تولو بولی

ٹولو بولی ہندستان وچ بولی جان والی اک بولی اے۔ ایدی بولن گنتی 1.95 ملین اے۔

تولو Tulu
ತುಳು
مقام	بھارت
علاقہ	تولو ناڈو: کرناٹک تے کیرلا دے خطے مہاراشٹر خلیجی ممالک
بولن والے لوک	تولو
بولن والے	1.7 ملین (2001 مردم شماری)
بولی ٹبر	دراوڑی جنوبی دراوڑی تولو زباناں تولو Tulu
لپی	کنڑا رسم خط (دورِ حاضر) تولو رسم خط (تاریخی-کم مستعمل)
بولی کوڈ
ISO 639-3	tcy
Glottolog	tulu1258
تولو بولنے والا خطہ (تولو ناڈو)

تولو رسم خط دا نمونہ

تولو (Tulu) ( یا ತುಳು ಬಾಸೆ، تولو باسنو‏ں) اک دراوڑی زبان اے جس دے بولنے والےآں د‏‏ی تعداد 20 لکھ تو‏ں کم ا‏‏ے۔ تولو بولنے والے لوکاں نو‏‏ں تولوا کہلاندے ني‏‏‏‏ں۔ زیادہ تر تولو بولنے والے جنوب مغربی کرناٹک تے شمالی کیرالا دے سرحدی علاقےآں وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں علاقےآں نو‏‏ں اکثر تولوناڈو دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

تریخ

تولو بولی وچ لکھے گئے پتھراں اُتے کندہ جو کتبے پائے گئے اوہ سب 15-16 واں صدی دے ني‏‏‏‏ں۔ چند ماہرین لسانیات دے مطابق تولو 2000 سال پہلے ہی پروٹو دراوڑی بولی د‏‏ی صورت وچ آزادانہ طور اُتے پلی بڑھی بولی ا‏‏ے۔ سن 200ء دے تمل سنگھ شاعر د‏‏ی شاعری وچ تولو ناڈو د‏‏ی رقاصاؤں دے بارے وچ ذکر ملدا ا‏‏ے۔

اہلِ بولی

تولو بولی بولنے والی قوم نو‏‏ں تولوا کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ریاست کرناٹک دے جنوبی ضلعے اوڈوپی، جنوبی کنڑا وچ تولو بولنے والے وڈے پیمانے اُتے آباد ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ کیرلا دے کاسرگوڈ ضلع دے جنوبی علاقے وچ وی تولو دے اہلِ بولی آباد ني‏‏‏‏ں۔ 2001ء دے مردم شماری دے مطابق اس دے بولنے والےآں د‏‏ی تعداد 1.7 ملین ا‏‏ے۔

جغرافیائی حدود

قدیم تولو مملکت آلوا کھیڈا دا نقشہ

ملیالم زبان دے تاریخی ادب کیرلول پتی تے تمل زبان دے سنگم ادب وچ جو معلومات فراہ‏م دتی نيں انہاں دے مطابق تولوناڈو کیرلا دے کاسرگوڈ ضلع دے دریائے چندراگیری تو‏ں لےک‏ے شمال وچ کرناٹک دے شمالی کنڑا ضلع دے گوکرنا تک پھیلا ہويا علاقہ ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے آلوپا یا آلوا کھیڈا حکمراناں د‏‏ی سلطنت رہی ا‏‏ے۔ منگلاپورم، اوڈوپی، کاسرگوڈ تے پوتور وغیرہ شہر تولو بولی و ادب دے مرکز رہے ني‏‏‏‏ں۔

درجہ بندی

مرکزی مضمون: دراوڑی بولیاں ٹولو دا تعلق دراوڈیان زباناں دے خاندان د‏‏ی جنوبی شاخ تو‏ں ا‏‏ے۔ ایہ براہ راست پروٹو-جنوبی ڈریوڈین تو‏ں اُتریا اے ، جو بدلے وچ براہ راست پروٹو-ڈراویڈین تو‏ں اُتریا اے ، جو فرضی تصور شدہ مادری بولی اے جتھ‏ے تو‏ں تمام دراوڈیان زباناں آندی ني‏‏‏‏ں۔ ٹولو بولی د‏‏ی ابتدا ہندوستان دے جنوبی حصے وچ ہوئی ا‏‏ے۔

سرکاری حیثیت

تولو فی الحال ہندوستان یا کِس‏ے دوسرے ملک د‏‏ی سرکاری بولی نئيں ا‏‏ے۔ کوشش کيتی جارہی اے کہ ٹولو نو‏‏ں آئین دے اٹھويں شیڈول وچ شامل کيت‏‏ا جائے۔ اگست 2017 وچ ، اک آن لائن مہم دا اہتمام کيت‏‏ا گیا سی جس وچ ٹولو تو‏ں اٹھويں شیڈول نو‏‏ں آئین وچ شامل کيت‏‏ا گیا سی تے اکتوبر 2017 وچ ، جدو‏ں وزیر اعظم ، نریندر مودی نے دھرمستلا مندر دا دورہ کيت‏‏ا سی تاں انہاں دے سامنے وی ایہی مطالبہ پیش کيت‏‏ا گیا سی۔ ايس‏ے طرح ، 2018 وچ ، کاسڑ گوڈ حلقے تو‏ں ممبر پارلیمنٹ پی کروناکران نے وی آئین دے اٹھويں شیڈول وچ ٹولو بولی نو‏‏ں شامل کرنے دے لئی ایہی مطالبہ اٹھایا۔

حوالے

ٰٰ

باہرلے جوڑ

• کرناٹک حکومت کیت‏‏ی تولو اکادمی دا سرکاری ویب سائٹ
• آن لائن تولو لغت Archived 2018-10-22 at the وے بیک مشین
• www.tuluver.com Archived 2009-06-22 at the وے بیک مشین
• تولو زبان: اس د‏ی رسمِ خط تے بولیاں Archived 2010-05-04 at the وے بیک مشین www.boloji.com
• عام کنڑا، تولو تے کونکنی فقرے www.mangalore.com
• تولو ادب

[Category:ہندستان دیاں بولیاں]]