جامعہ الباقیات الصالحات
1857 وچ شمش العلماء حضرت شاہ عبد الوہاب صاحب قادری رحمة اللہ علیہ نے ویلور، تمل ناڈو وچ "مدرسہ باقیات الصالحات" قائم کيتا،[۱] حضرت نے اول ا پنے گھر اُتے ہی 1274 ھ، بمطابق 1857 عیسوی وچ اپنے ہتھوں مدرسہ شروع فرمادتا جو بعد وچ مدرسہ جامعہ باقیات الصالحات دے مبارک ناں توں مشہور ہويا تے شہرت و مقبولیت دی چوٹیاں نوں پہنچیا، الحمد للہ علی ذالک اس طرح ہندوستان وچ سب توں پہلے دینی مدرسہ آغاز کرنے دا سہرا بانئ باقیات دے سر اے۔[۲]
شمالی ہند وچ حکیم الامت حضرت مولانا اشرف علی تھانوی جس صدی دے مجدد دین نيں۔ ايسے صدی دے مجدد دین جنوبی ہند وچ شمش العلماء حضرت عبد الوہاب قدس سرہ نيں۔ علوم دینیہ نوں سارے عالم وچ روشن کرنے اسلامی معاشرہ نوں عام کرنے، شمش العلماء نے اک مرکزی دینی درسگاہ بنائی۔ ایہ جنوبی ہند دا اسلامی قلعہ اے جتھے دین و ایمان دا تحفظ ہوئے رہیا اے جس توں علوم قرآن تے حدیث و فقہ دی ایسی نہر اں جاری ہوئیاں نيں جنہاں توں جنوبی ہند نے سیرابی حاصل کيتی تے جس دی شعاعاں جنوبی ہند دی سر زمین نوں مستنیر و منور کر گئياں اس دی برکت توں سارا جنوبی ہند علم وعمل ہويا ہر طرف مدارس و مکاتب دا اک عرفانی و نورانی سلسلہ جاری ہوئے گیا۔ باقیات الصلحات وچ ہزاراں جید علما پیدا ہوئے جنہاں دی خدمات روز روشن دی طرح روشن نيں۔
جس زمانہ وچ ایہ مدرسہ قائم ہويا، اس وقت دینی مدارس دا عنقا سی ایتھے تک کہ مکاتب دا وجود وی کدی کدائيں سی، جدوں ایہ مدرسہ قائم ہويا تاں بوہت گھٹ مدت وچ اس دی شہرت نوں چار چاند لگ گئے تے جنوبی ریاستاں کرناٹک، آندھرا پردیش، کیرلہ، تامل ناڈ تے جنوبی ملکاں مالدیپ، جاوا، سماٹرا، سنگا پور، ملیشیا، انڈونیشیا، سری لنکا وغیرہ توں طلبہ بصد شوق، جوق در جوق اس دی طرف رجوع ہوئے تے اپنے اپنے علاقےآں وچ انہاں نے مکاتب و مدارس نوں قائم کيتا، اس اک نورانی چراغ توں لاتعداد نورانی چراغ جلے تے جلدے رہے نيں، ايسے لئی اس مدرسہ نوں "ام المدارس" دا خطاب دتی گیا جو بالکل با صواب سی ۔
حضرت بانئ مدرسہ توں براہ راست مستفید ہونے والے جید علما دی خدمات نوں فراموش نئيں کیتا جاسکدا، جنہاں وچ امام المعقولات مولانا عبد الجبار صاحب ویلوری، مفتی اعظم علامہ شیخ آدم صاحب، شیخ الملت علامہ ضیاء الدین احمد امانی تے علامہ مولانا پٹ عبد الصمد صاحب قابل ذکر نيں، انہاں دی ذات گرامی طلبہ دی علمی تشنگی بجھانے دے لئی ہر وقت متوجہ رہندی سی، انہاں لوکاں دی انتھک کوشش توں جنوبی ہند وچ جامعہ منبع الانوار، لال پیٹ، مصباح الہدا، نیڈور، انوار محمدیہ، پدوکڑی، معدن العلوم وانمباڑی، جمالیہ مدراس، مدرسئہ داؤدیہ ایروڈ، مدرسہ عروسیہ کیلکری تے دارالعلوم سبیل الرشاد بینگلور جداں مدارس قائم ہوئے، جنہاں توں اسلامی خدمات نظر آ رہیاں نيں - مدرسہ دے معلمین و مدرسین تے مدرسہ دے اراکاں و منتظمین، حضرت بانئ مدرسہ نہج و منہج اُتے ہی درس و تدریس وچ تے نظم و نسق وچ مصروف و سرگرم عمل نيں کوئی شور تے پرو پیگنڈہ نئيں کوئی تشہیر و اشتہار نئيں کوئی انتشار و خلفشار نئيں طلبہ کرام و استاداں عظام تے مؤقر اراکین سب اپنے اپنے شغل و عمل وچ بصد اطمینان و سکون مصروف رہے نيں تے نيں۔
بانئ مدرسہ حضرت شمش العلماء رح صاحب دی کرامتاں وچوں اک کرامت ایہ اے کہ اس مدرسہ نوں اول دن توں اج تک تعلیم و تدریس دے لئی اعلیٰ استعداد دے مخلص استاداں نصیب ہوئے تے اس مدرسہ دے انتظامات دے اعلیٰ درجہ دے مخیر اراکین میسر ہوئے مسلسل اِنّے طویل عرصہ تک اِنّے سکون و اطمینان دے نال اِنّے وڈے مدرسہ دا چلنا تے جاری رہنا حضرت بانئ مدرسہ ہی دی کرامت اے۔
اس مدرسہ دے فارغین حفاظ، علما، فضلاء دے اوصاف حمیدہ وچوں اک نمایا وصف "عجز و انکسار، سادگی و نرم خوئی" اے، انہاں دے نال رہنے والے تے تھوڑی دیر دے لئی ہی انہاں نال ملن والے لوک اس وصف نوں ضرور محسوس کردے نيں، بلکہ اس دا آپس وچ تذکرہ وی کردے نيں، دراصل ایہ وصف حضرت شاہ صاحب بانئ مدرسہ دا خاص وصف سی، باوجود متبحر عالم تے عارف با للہ ہونے دے آپ بے نفسی و کسر نفسی دا پیکر سن، حضرت دا ایہ وصف اس مدرسہ دے فارغین نوں وراثت دے طور اُتے ملیا اے۔[۳]
جنوب ہند دے اکثر و بیشتر مدارس مدرسئہ باقیات دے فیض یافتگان دے ذریعہ وجود وچ آئے نيں، ايسے وجہ توں اس جامعہ باقیات الصالحات نوں ام المدارس کہاجاندا اے، بانئ جامعہ حضرت مولانا عبد الوہاب صاحب قادری علمائے ربانین دی اس صف وچ اُچا مقام رکھدے نيں جنہاں دے پیش نظر صرف دین اسلام دی ترویج و اشاعت اے، جس دے لئی آپ نے دور اندیشی توں کم لیا آپ دی دور اندیشی اک مثال مدرسہ باقیات صالحات دی ملکیت نوں اوقاف وچ داخل نہ کرانا اے اس دی بہت ساریاں مصلحتاں وچوں اک مصلحت ایہ وی اے کہ اس دے سبب توں حکومت دا مدرسہ تے مدر سہ دی ملکیت وچ کوئی عمل دخل نئيں ہوئے سکدا۔ آپ نے مدرسہ تے قوانین مجلس شوری مرتب فرماکر مجلس شوری دی منظوری توں حسب قانون حکومت ہند (برطانوی) نوں اٹھارہ سو سٹھ وچ رجسٹری دے لئی پیش کیتا تے رجسٹر آف جائنٹ اسٹاک کمپہور دے دفتر وچ مذکور قوانین بتریخ یکم اکتوبر اٹ چھیانوے نوں رجسٹر ہوئے،
آپ نوں قدرت نے جنہاں کمالات توں نوازیا سی اوہ سبھی قابل ذکر نيں مگر خاص طور اُتے آپ دی دور اندیشی بے مثال اے، آپنے جامعہ باقیات الصالحات دے لئی مجلس شوری تشکیل دتی تے اس وقت دی حکومت دے قانون دے مطابق دفعہ اکیس دی بابت اٹ ايسے وچ رجسٹر کرادتا جدوں کہ اس وقت کِسے نوں اس دا تصو وی نہ سی، جس توں دسیاں فتنےآں دا سدباب ہويا تے مدرسہ حکومت کیتی دخل اندازیاں توں محفوظ ہوئے گیا، باقیات نوں بجا طور اُتے "ام المدارس" ہونے دا شرف حاصل اے، جنوبی ہند دے کِسے وی شہر یا پنڈ وچ کوئی وی مدرسہ یا مکتب چل رہاہو آپ دیکھو گے اوہ بالواسطہ یا بالا واسطہ باقیات الصالحات ہی دے فضلاء دا قائم کیہ ہویا ہوئے گا، الحمد للہ علی ذالک۔
باقیات توں متعلق اک اجمالی خاکہ:
- ولادت: بانئ مدرسہ اعلیٰ حضرت یکم ربیع الاول 1226 ہجری،
- وفات: بائیس ربیع الثانی 1337 ہجری مطابق 25 جنوری 1919عیسوی نوں ہوئی،
- آغاز باقیات حضرت دے مکان وچ ہجری 1274، مطابق 1857 عیسوی نوں ہويا، آغاز باقیات مسجد دے صحن وچ 1286 ہجری، مطابق 1869 عیسوی نوں ہويا،
- قدیم تعمیر مدر سہ: ہجری 1304، مطابق 1887 عیسوی وچ ہوئی،
- جشن سوسالہ 1394 ہجری مطابق 1974 عیسوی وچ منایا گیا
- جشن ڈیڑھ سو سالہ دسمبر 2013 وچ منایا گیا۔[۲]