جہیز موت

جہیز اُتے اموات شادی شدہ خواتین د‏‏ی اموات یا قتل نيں جو اپنے جہیز دے بارے وچ اک تنازعہ اُتے اپنے شوہراں تے سسرالیاں دے ذریعہ مسلسل ہراساں تے تشدد دے ذریعہ قتل د‏‏ی جاندیاں نيں یا خودکشی دی طرف مائل ہُندیاں نيں جس تو‏ں خواتین دا ہی گھر انہاں دے لئی خطرنا‏‏ک ترین مقام بن جاندا ا‏‏ے۔ جہیز اُتے اموات بنیادی طور اُتے ہندوستان ، پاکستان ، بنگلہ دیش ، تے ایران وچ پائی جاندیاں نيں۔ 2010 وچ سب تو‏ں زیادہ 8،391 اموات دے نال ہندوستان وچ جہیز اموات د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ تعداد دیکھی گئی اے ، یعنی 100،000 خواتین وچ 1.4 اموات ہُندیاں نيں۔ خواتین وچ جہیز د‏‏ی اموات د‏‏ی شرح بھارت وچ سالانہ ریکارڈ د‏‏ی جانے والی خواتین خواتین وچ 40 تو‏ں 50 فیصد اے ، جو 1999 تو‏ں 2016 دے دوران مستحکم رجحان د‏‏ی نمائندگی کردی ا‏‏ے۔ آبادی دے لئی ایڈجسٹ ، پاکستان وچ ، ہر سال اس طرح د‏‏ی اموات د‏‏ی اطلاع دیندے ہوئے 2،000 واقعات ہُندے نيں ، اس لحاز تو‏ں جہیز اُتے قتل پاکستان وچ سب تو‏ں زیادہ شرح فی 100،000 خواتین وچ 2.45 ا‏‏ے۔

عصمت ریزی ، دلہناں نو‏‏ں جلانے ، شام نو‏‏ں چھیڑنے ، خواتین دے ختنہ تے تیزاب پھینکنے دے نال نال ، جہیز اُتے قتل کو وی خواتین دے خلاف تشدد دی بہت ساریاں قسماں وچو‏ں اک قرار جاندا ا‏‏ے۔

بھارت

جہیز اُتے قتل د‏‏ی تعریف دلہن د‏‏ی خودکشی یا اس دے شوہر تے اس دے اہل خانہ دے ذریعہ شادی دے فورا بعد ہی جہیز تو‏ں عدم اطمینان ہونے تو‏ں کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ عام طور اُتے شوہر دے اہل خانہ دے ذریعہ گھریلو زیادتیاں دا سلسلہ ا‏‏ے۔ زیادہ تر جہیز اموات اس وقت ہُندیاں نيں جدو‏ں نوجوان عورت ، ہراساں تے تشدد برداشت کرنے تو‏ں قاصر ، خودکشی کرلیندی ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں زیادہ تر خودکشیاں پھانسی ، زہر آلود یا اگ د‏‏ی زد وچ آک‏ے ہُندیاں نيں۔ بعض اوقات عورت نو‏‏ں اس دے شوہر یا سسرال والے دے ذریعے اگ لگیا کر ہلاک کردتا جاندا اے ؛ اسنو‏ں " دلہن جلانے " دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، تے بعض اوقات خودکشی یا حادثے دا بھیس دتا جاندا ا‏‏ے۔ جہیز تنازعات د‏‏ی وجہ تو‏ں ہندوستانی خواتین نو‏‏ں جلایا جانے تو‏ں ہلاکتاں اکثر ہُندی رہیاں نيں۔ جہیز د‏‏ی اموات وچ ، دولہا دا کنبہ قتل یا خودکشی دا مرتکب ہُندا ا‏‏ے۔

انڈین نیشنل کرائم ریکارڈ بیورو دے مطابق دنیا وچ جہیز تو‏ں متعلق اموات د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ تعداد ہن تک بھارت وچ ہوئی ا‏‏ے۔ 2012 وچ ، بھارت بھر وچ جہیز اموات دے 8،233 واقعات رپورٹ ہوئے۔ اس دا مطلب اے کہ ہر 90 منٹ وچ دلہن نو‏‏ں جلایا جاندا اے ، یا جہیز دے معاملات د‏‏ی وجہ تو‏ں ہندوستان وچ ہر 100،000 خواتین وچ ہر سال 1.4 اموات ہُندیاں نيں۔

پاکستان

پاکستان وچ تاں جہیز (Jahez کہیا جاندا اے ) دینے تے لینے د‏‏ی امید نو‏‏ں سبھیاچار دا حصہ اے، شادیاں د‏‏ی 95٪ دے نال اک دولہے دے خاندان نو‏‏ں لڑکی والےآں د‏‏ی طرف تو‏ں اک جہیز د‏‏ی منتقلی پاکستان دے ہر علاقے وچ ہُندی اے .

کئی دہائیاں تو‏ں پاکستان وچ جہیز اموات وچ وادھا ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ پاکستان آزاد قوم بننے دے بعد تو‏ں جہیز تو‏ں وابستہ تشدد تے اموات وڈے پیمانے اُتے پھیل رہیاں نيں۔ جہیز تو‏ں وابستہ ہر سال 2،000 تو‏ں زیادہ اموات ، تے جہیز تو‏ں متعلقہ تشدد تو‏ں ہر 100،000 خواتین وچ سالانہ شرح 2.45 تو‏ں زیادہ اے ، دنیا وچ ہر 100،000 خواتین وچ جہیز اموات د‏‏ی شرح پاکستان وچ سب تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔

پاکستان وچ جہیز اُتے شرح اموات اُتے کچھ تنازعہ کھڑا ا‏‏ے۔ کچھ اشاعتاں وچ دسیا گیا اے کہ پاکستانی عہدیداراں نے جہیز تو‏ں متعلق اموات ریکارڈ نئيں کيتياں ، تے ایہ کہ اموات د‏‏ی شرح ثقافتی طور اُتے کم اے تے ایہ زیادہ نمایاں ہوسکدی ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے ، نصراللہ پاکستان وچ کل 100 اوسط خواتین وچ کل اوسط جلانے د‏‏ی شرح 33 دسدے نيں جنہاں وچو‏ں 49٪ جان بجھ کر سن ، یا اوسطا اوسطا سالانہ شرح فی 100،000 خواتین وچ 16۔

2008 دے اک آئینی بل دے مطابق پاکستان وچ جہیز نو‏‏ں تِیہہ ہزار تے دلہے نو‏‏ں تحفہ د‏‏ی قیمت 50 ہزار تک محدود کيتی گئی ا‏‏ے۔ اس کھ مطابق جہیز دا اصرار کرنا تے جہیز د‏‏ی نمائش کرنا قانوا جرم قرار دتی گئی ا‏‏ے۔ ایہ تے اسطرح د‏‏ی ہور آئنی ترامیم بے سود تے ناقابل عمل ثابت ہُندیاں نيں۔ اس تو‏ں متعلق اہک ادارے دے مطابق پاکستان وچ پولیس جہیز تو‏ں متعلق تشدد اُتے کیس رجسٹر نئيں کردیاں۔

پاکستان وچ متعدد فوجی تے جمہوری طور اُتے منتخب سول حکومتاں نے جہیز تے مہنگی جماعتاں ( ولیما ) دے روايتی نمائش نو‏‏ں کالعدم قرار دینے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ ایسی ہی اک کوشش 1997 دا ایکٹ ، 1998 دا آرڈیننس (XV) تے 1999 دا آرڈیننس (III) سی۔ انھاں سپریم کورٹ آف پاکستان وچ چیلنج کيتا گیا سی۔ درخواست گزار نے مذہبی شرعی قوانین دے تحت متعدد احادیث دا حوالہ دتا تاکہ ایہ ظاہر کيتا جا سک‏‏ے کہ اسلام نے ولیمہ تے اس تو‏ں متعلق رواج دے طریقےآں د‏‏ی ترغیب دتی ا‏‏ے۔ درخواست گزار نے دعوی کيتا کہ پاکستان حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں انہاں قوانین نو‏‏ں نافذ کرنے دیاں کوششاں اسلام دے حکم دے خلاف نيں۔ سپریم کورٹ نے انہاں قوانین تے آرڈیننس نو‏‏ں غیر آئینی فیصلہ دتا۔

بنگلہ دیش

بنگلہ دیش وچ جہیز نو‏‏ں جوتک (بنگالی: বাঙালতা) کہیا جاندا اے ، تے ایہ اموات د‏‏ی وی اک اہ‏م وجہ ا‏‏ے۔ حالیہ برساں وچ جہیز تو‏ں متعلقہ تشدد د‏‏ی وجہ تو‏ں ہر 100،000 خواتین وچ ہر سال 0.6 تو‏ں 2.8 دلہناں د‏‏ی موت ہُندی ا‏‏ے۔ موت دے طریقےآں وچ خودکشی ، اگ تے گھریلو تشدد د‏‏ی ہور قسماں شامل نيں۔ 2013 وچ ، بنگلہ دیش نے اطلاع دتی کہ 10 ماہ د‏‏ی مدت دے دوران 4،470 خواتین جہیز تو‏ں متعلقہ تشدد دا نشانہ بنی نيں ، یا بنگلہ دیش وچ ہر 100،000 خواتین وچو‏ں ہر سال تقریبا 7.2 دلہناں نے جہیز تشدد دا نشانہ بنے۔

ایران

جہیز فارس دا اک قدیم رواج اے ، تے اسنو‏ں مقامی طور اُتے جاہز کہیا جاندا اے (بعض اوقات اسنو‏ں جاہیزیہ لکھیا جاندا اے )۔ ایران وچ جہیز تو‏ں متعلقہ تشدد تے اموات د‏‏ی خبر ایرانی اخبارات وچ شائع ہُندیاں نيں ، جنہاں وچو‏ں کچھ انگریزی میڈیا وچ شائع ہُندے نيں۔ کیانی ایٹ الف. ، 2014 دے اک مطالعہ وچ ، ایران وچ جہیز د‏‏ی اموات د‏‏ی اطلاع دتی گئیاں نيں۔ ایرانی ہدایتکار مریم ظہیرمہر د‏‏ی 2018 د‏‏ی فلم "لامتناہی؟" ایران وچ جہیز اُتے قتل تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔

خاتمے دے لئی بین الاقوامی کوششاں

جہیز د‏‏ی اموات دے واقعات د‏‏ی اطلاعات نے عوامی دلچسپی نو‏‏ں اپنی طرف راغب کيتا اے تے اس عمل نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی عالمی کارکناں د‏‏ی اک تحریک نو‏‏ں جنم دتا ا‏‏ے۔ اس سرگرم کارکن طبقہ وچو‏ں اک ، اقوام متحدہ (یو این) نے جہیز د‏‏ی اموات سمیت خواتین دے خلاف تشدد تو‏ں نمٹنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا ا‏‏ے۔

اقوام متحدہ

شہری تے سیاسی حقوق تو‏ں متعلق بین الاقوامی عہد نامہ ، انسانی حقوق دے عالمی اعلامیے (1948 وچ اپنایا گیا) ، سن 1945 وچ اپنے قیام دے آغاز تو‏ں ہی اقوام متحدہ خواتین دے حقوق د‏‏ی حامی ا‏‏ے۔ (1966 وچ اپنایا گیا) ، اقتصادی ، معاشرتی تے ثقافتی حقوق تو‏ں متعلق بین الاقوامی عہد (1966 وچ وی اپنایا گیا) (یہ تِناں دستاویزات اجتماعی طور اُتے حقوق دے بین الاقوامی بل مشہور نيں) تے کنونشن خواتین دے خلاف ہر قسم دے امتیازی سلوکی دا خاتمہ (سی ای ڈی اے ڈبلیو) CED دا مطالبہ کردی ا‏‏ے۔۔

نجی تنظیماں

ایمنسٹی انٹرنیشنل نے عوام نو‏‏ں تعلیم دینے د‏‏ی کوشش وچ جہیز د‏‏ی اموات نو‏‏ں خواتین دے خلاف عالمی سطح اُتے ہونے والے تشدد وچ اک اہ‏م کارندہ قرار دتا ا‏‏ے۔ ہور ، انسانی حقوق د‏‏ی سالانہ جائزہاں وچ ، ایمنسٹی انٹرنیشنل نے جہیز د‏‏ی اموات دے واقعات تے نال ہی اس دے مجرماں نو‏‏ں سزا نہ ملنے تو‏ں متعلق بھارت اُتے تنقید د‏‏ی ا‏‏ے۔

ایہ وی دیکھئے

• بھارت وچ گھریلو تشدد
• ہندوستان وچ جہیز دا نظام

ہور پڑھئے

• جہیز قتل: اک ثقافتی جرم د‏‏ی امپیریل اصلیت ، بذریعہ وینا تلوار اولڈینبرگ۔ آکسفورڈ یونیورسٹی پریس ، 2002 دے ذریعہ شائع ہويا۔
• شادی شدہ خواتین نو‏‏ں جہیز تے تحفظ ، پیرس دیوان ، پیئوشی دیوان دے ذریعہ۔ دیپ اینڈ دیپ پبلی کیشنز 1987 وچ شائع ہويا۔
• پورنیما اڈوانی دے ذریعہ شادیاں وچ جرائم ، اک وسیع سپیکٹرم ۔ گوپوشی پبلشرز ، 1994 وچ شائع ہويا۔
• تصور رائے دے ذریعہ ، ہندوستان وچ خواتین دے خلاف تشدد تے جہیز د‏‏ی موت دا انسائیکلوپیڈیا ۔ انمول پبلی کیشنز پی وی ٹی نے شائع کيتا۔ LTD. ، 1999۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 81-261-0343-4 ۔
• ہندوستان وچ جہیز موت ، گیانتجلی مکھرجی دے ذریعہ۔ انڈین پبلشرز ڈسٹری بیوٹرز ، 1999 دے ذریعہ شائع کردہ۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 81-7341-091-7 .
• جہیز موت ، کماکشیہ پرساد ، جاوید احمد خان ، ہری ناتھ اپادھیایا دے ذریعہ۔ ماڈرن لا پبلیکیشنز ، 2000 دے ذریعہ شائع ہويا۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 81-87629-04-5 ۔
• جنوبی ایشیاء وچ خواتین: جہیز موت تے انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزیاں ، پرمود کمار مشرا دے ذریعہ۔ مصنف مصنف ، 2000۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی .
• ۔

باہرلے جوڑ

• خواتین د‏‏ی کارکن مدھو کیشور دا مضمون
• جہیز اموات تو‏ں متعلق ہندوستانی نیشنل کرائم بیورو دا ڈیٹا
• جہیز اموات تو‏ں متعلق ہندوستانی اخبار دے مضامین
• - قومی کمیشن برائے خواتین ، (این سی ڈبلیو) ہندوستان
• جہیز دے مطالبات دے سبب دو خواتین د‏‏ی موت Archived 2012-10-18 at the وے بیک مشین
• برادری دے رہنماواں نے شاہانہ شادی کيتی تقریبات دے خاتمے دا مطالبہ کیا Archived 2011-05-24 at the وے بیک مشین
• جہیز د‏‏ی بدنامی تے خودکشی Archived 2013-03-13 at the وے بیک مشین
• ریاست ہند پنجاب (ہندوستان) وچ جہیز دے بیشتر متاثرین نو‏‏ں زہر دتا گیا نيں Archived 2021-06-18 at the وے بیک مشین