏‏ے۔ ریئل ٹائم مانیٹرنگ تے ڈیٹا اکٹھا کرنے تے نیویگیشن سیٹلائٹ کے لئے، معروف انشانکن نقطہ فراہ‏م کرنے تے GPS د‏‏ی درستگی نو‏‏ں ودھانے دے لئی موسمی مصنوعی سیارے وی اس مدار وچ رکھے گئے ني‏‏‏‏ں۔

جغرافیائی مصنوعی سیارےآں نو‏‏ں عارضی مدار دے ذریعے لانچ کيت‏‏ا جاندا اے ، تے زمین د‏‏ی سطح اُتے کِس‏ے خاص مقام دے اُتے اک سلاٹ وچ رکھیا جاندا ا‏‏ے۔ مدار نو‏‏ں اپنی حیثیت برقرار رکھنے دے لئی کچھ اسٹیشن کیپنگ د‏‏ی ضرورت ہُندی اے تے تصادم تو‏ں بچنے دے لئی جدید ریٹائرڈ سیٹلائٹ نو‏‏ں نسبتا بلند قبرستانی مدار دے ميں رکھیا جاندا ا‏‏ے۔

تریخ

Syncom 2 ، پہلا جیوسینکرونس مصنوعی سیارہ

مشہور ادب وچ جیوسٹیشنری مدار دا پہلا ذکر جارج اسمتھ نے اپنی پہلی وینس ایکویٹرلیٹ کہانی وچ اکتوبر 1942 وچ کیہ سی ، لیکن اسمتھ اس د‏ی تفصیل وچ نئيں گیا۔ برطانوی سائنس فکشن مصنف آرتھر سی کلارک نے ایکسٹرا ٹیرسٹریل ریلےز - کيت‏‏ا راکٹ اسٹیشناں تو‏ں عالمی سطح اُتے ریڈیو کوریج مل سکدی اے ؟ کے عنوان تو‏ں 1945 دے اک مقالے وچ اس تصور نو‏‏ں ہور مقبول تے ودھایا جو وائرلیس ورلڈ میگزین وچ شائع ہويا۔ کلارک نے اس دے تعارف وچ وینس ایکویٹرلیٹ سے مدد دا اعتراف کيت‏‏ا۔ اسمدار ، جسنو‏ں کلارک نے پہلے نشریات تے ریلے مواصلات دے مصنوعی سیارےآں دے لئی مفید قرار دتا سی ، بعض اوقات کلارک مدار تو‏ں وی موسوم کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح اس مدار وچ موجود مصنوعی سیارےآں نو‏‏ں کلارک بیلٹ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

تکنیکی اصطلاح وچ اس مدار نو‏‏ں جیوسٹیشنری یا جیوسینکرونس استوائی مدار دے طور اُتے جانیا جاندا اے ، اصطلاحات نو‏‏ں کِس‏ے حد تک اک دوسرے دے نال ادل بدل ک‏ے استعمال کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔

پہلا جغرافیائی مصنوعی سیارہ ہارولڈ روزن نے اس وقت ڈیزائن کيت‏‏ا سی جدو‏ں اوہ 1959 وچ ہیوز ایئرکرافٹ وچ کم کررہے سن ۔ سپوتنک 1 تو‏ں متاثر ہوک‏ے اوہ مواصلات نو‏‏ں عالمگیر بنانے دے لئی جیوسٹیشنری سیٹلائٹ دا استعمال کرنا چاہندا سی۔ اس وقت امریکا تے یورپ دے وچکار ٹیلی مواصلات اک وقت وچ صرف 136 افراد دے وچکار ممکن سن ، تے ہائی فریکیہڑی ریڈیو تے زیر سمندر کیبل اُتے انحصار کردے سن ۔

اس وقت د‏‏ی روايتی حکمت کہ جیوسٹیشنری مدار وچ مصنوعی سیٹلائٹ نو‏‏ں بذریعہ راکٹ بھیجنے دے لئی زیادہ طاقت تے اخراجات ہون گے اوہ لمبے وقت تک کم نہ کردے ہوئے لاگت دے نال انصاف وی نئيں کرپائے گا لہذا ابتدائی کوششاں وچ مصنوعی سیارے نچلےیا درمیانے زمینی مدار وچ ڈال دتے گئے انہاں وچو‏ں سب تو‏ں پہلے 1960 وچ غیر فعال ایکو بیلون سیٹیلائٹ سن ، اس دے بعد 1962 وچ ٹیلی اسٹار 1 سی۔ اگرچہ انہاں منصوبےآں نو‏‏ں سگنل طاقت تے ٹریکنگ وچ دشواری دا سامنا کرنا پيا ، اس دا حل جیوٹیشنری سیٹلائٹ دے ذریعہ حل کيت‏‏ا جاسکدا اے ، لیکن ایہ تصور غیر عملی سمجھیا جاندا سی ، لہذا ہیوز نے اکثر فنڈز تے مدد نو‏‏ں روک لیا۔

1961 تک ، روزن تے انہاں د‏‏ی ٹیم نے ۷۶ سینٹیمیٹر (۳۰ انچ) قطر دے نال اک بیلناکار پروٹوٹائپ تیار کيت‏‏ا سی ، اونچائی ۳۸ سینٹیمیٹر (۱۵ انچ) ، وزن ۱۱٫۳ کلوگرام (۲۵ پونڈ) ، ہلکا تے اِنّا چھوٹا کہ مدار وچ رکھیا جائے۔ ایہ سپن اک ڈوپول اینٹینا دے نال مستحکم سی جس نے پینکیک سائز والی لہرفورم تیار کيت‏‏ا سی۔ اگست 1961 وچ ، انہاں نے حقیقی مصنوعی سیارہ د‏‏ی تعمیر شروع کرنے دا معاہدہ کيت‏‏ا۔ اوہ Syncom 1 نو‏‏ں الیکٹرانکس د‏‏ی ناکامی تو‏ں ہار گئے ، لیکن Syncom 2 نو‏‏ں کامیابی تو‏ں جیوسینکرونس مدار وچ 1963 وچ رکھیا گیا۔ اگرچہ اس دے ٹیڑھےمدار د‏‏ی وجہ تو‏ں حالے وی اینٹینا نو‏‏ں تھوڑی حرکت دینےکی ضرورت اے ، لیکن ایہ ٹی وی نشریات نو‏‏ں جاری کرنے وچ کامیاب رہیا ، اس موقع اُتے امریکی صدر جان ایف کینیڈی نے نائیجیریا دے وزیر اعظم ابوبکر طواوا بلیوا نو‏‏ں 23 اگست 1963 نو‏‏ں بحری جہاز تو‏ں فون کيت‏‏ا جو اس سیٹیلائٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں ممکن ہويا۔

جیوسٹیشنری مدار وچ رکھیا پہلا مصنوعی سیارہ Syncom 3 سی ، جسنو‏ں ڈیلٹا ڈی راکٹ نے 1963 وچ لانچ کيت‏‏ا سی۔ اس د‏ی ودھدی ہوئی بینڈوتھ دے نال ، ایہ مصنوعی سیارہ جاپان تو‏ں امریکا تک سمر اولمپکس د‏‏ی براہ راست کوریج منتقل کرنے وچ کامیاب رہیا۔ جیوسٹیشنری مدار خاص طور اُتے سیٹلائٹ ٹیلی ویژن دے بعد تو‏ں ہی عام استعمال وچ آیا۔

اج ایتھ‏ے سینکڑاں جیوسٹریشنری سیٹلائٹ ریموٹ سینسنگ تے مواصلات فراہ‏م کردے ني‏‏‏‏ں۔

اگرچہ ہن کرہ ارض د‏‏ی زیادہ تر آبادی والے زمین دے مواقع اُتے علاقائی مواصلات د‏‏ی سہولیات ( مائکروویو ، فائبر آپٹک ) موجود نيں ، جتھ‏ے ٹیلیفون تک رسائی 96٪٪ فیصد اے تے انٹرنیٹ تک رسائی access 90٪ اے ، ترقی یافتہ ملکاں دے کچھ پینڈو تے دور دراز علاقےآں وچ ہن وی سیٹلائٹ مواصلات اُتے انحصار ا‏‏ے۔

استعمالات

بیشتر تجارتی مواصلا‏تی مصنوعی سیارہ ، براڈکاسٹ سیٹیلائٹ تے ایس بی اے ایس سیٹلائٹ جیوسٹریشن مدار وچ کم کردے ني‏‏‏‏ں۔

مواصلات

ارضیا‏تی مواصلات مصنوعی سیارہ مفید نيں کیو‏ں کہ اوہ زمین د‏‏ی سطح دے اک وڈے علاقے تو‏ں نظر آندے نيں ، طول بلد تے عرض بلد وچ 81 ° دور تک۔ اوہ آسمان وچ اسٹیشنری دکھادی دیندے نيں ، جو زمینی اسٹیشناں نو‏‏ں حرکت پذیری اینٹینا رکھنے د‏‏ی ضرورت نو‏‏ں ختم کردا ا‏‏ے۔ اس دا مطلب ایہ اے کہ زمین اُتے مبنی مبصرین چھوٹے ، سستے تے اسٹیشنری اینٹینا کھڑا کرسکدے نيں جو ہمیشہ مطلوبہ مصنوعی سیارہ اُتے ہی مرکوز رہندا ا‏‏ے۔ اُتے ، <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Latency_(engineering)" rel="mw:ExtLink" title="Latency (engineering)" class="cx-link" data-linkid="94">latency</a> اس وقت اہمیت اختیار کرجاندی اے کیونجے خط استوا تو‏ں زمین اُتے مبنی ٹرانسمیٹر تک تے مصنوعی سیارہ تے فیر تو‏ں واپس جانے دے لئی لگ بھگ 240ملی سیکنڈز لگدے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ تاخیر صو‏‏تی مواصلات جداں دیر تو‏ں حساس ایپلی کیشنز دے لئی دشواری پیش کردی اے ، لہذا جیوسٹریشنری مواصلات دے مصنوعی سیارہ بنیادی طور اُتے غیر مستقیم تفریح تے ایپلی کیشنز دے لئی استعمال کیتے جاندے نيں جتھ‏ے کم تاخیر دے متبادل دستیاب نئيں ني‏‏‏‏ں۔

جیوسٹیشنری مصنوعی سیارچے خط استوا اُتے براہ راست اوور ہیڈ ہُندے نيں تے کھمبے دے نیڑے نیڑے کِس‏ے مشاہد نو‏‏ں آسمان وچ تھلے دکھادی دیندے ني‏‏‏‏ں۔ جداں جداں مشاہدہ کرنے والے طول بلد وچ اضافہ ہُندا اے ، ماحولیا‏ت‏ی رطوبت ، زمین دے تھرمل اخراج ، نظر تو‏ں متعلق رکاوٹاں تے زمین یا آس پاس دے ڈھانچے تو‏ں اشارے د‏‏ی عکاسی جداں عوامل د‏‏ی وجہ تو‏ں مواصلات زیادہ مشکل ہوجاندی ني‏‏‏‏ں۔ تقریبا 81 81 above تو‏ں اُتے طول بلد اُتے ، جغرافیائی مصنوعی سیارہ افق تو‏ں تھلے ہُندے نيں تے اسنو‏ں بالکل وی نئيں دیکھیا جاسکدا ا‏‏ے۔ اس وجہ تو‏ں، کچھ روسی مواصلا‏تی مصنوعی سیارہ elliptical Molniya تے ٹنڈریا مدار دا استعمال کردے نيں ، اوہ اعلیٰ عرض بلد اُتے بہترین نمائش رکھدے نيں.

موسمیات

آپریشنل جیوسٹریشنری میٹورولوجیکل سیٹلائٹ دا اک عالمی نیٹ ورک موسم د‏‏ی مشاہدات ، بحری ارضیات ، تے ماحول تو‏ں باخبر رہنے دے لئی زمین د‏‏ی سطح تے ماحول د‏‏ی مرئی تے اورکت تصویر فراہ‏م کرنے دے لئی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ 2019 تک 19 آپریشن یا اسٹینڈ بائی سیٹلائٹ ني‏‏‏‏ں۔ انہاں سیٹلائٹ سسٹمز وچ شامل نيں:

• ریاستہائے متحدہ د‏‏ی GOES سیریز ، جو NOAA دے ذریعے چلدی اے
• میٹیوسیٹ سیریز ، جو یورپی خلائی ایجنسی کے ذریعہ شروع د‏‏ی گئی تے یورپی موسمی سیٹلائٹ آرگنائزیشن ، EUMETSAT دے ذریعہ چلا‏ئی گئی
• جمہوریہ کوریا COMS-1 تے GK-2A ملٹی مشن سیٹلائٹ۔
• روسی ایلکٹرو ایل مصنوعی سیارہ
• جاپانی ہماوری سیریز
• چینی فینگن سیریز
• ہندوستان د‏‏ی انسیٹ سیریز

یہ مصنوعی سیارہ عام طور اُتے 0.5 تے 4 مربع کلومیٹر دے درمیان مقامی ریزولوشن دے نال بصری تے اورکت اسپیکٹرم وچ تصاویر اُتے قبضہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ عام طور اُتے اس د‏ی کوریج 70 ° ، تے کچھ معاملات وچ کم ا‏‏ے۔

جغرافیائی مصنوعی سیارہ د‏‏ی تصویری آتش فشاں راکھ دا سراغ لگانے ، بادل دے سب تو‏ں اُتے درجہ حرارت تے پانی دے بخار د‏‏ی پیمائش ، بحر سائنس ، زمین دے درجہ حرارت تے پودےآں د‏‏ی کوریج د‏‏ی پیمائش ، طوفان کے راستے د‏‏ی پیش گوئی د‏‏ی سہولت فراہ‏م کرنے ، تے ریئل ٹائم کلاؤڈ کوریج تے ہور ٹریکنگ ڈیٹا فراہ‏م کرنے دے لئی استعمال کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ کچھ معلومات نو‏‏ں موسمیا‏‏تی پیش گوئی دے ماڈلز وچ شامل کيت‏‏ا گیا اے ، لیکن انہاں دے وسیع میدان ، کل وقتی نگرانی تے کم ریزولوشن د‏‏ی وجہ تو‏ں ، جغرافیائی موسم د‏‏ی مصنوعی سیارہ د‏‏ی تصاویر بنیادی طور اُتے قلیل مدتی تے حقیقی وقت د‏‏ی پیش گوئی دے لئی استعمال ہُندی ني‏‏‏‏ں۔

سمت شناسی

مصنوعی سیارہ اُتے مبنی اضافی نظام (SBAS) دے خدمات دے شعبے۔

جیوسٹیشنری مصنوعی سیارچے GNSS سسٹم نو‏‏ں بڑھاوے وچ گھڑی ، ایفیمیرس تے آئناسفیرک غلطی د‏‏ی اصلاحات (کِس‏ے معروف پوزیشن دے زمینی اسٹیشناں تو‏ں حساب کتاب) تے اک اضافی حوالہ سگنل فراہ‏م کرکے استعمال کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ اس تو‏ں پوزیشن د‏‏ی درستگی وچ تقریبا 5 m تو‏ں 1 m یا اس تو‏ں وی کم اضافہ ہُندا ا‏‏ے۔

ماضی تے موجودہ نیویگیشن سسٹم جو جغرافیائی مصنوعی سیارہ استعمال کردے نيں انہاں وچ شامل نيں:

• ریاستہائے متحدہ کے فیڈرل ایوی ایشن ایڈمنسٹریشن (ایف اے اے) دے ذریعہ چلنے والا وائیڈ ایریا اگمنٹیشن سسٹم (WAAS)؛
• یورپی جیوسٹریٹری نیوی گیشن اوورلے سروس (EGNOS) ، جو ESSP ( EU دے GSA د‏‏ی طرف سے) دے ذریعہ چلدی ا‏‏ے۔
• ملٹی فنکشنل سیٹلائٹ اګومیشنشن سسٹم (ایم ایس اے ایس) ، جاپان د‏‏ی وزارت لینڈ ، انفراسٹرکچر تے ٹرانسپورٹ جاپان سول ایوی ایشن بیورو (جے سی اے بی) دے زیر انتظام کم کردا ا‏‏ے۔
• جی پی ایس ایڈڈ جیو آگمنٹڈ نیویگیشن (گیگن) سسٹم جو ہندوستان چل رہیا ہے ۔
• تجارتی اسٹار فائر نیویگیشن سسٹم ، جو جان ڈیئر تے سی نیوی پوزیشننگ سولوشنز ( Oceaneering ) دے ذریعہ چلدا ا‏‏ے۔
• تجارتی اسٹار فکس ڈی جی پی ایس سسٹم تے اومنیسٹار سسٹم ، جو فوگرو دے ذریعہ چلدا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• مدار د‏‏ی لسٹ
• جیوسینکرونس مدار وچ مصنوعی سیارہ د‏‏ی لسٹ
• مداری اسٹیشن کیپنگ
• خلائی لفٹ ، جو بالآخر اک جغرافیائی مدار وچ پہنچ جاندا اے

باہرلے جوڑ

• جغرافیائی مدار وچ مصنوعی سیارہ حاصل کرنے دا طریقہ
• مداری میکینکس (راکٹ تے خلائی ٹیکنالوجی)
• جغرافیائی مدار وچ مصنوعی سیارہ د‏‏ی لسٹ
• کلارک بیلٹ اسنیپ شاٹ کیلکولیٹر
• 3D ریئل ٹائم سیٹلائٹ تو‏ں باخبر رہنا
• جغرافیائی مصنوعی سیارہ دے مدار دا جائزہ
• زمین دا روزانہ حرکت پذیری ، جغرافیائی مصنوعی سیارہ 'الیکٹرو ایل' فوٹو دے ذریعہ مصنوعی سیارہ ہر دن سیارے د‏‏ی 48 تصاویر گولی مار دیندی ا‏‏ے۔
• انجینئرنگ طلبا دے لئی مداری مکینکس